TMO - Biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động trực tiếp đối với hoạt động nuôi trồng thủy sản, trong đó có ngành hàng tôm. Trước thực trạng đó, tỉnh Cà Mau đã triển khai nhiều giải pháp, mô hình nuôi tôm thích ứng với biến đổi khí hậu, mang lại giá trị kinh tế ổn định cho người dân.

Tỉnh Cà Mau hiện có diện tích nuôi tôm nước lợ khoảng 280.000 ha, chiếm 45% diện tích nuôi tôm của Đồng bằng sông Cửu Long và chiếm 40% diện tích nuôi tôm của cả nước. Nhiều năm liền Cà Mau là địa phương dẫn đầu của cả nước về diện tích, sản lượng, giá trị kim ngạch xuất khẩu. Năm 2023, sản lượng đạt 231.500 tấn, nâng suất tôm nuôi bình quân ước đạt 830,5 kg/ha/năm, kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD/năm.

Tuy nhiên, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thời tiết thay đổi bất thường, dịch bệnh trên tôm nuôi còn xảy ra, môi trường vùng nuôi tôm chưa được kiểm soát tốt. Từ thực tế đó, tỉnh Cà Mau đã triển khai nhiều giải pháp, mô hình nuôi tôm thích ứng với biến đổi khí hậu. Qua đó, giúp người nuôi bảo vệ được môi trường sinh thái, hạn chế rủi ro, nâng cao năng suất và chất lượng tôm nuôi, hướng đến phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản. Trong đó, mô hình tôm - lúa, tôm rừng được xem là những mô hình thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, mang lại giá trị kinh tế cao và thu nhập ổn định cho người nuôi.

Đến cuối năm 2023, tỉnh có khoảng 39.500 ha tôm - rừng. Ảnh: MT.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh, Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp của Cà Mau đã xác định 3 cây (lúa, chuối, keo lai) và 3 con (tôm sinh thái, cá bổi và cua) để tập trung đầu tư phát triển. Trong đó, tôm sinh thái của Cà Mau được nuôi theo phương thức không cho ăn, không sử dụng thuốc… chủ yếu tôm phát triển nhờ thức ăn tự nhiên dưới tán rừng cây đước, mắm. Vì vậy, đảm bảo tôm sạch. Nhờ đó, tôm sinh thái được các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Canada, châu Âu… rất chuộng. Tuy nhiên, sản lượng tôm còn ít, không đủ cung cấp.

Hiện tỉnh Cà Mau có trên 67.500 ha rừng ngập mặn, đây là điều kiện thuận lợi để phát triển nghề nuôi trồng thủy sản, nhất là tôm. Đến cuối năm 2023, tỉnh có khoảng 39.500 ha tôm - rừng, tập trung ở các huyện Ngọc Hiển, Năm Căn, Đầm Dơi và Phú Tân. Trong đó, có khoảng 19.000 ha, với gần 4.200 hộ nuôi tôm đạt các chứng nhận quốc tế. Mô hình được đánh giá đảm bảo hài hòa lợi ích giữa mục tiêu phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Rừng giúp khôi phục và cân bằng hệ sinh vật trong nguồn nước, cung cấp thức ăn tự nhiên và tạo bóng râm để tôm trú ngụ. Người nuôi không sử dụng hóa chất, thuốc kháng sinh trong quá trình nuôi và sử dụng hoàn toàn thức ăn tự nhiên. Từ đó, giảm chất thải, giúp môi trường nuôi ít bị ô nhiễm, giảm tỉ lệ rủi ro và chi phí đầu vào cho người nuôi. Mô hình tạo ra sản phẩm tôm sạch, đáp ứng các tiêu chí khắt khe về chất lượng của các thị trường nhập khẩu khó tính.

Ngoài mô hình sản xuất tôm – rừng, toàn tỉnh còn có khoảng 45.000 ha sản xuất tôm - lúa, tập trung chủ yếu ở huyện các Thới Bình, U Minh, Trần Văn Thời và thành phố Cà Mau. Đây được xem là mô hình thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nuôi.

Theo đánh giá của các ngành chức năng, ngành thủy sản nói chung và ngành tôm tỉnh Cà Mau nói riêng đã và đang phải đối mặt với nhiều thách thức trước tác động của biến đổi khí hậu. Thời tiết thay đổi thất thường, môi trường nuôi chưa được kiểm soát tốt, chưa chủ động được nguồn cung tôm giống, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, chưa đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học, kĩ thuật vào trong sản xuất, hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu, giá cả vật tư đầu vào cao… là những nguyên nhân làm tăng giá thành, giảm sức cạnh tranh của sản phẩm tôm Cà Mau trên thị trường thế giới.

Do vậy, việc phát triển chuỗi giá trị thủy sản theo hướng xanh, carbon thấp và thích ứng biến đổi khí hậu là một tất yếu, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế của sản phẩm. Đồng thời, góp phần thực hiện các chiến lược, kế hoạch hành động quốc gia và các cam kết quốc tế của Chính phủ Việt Nam về chống biến đổi khí hậu.

Mô hình nuôi tôm thích ứng với biến đổi khí hậu được đẩy mạnh triển khai trên địa bàn tỉnh.

Để góp phần phát triển các mô hình nuôi tôm thích ứng với biến đổi khí hậu, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh đã nghiên cứu thành công quy trình nuôi tôm siêu thâm canh không xả thải. Hiện đang trong quá trình nghiệm thu dự án nghiên cứu và tổ chức triển khai, nhân rộng cho các doanh nghiệp, hợp tác xã nuôi tôm trên địa bàn tỉnh. Bên cạnh đó, Sở Khoa học và Công nghệ đang triển khai 3.000 ha nuôi tôm quảng canh 2 giai đoạn, giảm thải carbon trên địa bàn huyện Cái Nước và Phú Tân. Trong đó, có 300 ha trình diễn mô hình nuôi gắn với tổ chức sản xuất, liên kết với tổ chức chứng nhận vùng nuôi và nhà mua.

Để có thể phát triển bền vững mô hình nuôi tôm thích ứng biến đổi khí hậu, bên cạnh các giải pháp kỹ thuật thì vai trò của người nuôi là vô cùng quan trọng. Người nông dân cần phải thường xuyên học hỏi và mạnh dạn ứng dụng tiến bộ khoa học, kĩ thuật vào sản xuất, từ khâu lấy nước, xử lý nước đến khâu chọn giống và quản lý tốt môi trường nước trong suốt quá trình nuôi, tránh sản xuất theo kinh nghiệm như trước nay. Ngoài ra, cần đẩy mạnh liên kết chuỗi, hướng đến hình thành các vùng sản xuất quy mô lớn gắn với tiêu thụ sản phẩm.

Với mục tiêu phát triển ngành tôm địa phương trở thành trung tâm lớn nhất của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và cả nước, UBND tỉnh Cà Mau tỉnh đã ban hành quyết định phê duyệt phương án phát triển ngành tôm tỉnh Cà Mau thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Theo đó, tỉnh Cà Mau là sẽ tổ chức sản xuất với những mô hình phù hợp, áp dụng công nghệ tiên tiến để nâng cao năng suất, sản lượng, chất lượng ngành tôm của địa phương. Qua đó, đưa sản phẩm tôm của địa phương có đủ sức cạnh tranh trên thị trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường sinh thái, từ đó mang lại lợi ích cho người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế của tỉnh và đất nước.

Trong phương án mà tỉnh Cà Mau vừa phê duyệt cũng nêu cụ thể các tiêu chí lựa chọn vùng nuôi phù hợp với từng loại hình nuôi, nhằm để phát triển ngành tôm phát triển bền vững. Ngoài quy hoạch phương án phát triển hệ thống sản xuất và cung ứng tôm giống chất lượng cao, tỉnh Cà Mau đề ra phương án nâng cao năng lực chế biến hiện đại, bảo vệ môi trường… phấn đấu đến năm 2030, sản lượng chế biến thủy sản sẽ đạt 176.000 tấn thành phẩm.

Ngành tôm đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu thủy sản Việt Nam ra thế giới trong suốt 2 thập kỷ qua. Các sản phẩm tôm Việt Nam xuất khẩu đến khoảng 100 quốc gia với 5 thị trường lớn: Châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn quốc. Việt Nam đã trở thành nước cung cấp tôm đứng thứ tư thế giới sau Ecuador, Ấn Độ và Indonessia với với giá trị xuất khẩu chiếm 13-14% tổng giá trị xuất khẩu tôm của toàn thế giới.

Hằng năm, ngành tôm đóng góp khoảng 40 - 45% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản, tương đương 3,5 đến hơn 4 tỷ USD. Ngành tôm đang giải quyết việc làm cho trên 3 triệu lao động. Đến năm 2023 diện tích nuôi tôm nước lợ đạt 737 nghìn ha (diện tích nuôi tôm sú là 622 nghìn ha, tôm chân trắng khoảng 115 nghìn ha); sản lượng đạt 1,12 triệu tấn, tăng 5,5% cùng kỳ 2022 (1,06 triệu tấn), trong đó sản lượng tôm sú đạt 274 nghìn tấn và tôm thẻ chân trắng đạt 845 nghìn tấn. Sản lượng sản xuất tôm giống đạt khoảng 150 tỷ con (tôm thẻ chân trắng: 108 tỷ con; tôm sú: 42 tỷ con).

Cục Thủy sản cũng cho rằng, 6 tháng đầu năm 2024 tình hình thời tiết không thuận lợi cho nuôi tôm, tình trạng nắng nóng, xâm nhập mặn tại khu vực ĐBSCL gây ảnh hưởng đến tôm nuôi, nhiều địa phương xảy ra bệnh tôm ngay từ giai đoạn sớm thả nuôi. Mặt khác, giá nguyên liệu, vật tư đầu vào phục vụ sản xuất vẫn tiếp tục tăng cao; xuất khẩu tôm các tháng đầu năm có tín hiệu tăng trở lại nhưng vẫn chậm…, nhu cầu tiêu dùng phục hồi và dự báo giá tôm có thể tăng vào quý III/2024.

Theo dự báo, các tháng cuối năm 2024 thời tiết tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của tôm nuôi, nguy cơ phát sinh bệnh tiềm ẩn, khó dự đoán và tiếp tục là giai đoạn khó khăn của ngành nuôi trồng thủy sản nói chung, ngành tôm nói riêng.

Ngọc Ánh

Tin nổi bật