Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén

TMO – Với nhiệm vụ bảo vệ toàn bộ diện tích rừng hiện có, đồng thời khoanh nuôi phục hồi, làm giàu rừng tự nhiên, gây ươm các loài cây bản địa, đặc hữu quý hiếm để trồng rừng mới, nâng cao độ che phủ và đảm bảo an ninh môi trường; nâng cao khả năng phòng hộ của rừng về giữ nước, hạn chế xói mòn, lũ lụt, bảo vệ môi trường sinh thái, góp phần ổn định sản xuất, nâng cao đời sống cho người dân vùng hạ lưu. Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén đang giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn thiên nhiên.

Vườn Quốc gia Phia Oắc - Phia Đén (trước kia là Khu bảo tồn) nằm trên địa bàn các xã Thành Công, Quang Thành, Phan Thanh, Hưng Đạo và Thị trấn Tĩnh Túc của huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng có tổng diện tích hơn 10.500 ha, trong đó có hơn 8.000 ha rừng tự nhiên. Năm 1986, khu rừng này được Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) xác lập là Khu dự trữ thiên nhiên.

Phia Oắc - Phia Đén hiện có khoảng 496 loài động vật có xương sống, ngoài ra còn hàng nghìn loài động vật không xương sống, côn trùng... Trong số các loài động vật có tên trong danh mục, đã xác định được 58 loài động vật quý hiếm, bao gồm 30 loài thú có tên trong Sách Đỏ Việt Nam; 12 loài bò sát, trong đó 3 loài ở thứ hạng cực kỳ nguy cấp; 3 loài ếch nhái, trong đó 2 loài ở thứ hạng cực kỳ nguy cấp. Đây là nguồn tài nguyên vô cùng quý hiếm, những nguồn gen động vật này có giá trị kinh tế và giá trị bảo tồn cao.

Về cảnh quan thiên nhiên, Phia Oắc - Phia Đén có cảnh sắc đẹp lung linh, huyền ảo tựa như Đà Lạt hay Sa Pa. Những ngày trời quang mây, nắng đẹp, đứng trên đỉnh núi Phia Oắc, du khách có thể phóng tầm mắt ra xa, quan sát quang cảnh núi non trùng điệp hùng vỹ. Vào mùa xuân, nhiều loài hoa mọc tự nhiên như đỗ quyên, lan rừng đua nở rực rỡ. Với mùa đông thì nơi đây như những bông hoa tuyết phủ đầy dãy núi, cành cây và được ví như phong cảnh ở Châu Âu.

Phân bố xung quanh vườn quốc gia là những làng bản, những dòng suối, triền đồi, những thửa ruộng bậc thang được đồng bào dân tộc trồng lúa, ngô, chè... tạo nên những bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc hấp dẫn với nền văn hóa bản địa mang đậm sắc màu thể hiện trong trang phục, lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc Dao, Nùng, Tày, Mông. Theo đánh giá của giới chuyên gia, nơi đây có nhiều tiềm năng phát triển du lịch nhờ những đặc điểm tự nhiên, cảnh qua còn hoang sơ. Nhiều ý kiến cho rằng, Phia Oắc, Phia Đén là một khu vực hết sức đặc biệt, được các chuyên gia địa chất, môi trường quốc tế đánh giá rất cao. Điểm đặc biệt nhất ở đây chính là hệ núi trẻ vẫn đang trong quá trình tiếp tục thay đổi, phát triển.

Ngày 11/1/2018, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quyết định chính thức thành lập Vườn Quốc gia Phia Oắc - Phia Đén nhằm bảo tồn các hệ sinh thái đặc trưng, đa dạng sinh học; bảo tồn các giá trị văn hoá, danh lam thắng cảnh, môi trường sinh thái thông qua các chương trình, dự án; bảo vệ toàn bộ diện tích rừng tự nhiên, rừng trồng hiện có, phục hồi rừng tự nhiên và trồng rừng để nâng cao chất lượng và độ che phủ của rừng từ 84% lên 95% vào năm 2030, tạo không gian sống cho các loài động, thực vật;...

Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén có nhiệm vụ bảo vệ toàn bộ diện tích rừng hiện có, đồng thời khoanh nuôi phục hồi, làm giàu rừng tự nhiên, gây ươm các loài cây bản địa, đặc hữu quý hiếm để trồng rừng mới, nâng cao độ che phủ và đảm bảo an ninh môi trường; nâng cao khả năng phòng hộ của rừng về giữ nước, hạn chế xói mòn, lũ lụt, bảo vệ môi trường sinh thái, góp phần ổn định sản xuất, nâng cao đời sống cho người dân vùng hạ lưu. Bên cạnh đó, thực hiện chính sách về dịch vụ môi trường, tổ chức nghiên cứu khoa học về bảo tồn, tổ chức giáo dục nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học; tổ chức các hoạt động quản lý bảo vệ, bảo tồn và phát triển các nguồn gien quý, hiếm; cứu hộ động vật hoang dã; nghiên cứu khoa học; đào tạo phát triển nguồn nhân lực.

Phia Oắc - Phia Đén có 3 phân khu chức năng: Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt; phân khu phục hồi sinh thái; phân khu dịch vụ hành chính. Trong đó, phân khu bảo vệ nghiêm ngặt có diện tích 4.035,5 ha, tại Tiểu khu 338, 352 xã Thành Công; Tiểu khu 333, 334 xã Quang Thành; Tiểu khu 327, 337 xã Phan Thanh; Tiểu khu 321, 322 thị trấn Tĩnh Túc.

Các chương trình hoạt động chủ yếu của Vườn quốc gia gồm: Chương trình bảo vệ tài nguyên rừng và bảo tồn đa dạng sinh học; chương trình phục hồi sinh thái rừng; chương trình nghiên cứu khoa học, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; chương trình xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ bảo tồn; chương trình phát triển du lịch và giáo dục môi trường; chi trả dịch vụ môi trường rừng; chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng đệm.

Tăng cường quản lý, bảo vệ Phia Oắc - Phia Đén

Phia Oắc - Phia Đén đóng vai trò quan trong trong công tác bảo tồn, nghiên cứu khoa học và phát triển kinh tế-xã hội nên việc tăng cường công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng được coi là nhiệm vụ hàng đầu.

Vườn quốc gia hiện có trên 16 hộ dân và 23 tổ, xóm cộng đồng tham gia bảo vệ rừng. Để nâng cao nhận thức cho người dân, hằng năm, Ban Quản lý Vườn quốc gia thường xuyên tổ chức tuyên truyền, phổ biến các văn bản về nội quy, quy chế quản lý, bảo vệ, phát triển rừng; thực hiện khoán công việc, dịch vụ bảo vệ rừng đặc dụng, tạo thu nhập cho người dân ở vùng đệm. Từ đó, người dân có ý thức chung tay cùng các lực lượng chức năng bảo vệ hệ động, thực vật quý hiếm tại vườn quốc gia này.

Trước những tiềm năng và lợi thế, Ban quản lý Vườn quốc gia đã triển khai các biện pháp bảo vệ rừng gắn với trách nhiệm cụ thể của từng tập thể, cá nhân; thành lập các trạm kiểm soát, xây dựng các tổ, nhóm bảo tồn tại các thôn bản vùng đệm; thường xuyên đôn đốc các tổ, cộng đồng phối hợp tuần tra bảo vệ rừng; phối hợp với các cơ quan liên quan, cộng đồng xóm và các tổ bảo vệ rừng trong công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng.

Bùi Hoàng – Ngọc Vịnh