Cảnh báo ô nhiễm nước sông khu vực Đông Nam Á do hoạt động khai thác khoáng sản

TMO - Hoạt động của hơn 2.400 mỏ khoáng sản trải khắp Đông Nam Á đang tạo ra áp lực lớn lên các dòng sông trong khu vực, khi nước thải và bùn thải có nguy cơ cuốn theo kim loại nặng và các hóa chất độc hại đe doạ sức khoẻ của hàng triệu người dân.

Đây là thông tin được đưa ra trong nghiên cứu mới của Viện Nghiên cứu Stimson (Mỹ), mới được công bố. Cụ thể, theo nghiên cứu mới từ Viện nghiên cứu Stimson (Mỹ), hơn 2.400 mỏ khoáng sản trên đất liền ở khu vực Đông Nam Á, trong đó có nhiều mỏ hoạt động trái phép và thiếu kiểm soát, có thể đang xả các hóa chất nguy hiểm như cyanide, thủy ngân và arsenic ra các con sông lớn trong khu vực, đe dọa sức khỏe của hàng triệu người dân và người tiêu dùng toàn cầu.

Theo ông Brian Eyler, học giả cấp cao tại Stimson, chia sẻ sau nghiên cứu: “Quy mô ô nhiễm thật sự khiến tôi choáng váng”. Được biết, Báo cáo của Stimson là nghiên cứu tổng thể về các mỏ khoáng sản tiềm ẩn gây ô nhiễm tại Đông Nam Á.

Qua phân tích hình ảnh vệ tinh, các nhà nghiên cứu xác định 366 mỏ khai thác phù sa, 359 mỏ khai thác theo phương pháp heap leach và 77 mỏ đất hiếm xả thải vào lưu vực sông Me Kông. Hầu hết các mỏ khai thác phù sa là vàng, thiếc và bạc, trong khi các mỏ heap leach khai thác vàng, nickel, đồng và mangan. Đồng thời, nghiên cứu quan sát được các hóa chất độc hại từ hoạt động khai thác đất hiếm, bao gồm amoni sunphat, natri cyanide và thủy ngân, đang xâm nhập vào môi trường, đe dọa sức khỏe của hàng triệu người sống ven sông và tác động đến người tiêu dùng toàn cầu.

Khai thác khoáng sản trên các con sông tiềm ẩn nguy cơ cao gây ô nhiễm nguồn nước. (Ảnh minh hoạ). 

Đơn cử, tại sông Kok ở miền Bắc Thái Lan, nhiều hộ nông dân như bà Tip Kamlue (59 tuổi) đã buộc phải chuyển sang sử dụng nước ngầm để trồng trọt từ tháng 4/2025, sau khi có cảnh báo về ô nhiễm.

Các mẫu nước gần nguồn sông cho thấy dấu vết của arsenic và một số nguyên tố đất hiếm nặng, phản ánh tác động từ các mỏ khai thác thượng nguồn. Trước tình hình này, chính quyền Thái Lan đã thành lập các lực lượng đặc nhiệm để giám sát, phối hợp quốc tế và bảo vệ nguồn nước, đồng thời tìm giải pháp thay thế cho cộng đồng ven sông.

Người dân địa phương như bà Tip cũng bày tỏ mong muốn được thấy các con sông trở lại trạng thái an toàn, để họ có thể tưới tiêu, nuôi trồng và sinh hoạt hàng ngày mà không lo ngại nguy cơ ô nhiễm.

Bên cạnh đó, sông Me Kông, dòng sông lớn thứ ba châu Á, nuôi sống hơn 70 triệu người và đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu nông thủy sản nhưng hiện nay phần lớn lưu vực sông này thiếu sự giám sát pháp lý và quy định chặt chẽ, tạo điều kiện cho các hoạt động khai thác không kiểm soát diễn ra với quy mô lớn, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lớn đến đời sống, sức khoẻ của người dân sống trong khu vực.

Trước thực tế trên, việc tăng cường giám sát, chuẩn hóa quy trình xử lý chất thải và thúc đẩy khai khoáng bền vững là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ các hệ sinh thái sông ngòi. Chỉ khi các biện pháp phòng ngừa được thực thi nghiêm túc, những dòng sông mới trong khu vực Đông Nam Á mới có thể tránh khỏi nguy cơ bị ô nhiễm, từ đó đảm bảo an toàn cho cộng đồng và phát triển bền vững cho khu vực.

Minh Thu