Chú trọng công tác phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản

TMO - Công tác phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản đang được tỉnh Điện Biên đặc biệt quan tâm, với nhiều giải pháp đồng bộ hướng đến mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đi đôi với bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và an toàn cho cộng đồng.

Trong những năm gần đây, tại tỉnh Điện Biên công tác quản lý hoạt động khai thác khoáng sản được quan tâm, giám sát chặt chẽ; trong đó đặc biệt chú trọng đến việc hoàn nguyên và phục hồi môi trường sau khai thác. Tỉnh yêu cầu các doanh nghiệp khi được cấp phép phải thực hiện nghiêm túc phương án cải tạo, khắc phục tình trạng ô nhiễm, trả lại cảnh quan tự nhiên và giảm thiểu nguy cơ sạt lở, xói mòn đất.

Các dự án khai thác nhỏ lẻ, gây ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường và đời sống nhân dân được cấp chính quyền rà soát, kiểm tra, xử lý kiên quyết. Song song với đó, chính quyền địa phương cũng đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cộng đồng và doanh nghiệp về trách nhiệm trong bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

Việc phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản không chỉ giúp cân bằng sinh thái, bảo vệ nguồn nước và đất sản xuất mà còn tạo điều kiện cho người dân ổn định sinh kế, phát triển bền vững. Đây được coi là bước đi cần thiết để Điện Biên vừa phát triển kinh tế, vừa giữ vững an ninh môi trường, đảm bảo mục tiêu phát triển lâu dài. Theo thống kê, toàn tỉnh Điện Biên có 36 điểm mỏ đang khai thác, 5 điểm đã hết phép và làm thủ tục đóng cửa, hoàn nguyên.

Bên cạnh những thuận lợi, công tác cải tạo môi trường vẫn nhiều khó khăn. Việc phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản là nhiệm vụ bắt buộc nhằm đưa đất, nước, cảnh quan về trạng thái an toàn, phục vụ lợi ích cộng đồng.

Một điểm khai thác đá trên địa bàn tỉnh Điện Biên. 

Cụ thể, theo đại diện Phòng Môi trường và Khoáng sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên cho biết, hiện toàn tỉnh có 36 điểm mỏ đã được cấp phép và đi vào hoạt động. Trong đó, 5 điểm mỏ đã hết thời hạn khai thác và đang thực hiện thủ tục đóng cửa, hoàn nguyên, gồm mỏ chì, kẽm ở bản Huổi Tao (xã Pu Nhi) và mỏ than tại xã Thanh An.

Đây được xem là những tín hiệu tích cực, thể hiện sự chuyển biến trong nhận thức, trách nhiệm của doanh nghiệp đối với công tác bảo vệ môi trường sau khai thác ở Điện Biên. Thực tế nhiều năm qua, trên địa bàn tỉnh vẫn còn tình trạng doanh nghiệp sau khi khai thác xong bỏ mặc, không thực hiện hoàn nguyên môi trường. Điển hình như mỏ khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường tại bản Sín Sủ, xã Xá Nhè chưa thực hiện các giải pháp bảo vệ môi trường; hay tại doanh nghiệp sau khi khai thác vàng tại bản Háng Trợ (xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông cũ) nay là xã Xa Dung đã rút đi, để lại nhiều hầm hố, bãi thải nham nhở, gây ô nhiễm nguồn nước.

Trước thực trạng này, tỉnh Điện Biên đã có những bước vào cuộc quyết liệt. Năm 2020, UBND tỉnh phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ vàng bản Háng Trợ. Doanh nghiệp chủ mỏ đã phá sản, số tiền ký quỹ chỉ 465 triệu đồng không đủ cải tạo diện tích hơn 39ha, nên UBND tỉnh đã giao UBND (huyện Điện Biên Đông cũ) nay là xã Xa Dung làm chủ đầu tư, sử dụng thêm ngân sách tỉnh (gần 2 tỷ đồng) để san gạt, xử lý khai thác, trồng mới 38ha thông vĩ.

Đến nay, cây đã sinh trưởng khá tốt, môi trường khu vực dần được khôi phục, tạo vành đai xanh che phủ đất. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của công tác hoàn nguyên khi được chính quyền quyết liệt triển khai. Một số điểm mỏ vật liệu xây dựng như: xã Sam Mứn, Thanh Yên, hay mỏ đá Mường Ảng 4, xã Mường Ảng vẫn chậm trễ hoàn nguyên, gây ảnh hưởng dòng chảy và tiềm ẩn nguy cơ sạt lở.

Trước tình hình đó, chính quyền địa phương đã chủ động cắt tầng, gỡ đá treo, trồng thêm cây để giảm thiểu tác động xấu, thể hiện sự vào cuộc kịp thời nhằm đảm bảo an toàn cho người dân.

Sử hệ thống phun nước tự động lắp đặt trong guồng máy làm giảm lượng khói bụi khi khai thác, chế biến khoáng sản. (Ảnh: HC). 

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là mức ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản còn quá thấp (chỉ 1 - 3% tổng mức đầu tư), không đủ kinh phí để doanh nghiệp thực hiện đề án phục hồi môi trường. Ngoài ra, nhiều đơn vị chây ỳ hoặc cố tình trốn tránh trách nhiệm khi đóng cửa mỏ.

Do đó, tỉnh đang chỉ đạo quyết liệt việc rà soát, kiểm tra, đồng thời nâng mức ký quỹ trong các phương án cải tạo, phục hồi để đảm bảo tính khả thi. Có thể thấy, bên cạnh những bất cập, công tác hoàn nguyên sau khai thác khoáng sản ở Điện Biên đã có chuyển biến tích cực.

Việc phục hồi thành công diện tích mỏ vàng Háng Trợ hay việc nhiều doanh nghiệp đã chủ động làm thủ tục đóng cửa mỏ cho thấy sự thay đổi trong trách nhiệm xã hội. Nếu tiếp tục kiên quyết xử lý, nâng cao ký quỹ và đẩy mạnh vai trò quản lý Nhà nước, Điện Biên hoàn toàn có thể vừa khai thác hiệu quả tài nguyên, vừa giữ vững “lá chắn xanh” bảo vệ môi trường và đời sống của người dân. Chú trọng công tác phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản là hướng đi đúng đắn, phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn hiện nay của Điện Biên nói riêng và các khu vực khai thác khoáng sản nói chung trên cả nước.

Điện Biên là tỉnh miền núi thuộc khu vực Tây Bắc, địa hình nhiều sông suối nhỏ, hẹp, trữ lượng cát, sỏi không lớn. Trong khi đó, yêu cầu và điều kiện để được cấp phép khai thác cát, sỏi nói riêng và khoáng sản nói chung theo quy định phải trải qua đầy đủ trình tự, thủ tục khá phức tạp. Mặt khác, một số đơn vị khai thác chưa chấp hành nghiêm quy định pháp luật trong quá trình khai thác. Trước tình hình đó, các cơ quan chức năng đã tăng cường kiểm tra, giám sát, đồng thời đôn đốc các đơn vị khắc phục tồn tại, hướng tới hoạt động khai thác minh bạch, đúng quy định và bền vững hơn.

Vì vậy, để đảm bảo công tác bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường Điện Biên đã tham mưu để UBND tỉnh thực hiện trình tự thủ tục phê duyệt dự án khai thác khoáng sản theo đúng quy định của Luật Bảo vệ môi trường. Yêu cầu các cơ sở, doanh nghiệp xin cấp phép khai thác khoáng sản trên địa bàn phải thực hiện lập báo cáo đánh giá ĐTM và phương án cải tạo phục hồi môi trường trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt theo đúng quy định. Quyết định phê duyệt báo cáo ĐTM và phương án cải tạo phục hồi môi trường là căn cứ để cấp có thẩm quyền cấp, điều chỉnh giấy phép thăm dò, giấy phép khai thác khoáng sản.

Thuý Hạnh