Bảo tồn nghề làm gốm Dưỡng Động ở Hải Phòng

TMO - Hàng trăm năm trước, làng nghề gốm Dưỡng Động (xã Minh Tân, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng) từng nổi tiếng với nghề gốm truyền thống, được nhiều người biết đến. Trải qua nhiều thăng trầm, những người dân làng gốm Dưỡng Động ngày nay vẫn “đau đáu” gìn giữ, bảo tồn ngọn lửa nghề.

Xưa kia, làng gốm Dưỡng Động tạo tiếng vang khắp cả nước bởi sản phẩm gốm có màu phù sa tự nhiên của vùng nông thôn Bắc Bộ. Chính sắc màu ấy đã làm nên tên tuổi gốm Dưỡng Động, có lúc đã vượt qua biên giới Việt Nam đến với bè bạn quốc tế.

Được biết, từ xa xưa, vùng đất bãi Dưỡng Động nằm ven sông Giá, được thiên nhiên ban tặng chất đất dẻo quánh có cái tên rất gợi “trúc thôn hoa đào”. Đây là loại đất chỉ có thể lấy được ở các “đượng”, tức các cồn nổi giữa dòng sông Giá, có thể tạo màu tự nhiên mà không cần pha trộn.

Từ nguồn đất dẻo quánh, tạo nên những màu gốm Dưỡng Động tự nhiên. 

Từ nguồn đất này, người làng Dưỡng Động vốn khéo tay, hay lam hay làm đã tạo dựng nên nghề làm gốm truyền từ đời này sang đời khác. Theo lời của một số bậc cao niên sành chơi đồ gốm cổ, từ hàng trăm năm trước, thương hiệu gốm Dưỡng Động nổi tiếng không kém các làng nghề như Bát Tràng (Hà Nội), Chu Đậu (Hải Dương), Phù Lãng (Bắc Ninh)...

Dưới bàn tay tỉ mỉ, khéo léo, những sản phẩm gốm đã ra đời. 

Để làm ra một sản phẩm gốm phải trải qua nhiều công đoạn, mất nhiều thời gian, đòi hỏi sự sáng tạo và kiên trì, tỉ mỉ. Những nghệ nhân, thợ giỏi của làng ngày ấy đã tạo ra bộ ấm chén da Chu với màu men và kiểu dáng thanh nhã, tinh tế. Xưa kia, người người, nhà nhà làm không nghỉ tay, các lò nung chạy hết công suất mà vẫn không đủ đáp ứng những đơn đặt hàng trong nước. Thậm chí, gốm Dưỡng Động còn được xuất khẩu tới châu Âu hoặc vùng Đông Á.

Nếu như gốm Phù Lãng và Bát Tràng gây ấn tượng bởi chất men độc đáo, thì gốm Dưỡng Động tự hào với bí quyết tạo nên sự hòa quyện hoàn hảo giữa đất và lửa, cho ra đời những sản phẩm mang màu sắc tự nhiên vô cùng bắt mắt. Gốm Dưỡng Động để trở thành thành phẩm phải trải qua quá trình nung vừa lửa, đảm bảo độ rắn chắc, bền đẹp cho sản phẩm. Đồng thời, quá trình nung cũng giúp làm mới màu nâu đỏ tự nhiên của đất sét có độ sắt cao, đặc trưng của vùng ven sông Hải Phòng.

Lớp trước truyền lớp sau, tên tuổi gốm sứ Dưỡng Động ngày càng được khẳng định. Khu vực làng gốm còn được đặt cho một cái tên khác cũng rất “gốm”: Xóm Lò. Người làng gốm tự hào với nghề, tự hào với chất lượng của từng sản phẩm mang xuất xứ quê mình. Trong chiến tranh, các nghệ nhân gốm đã cùng nhau chia sẻ nghề riêng, cùng thành lập Hợp tác xã gốm sứ Minh Khai, tạo ra các sản phẩm mang lại giá trị kinh tế cao như đồ gốm, sứ gia dụng, gốm sứ trang trí.

Các sản phẩm gốm Dưỡng Động đa dạng, phong phú về chủng loại, mẫu mã. 

Làng gốm Dưỡng Động, vốn nổi tiếng với những sản phẩm gốm sứ tinh xảo mang đậm dấu ấn văn hóa địa phương, từng có giai đoạn bị mai một. Nhắc đến gốm Dưỡng Động, nhiều người vẫn còn tiếc nuối về một làng nghề vang danh một thời. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực gìn giữ và phát huy của chính quyền địa phương cùng với tâm huyết của những người con làng nghề, gốm Dưỡng Động đang dần hồi sinh, khẳng định vị thế của mình trên bản đồ gốm sứ Việt Nam.

Sự hồi sinh của gốm Dưỡng Động là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của làng nghề truyền thống, là niềm tự hào của người dân Hải Phòng. Du khách đến với TP.Hải Phòng khi tới với làng góm Dưỡng Động không chỉ được chiêm ngưỡng những sản phẩm gốm tinh xảo mà còn có cơ hội tìm hiểu về quy trình sản xuất, trải nghiệm làm gốm cùng người dân địa phương, góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo của làng nghề.

Nguyễn Hà