Chủ động kiểm soát, nâng cao chất lượng môi trường

TMO - Môi trường nước ta nói chung và khu vực miền Trung và Tây Nguyên nói riêng, hiện vẫn đang chịu áp lực từ quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa, việc khai thác tài nguyên thiên nhiên quá mức. Vấn đề ô nhiễm môi trường tiếp tục diễn biến phức tạp và có nguy cơ ô nhiễm.

Thứ trưởng Bộ TN&MT Võ Tuấn Nhân cho biết, năm 2023 là thời điểm tổng kết, đánh giá kết quả 10 năm thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 03/6/2013 của Ban chấp hành Trung ương đảng Khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường; là năm bản lề để thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra tại Hội nghị Ban chấp hành Trung ương đảng Khóa XIII, trong đó đã xác định bảo vệ môi trường, kiểm soát ô nhiễm và cải thiện chất lượng môi trường là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới nhằm phát triển kinh tế xã hội một cách bền vững.

Tuy nhiên, môi trường nước ta nói chung và khu vực miền Trung và Tây Nguyên nói riêng, hiện vẫn đang chịu áp lực từ quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa, việc khai thác tài nguyên thiên nhiên quá mức. Vấn đề ô nhiễm môi trường tiếp tục diễn biến phức tạp và có nguy cơ ô nhiễm. Từ các vấn đề nêu trên đã đặt ra cho chúng ta những thách thức không nhỏ trong công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường nói chung và công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường nói riêng.

Theo báo cáo công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường tại khu vực miền Trung-Tây Nguyên, trong giai đoạn 2020-2022, chất lượng không khí tương đối tốt và ổn định, nồng độ các thông số ô nhiễm tương đối thấp. Kết quả quan trắc môi trường nước 2 năm qua, tại khu vực cửa sông, tình trạng xâm nhập mặn vẫn tiếp diễn và có xu hướng gia tăng vào mùa khô, điển hình là cửa sông khu vực hạ lưu lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn. Chất lượng môi trường nước biển ven bờ ở khu vực này đang chịu nhiều tác động và suy giảm. Tuy nhiên, tại khu vực cửa sông, tình trạng xâm nhập mặn vẫn tiếp diễn và có xu hướng gia tăng vào mùa khô, điển hình là cửa sông khu vực hạ lưu lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn.

Thu gom, xử lý rác thải là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm ngăn chặn nguy cơ phát sinh các điểm nóng về ô nhiễm môi trường. 

Chất lượng môi trường nước biển ven bờ ở khu vực này đang chịu nhiều tác động và suy giảm. Tại một số khu vực, chất lượng nước biển bị ô nhiễm bởi các thông số cơ bản (TSS, N-NH4+, P-PO43-, Fe) và các thông số đặc thù. Đến hết năm 2022, toàn khu vực có 39/51 KCN có công trình xử lý nước thải tập trung, 13/51 KCN chưa có công trình xử lý nước thải tập trung (đạt tỉ lệ các KCN có công trình xử lý nước thải tập trung trên địa bàn là 76,5%) trong đó 10/16 tỉnh, thành phố đạt 100% tỉ lệ KCN có HTXL nước thải tập trung. Về quan trắc tự động liên tục, hiện nay, mới chỉ có 29/51 KCN đã lắp đặt hệ thống quan trắc nước thải tự động, đạt tỷ lệ 56,86%.

Tại khu vực này, nước thải sinh hoạt đô thị từ loại IV trở lên được thu gom, xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường tại khu vực trong 3 năm từ 2020-2022 còn thấp với tỷ lệ lần lượt là 19,98%, 19,19% và 29,77%. Đến năm 2022, tổng số cơ sở sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường thuộc quy mô quản lý cấp Bộ Tài nguyên và Môi trường đang hoạt động tại khu vực miền Trung và Tây Nguyên là 80 cơ sở.

Năm 2022, tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt toàn vùng đạt khoản 79,19% và tỷ lệ này hầu như không thay đổi nhiều so với năm 2020 và 2021 trung bình đạt khoảng 80%; tỷ lệ này thấp hơn 5% so với tỷ lệ thu gom, xử lý đối với 28 tỉnh/thành phố phía Bắc và thấp hơn khoảng 5,16% so trung bình của cả nước. Công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt hầu hết vẫn là chôn lấp hợp vệ sinh, trong đó 50 bãi chôn lấp hợp vệ sinh, 105 bãi chôn lấp không hợp vệ sinh….

Giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2022, Chi cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường miền Trung và Tây Nguyên tiến hành thanh tra, kiểm tra chấp hành pháp luật về môi trường đối với hơn 400 cơ sở trên địa bàn 16 tỉnh khu vực miền Trung và Tây Nguyên; đã tham mưu ban hành xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực môi trường với tổng số tiền xử phạt là gần 18 tỷ đồng.

Trước thực trạng trên, Sở TN&MT các tỉnh, thành phố khu vực miền Trung – Tây Nguyên đã trao đổi, chia sẻ và kiến nghị Bộ TN&MT tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi Luật BVMT năm 2020, các văn bản hướng dẫn thi hành luật cũng như đề xuất một số nội dung xem xét tiếp thu để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về BVMT, nội dung bổ sung, sửa đổi Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT trong thời gian tới; công tác kiểm tra việc thực hiện nội dung của Giấy phép môi trường thuộc thẩm quyền của Bộ TN&MT và của các địa phương; Quản lý chất thải rắn sinh hoạt, quản lý chất thải công nghiệp và chất thải nguy hại.

Trong đó có đề nghị Bộ TN&MT sớm ban hành hướng dẫn kỹ thuật phân loại chất thải rắn sinh hoạt để thống nhất áp dụng trên cả nước. Đồng thời cần ban hành quy định về việc sử dụng số tiền do doanh nghiệp ký quỹ trong khai thác khoáng sản để cải tạo, phục hồi môi trường trong trường hợp doanh nghiệp chây ỳ không thực hiện. 

Khu vực miền Trung-Tây Nguyên cần tiếp tục chủ động kiểm soát nguy cơ ô nhiễm môi trường từ nguồn nước, rác thải. 

Xác định nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2023 là triển khai có hiệu quả, đồng bộ các quy định, chính sách của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, các địa phương ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên cần làm rõ thực trạng ô nhiễm nước, đất, không khí; những hạn chế còn tồn tại và đưa ra các giải pháp kiểm soát để chuyển từ bị động sang chủ động, tiến đến nâng cao chất lượng môi trường. 

Thứ trưởng Bộ TN&MT Võ Tuấn Nhân cũng đề nghị các địa phương khu vực miền Trung-Tây Nguyên cần tập trung tập trung triển khai một số nội dung quan trọng theo các quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Tập trung xây dựng các nội dung về bảo vệ môi trường trong quy hoạch tỉnh để phù hợp với Quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia, dự thảo Quy hoạch tổng thể hệ thống quan trắc môi trường quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Đồng thời, tập trung nguồn lực để giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường hiện nay tại khu vực; trong đó cần xây dựng hạ tầng thu gom và xử lý nước thải đối với các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, đô thị và làng nghề đang hoạt động nhưng chưa có hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường, kiên quyết không tiếp nhận, mở rộng hoặc nâng công suất đối với các dự án đầu tư khi chưa đáp ứng yêu cầu hạ tầng về bảo vệ môi trường.

Cùng với đó, triển khai công tác quản lý chất thải theo quy định của pháp luật, có kế hoạch phân loại chất thải, chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn để bắt đầu triển khai từ năm 2025 theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 nhằm tăng khả năng tái chế, tái sử dụng chất thải, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát các nguồn thải có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, tập trung công tác thanh tra, kiểm tra đột xuất; giám sát chặt chẽ các nguồn thải thông qua hệ thống quan trắc tự động liên tục. Xây dựng các giải pháp để khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường đối với các khu vực đang bị ô nhiễm hiện nay tại các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, vấn đề ô nhiễm lưu vực sông và ô nhiễm rác thải nhựa đại dương.

Nguyễn Nga