TMO - Với một quốc gia có nhiều lợi thế về các mặt hàng nông sản nhưng công nghiệp chế biến sâu sau thu hoạch chưa phát triển mạnh như Việt Nam, chỉ dẫn địa lý đã trở thành một trong những yếu tố quan trọng để giúp nâng cao chuỗi giá trị nông sản.

Với sự đa dạng về điều kiện sinh thái, truyền thống và kinh nghiệm sản xuất của các dân tộc khác nhau, khu vực nông thôn Việt Nam có lợi thế trong sản xuất và cung cấp nhiều sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của địa phương. Việc sử dụng địa danh/dấu hiệu chỉ dẫn nguồn gốc địa lý để đăng ký cho sản phẩm đặc sản của địa phương đồng nghĩa với việc các sản phẩm này gắn với danh tiếng, chất lượng của một vùng, miền đó. Đây là hướng đi mà nhiều nước trên thế giới đang áp dụng nhằm hạn chế tình trạng bị lạm dụng danh tiếng, chống lại các hành vi xâm phạm và cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường, nâng cao giá trị sản phẩm.

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các vùng, miền phát triển các đặc sản của địa phương, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1068/QĐ-TTg ngày 22/8/2019 về Chiến lược sở hữu trí tuệ đến năm 2030; Quyết định số 2205/QĐ-TTg ngày 24/12/2020 về Chương trình phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030; Quyết định số 150/QĐ-TTg ngày 28/01/2022 về Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Bộ Khoa học và Công nghệ, các Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh đã phối hợp triển khai nhiều chương trình, dự án phát triển tài sản trí tuệ. Nhờ đó, số lượng sản phẩm được bảo hộ thương hiệu cộng đồng ngày càng tăng nhanh. Sau bảo hộ nhiều sản phẩm đã được khai thác và phát triển thương mại để mang lại hiệu quả kinh tế cao cho các tác nhân tham gia trong chuỗi giá trị.

Hiện tại, tỉnh Yên Bái, Hà Giang, Thanh Hóa, Bến Tre là các tỉnh có nhiều chỉ dẫn địa lý được bảo hộ. Xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam gắn với đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý đã và đang trở thành một định hướng quan trọng nhằm gia tăng giá trị, khẳng định thương hiệu cho các sản phẩm đặc sản của Việt Nam. Tại tỉnh Bến Tre, địa phương này đã xây dựng thành công 9 chỉ dẫn địa lý cho nông sản chủ lực.

Dừa xiêm, bưởi da xanh là 2 sản phẩm đầu tiên được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý.

Năm 2018, tỉnh có 2 sản phẩm đầu tiên được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý là dừa xiêm xanh và bưởi da xanh. Các sản phẩm được mở rộng thị trường tiêu thụ, xuất khẩu sang nhiều nước, trong đó có Mỹ và Trung Quốc. Đây cũng là 2 sản phẩm được tỉnh đặc biệt quan tâm mời gọi doanh nghiệp đăng ký xây dựng mã số vùng trồng theo tiêu chuẩn xuất khẩu sang châu Âu, châu Mỹ, Trung Quốc…

Sầu riêng là mặt hàng nông sản thứ 3 được cấp chỉ dẫn địa lý vào năm 2020. Sản phẩm sầu riêng mang chỉ dẫn địa lý gồm: Monthong và Ri6. Hai giống này đóng vai trò chủ đạo, chiếm khoảng 90% về diện tích, sản lượng sầu riêng toàn tỉnh Bến Tre. Để tạo vùng nguyên liệu sầu riêng tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, Bến Tre đã xây dựng vùng sản xuất sầu riêng, với tổng diện tích liên kết gần 209ha, có 10 mã số vùng trồng với diện tích 264ha.

Tôm càng xanh được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý Bến Tre vào năm 2021. Dự án “Xây dựng, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý Bến Tre dùng cho sản phẩm tôm càng xanh” là một trong các nhiệm vụ khoa học, công nghệ trọng tâm, nhằm triển khai kế hoạch hành động phát triển ngành tôm tỉnh đến năm 2025. Cua biển được cấp chỉ dẫn địa lý vào năm 2021. Diện tích nuôi cua biển toàn tỉnh khoảng 18,3 nghìn héc-ta, sản lượng ước đạt hơn 1,5 nghìn tấn/năm. Nổi bật là huyện Thạnh Phú chiếm 77% về diện tích nuôi cua toàn tỉnh, với 14 nghìn héc-ta. Giống cua biển gồm cua bùn và cua xanh. Toàn bộ diện tích “Cua biển Bến Tre” được nuôi theo phương thức quảng canh. Tại huyện Thạnh Phú, cua biển có thể được nuôi xen với tôm hoặc cá trong ruộng lúa, rừng ngập mặn, hoặc trong các ao, đầm, không có hộ sản xuất nào nuôi chuyên canh cua biển.

Xoài tứ quý được cấp chỉ dẫn địa lý Bến Tre vào năm 2022. Để quản lý và khai thác hiệu quả chỉ dẫn địa lý, Bến Tre đã xây dựng các mối liên kết giữa hợp tác xã, tổ hợp tác và doanh nghiệp; xây dựng mã số vùng trồng xoài xuất khẩu; hỗ trợ tư vấn chứng nhận VietGAP cho nông dân tại 2 xã Thạnh Phong, Thạnh Hải (Thạnh Phú). Đến nay, đã xây dựng thành công quy trình chế biến và bảo quản 3 sản phẩm từ xoài tứ quý là xoài sấy dẻo, nước uống xoài và bột xoài. Đồng thời, chuyển giao quy trình công nghệ sản xuất và ứng dụng hiệu quả mô hình thiết bị chế biến và bảo quản, phát triển các sản phẩm từ xoài tứ quý cho Hợp tác xã Nông nghiệp Thạnh Phong, huyện Thạnh Phú.

Chôm chôm Java là loại nông sản đặc trưng thứ 7 của Bến Tre được cấp chỉ dẫn địa lý Bến Tre, năm 2023. Cây chôm chôm được trồng tại Bến Tre từ lâu. Từ năm 1987, tỉnh phát triển mạnh diện tích trồng cây chôm chôm, với giống chủ lực là giống Java. Khu vực địa lý tương ứng với chỉ dẫn địa lý chôm chôm Bến Tre, gồm: huyện Chợ Lách và huyện Châu Thành thuộc tỉnh Bến Tre. Chôm chôm Bến Tre mỏng thịt hơn so với chôm chôm trồng trên các loại đất khác, vị ngọt đậm và mặn nhẹ.

Khai thác nghêu tại huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Ảnh: CT.

Hai sản phẩm vừa mới được cấp chỉ dẫn địa lý trong năm 2024 là gạo Thạnh Phú và nghêu Bến Tre. Diện tích trồng lúa của huyện Thạnh Phú theo mô hình tôm – lúa, hiện có hơn 5 nghìn héc-ta tập trung ở các xã: Bình Thạnh, An Thuận, An Qui, An Nhơn, An Điền, An Thạnh, Mỹ An, Giao Thạnh và Thạnh Phong.

Giống lúa Nàng keo là giống lúa mùa cổ truyền được người dân trồng và gìn giữ từ hàng trăm năm. Do có tính chịu mặn cao, lúa Nàng keo rất thích hợp với mô hình lúa tôm ở các vùng đất ven biển nơi đất bị ngập nước khi thủy triều lên hoặc bị xâm ngập mặn và mô hình canh tác lúa tôm đang trở thành phương thức canh tác thông minh để thích ứng với biến đổi khí hậu. Người trồng lúa Nàng keo không sử dụng phân bón hóa học, chủ yếu dùng phân hữu cơ vi sinh, phân chuồng, chế phẩm sinh học và các loại phân ủ từ các sản phẩm tự nhiên (tép ủ…).

Mới đây, Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm nghêu Bến Tre. Có 3 sản phẩm từ con nghêu được Sở Khoa học và Công nghệ Bến Tre đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý bao gồm: nghêu tươi (nghêu sống), nghêu nguyên con hấp chín đông lạnh, thịt nghêu hấp chín đông lạnh. Không chỉ ở trong nước, “nghêu Bến Tre” còn là sản phẩm thủy sản đầu tiên ở Đông Nam Á đạt chứng nhận MSC (khai thác bền vững nguồn lợi thủy sản). Chứng nhận MSC đã giúp nghêu Bến Tre mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khó tính như: Mỹ, EU, Nhật Bản… Hiện nay, nhiều doanh nghiệp của Việt Nam đã và đang mong muốn sử dụng chứng chỉ MSC của “nghêu Bến Tre” để xuất khẩu nghêu sang thị trường cao cấp.

Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bến Tre cho biết, bên cạnh 9 sản phẩm đã được chứng nhận, Bến Tre tiếp tục triển khai đăng ký xác lập quyền bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm dừa công nghiệp, tôm thẻ, bò và gà; bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận mang chỉ dẫn địa lý Bến Tre cho sản phẩm bưởi da xanh, dừa xiêm xanh, sầu riêng tại Canada và Trung Quốc. Như vậy, đến nay, Bến Tre đã và đang xây dựng 13 chỉ dẫn địa lý, là tỉnh dẫn đầu khu vực đồng bằng sông Cửu Long và thuộc top đầu cả nước. Điều này đã tạo nên điểm khởi đầu mới cho vùng đất cù lao trên cuộc hành trình dài sắp tới, với kỳ vọng tạo đột phá mới cho kinh tế nông nghiệp.

Chỉ dẫn địa lý khẳng định lợi thế riêng của địa phương trong phát triển và quảng bá sản phẩm, nâng cao giá trị kinh tế cho sản phẩm nông nghiệp đặc sản. Bên cạnh đó, việc duy trì chất lượng sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý được xem là công cụ quan trọng bảo đảm chất lượng sản phẩm cho người tiêu dùng. Chỉ dẫn địa lý không chỉ mang lại giá trị cao hơn cho nông sản tại thị trường trong nước mà còn đẩy mạnh xuất khẩu.

Minh An

Tin nổi bật