Vàm Nao mùa cá bông lau

TMO - Thiên nhiên thật hào phóng, ban tặng cho người dân ở vùng châu thổ Mekong một loài cá quý có tên bông lau (loài hoa trắng). Mỗi năm khi gió chướng thổi, tức từ cuối năm trước đến tháng 4 năm sau thì hạ lưu sông Mekong bắt đầu vào mùa cá.

Về miền tây theo xuồng đánh bắt cá bông lau để được tận mắt chứng kiến một loại cá thứ danh và để nghe chuyện mưu sinh ở vùng hạ lưu sông Mekong nay đã có nhiều đổi thay.

Cá bông lau phân bổ rải rác trên sông Tiền và sông Hậu nhưng đặc biệt có nhiều ở sông Vàm Nao (là đoạn sông nối sông Tiền và sông Hậu). Trải giữa 2 huyện Chợ Mới và Phú Tân (An Giang), sông Vàm Nao chỉ dài khoảng 6km nhưng nơi đây lại được mệnh danh là ổ cá miền Tây. Điều này được lý giải rằng do phải cân bằng dòng chảy giữa 2 con sông Tiền và sông Hậu nên sông Vàm Nao thường xuất hiện các xoáy nước xiết, các xoáy nước này tạo ra nhiều hốc sâu dưới đáy sông, đây là nơi trú ngụ lý tưởng với cá bông lau và các loại cá lớn khác.

Từ xưa, người miền Tây đã có nghề thả lưới bắt cá bông lau, nghề đã đi vào ca dao, dân ca được dân gian lưu truyền:

“Ở trên Châu Đốc ngó xuống Vàm Nao,

Thấy con cá bông lau nó nhảy nhào vô lưới,

Anh ngồi tắt lưỡi không biết chừng nào mới cưới đặng em”

Cá bông lau trên sông Vàm Nao được xếp vào hạng kình ngư với cân nặng lên đến vài chục kg, còn bây giờ chỉ còn trong những câu chuyện trà dư tửu hậu của ngư lãng miền Tây. Thường người ta chỉ bắt được loại cá từ 4-5 kg đến hơn 10 kg là hết.

Trên sông Vàm Nao có một bến tập trung ghe xuồng của những người đi đánh bắt cá bông lau, ngư dân gọi đây là bến chờ tài (tức là chờ đến lượt mình ra sông thả lưới), vì sông ngắn nhưng có đến hàng chục thuyền làm ghề nên bà con tự chia lượt, thay phiên nhau. Sống dựa vào cá, người miền Tây đã quen cảnh lênh đênh sông nước và thường gửi gắm niềm tin, ước vọng tương lai vào tín ngưỡng dân gian thờ cúng bà cậu. Qua mùa nước nổi, dòng nước trở trong, đó là lúc người Vàm Nao chuẩn bị một mùa đánh bắt mới. Thuyền đánh bắt cá bông lau thường có 2 người, một người trèo thuyền còn người kia thả lưới. Theo kinh nghiệm của người có nghề, muốn bắt cá bông lau phải phân biệt luồng gió thổi và phải canh con nước đứng dòng thì cá mới chạy nhiều.

Là sản vật độc đáo, trong những năm gần đây, tỉnh An Giang đã đưa cá bông lau vào chương trình quảng bá du lịch. Không chỉ là nghề truyền thống cha ông xưa để lại, cá bông lau (sản vật thiên nhiên ban tặng) giờ đây còn giúp người dân địa phương phát triển ngành nghề mới.

Ngư dân Vàm Nao thường buông hai mẻ lưới tầm 7-8h tối và 1-2 giờ sáng. Trong lức chờ thu lưới, các thuyền cập lại, trà nước nói chuyện với nhau rất vui vẻ. Nghề bà cậu lắm nhọc nhằn, chuyện áo cơm nhiều âu lo nhưng không ai tranh giành vị trí thả lưới, ngư dân thay phiên nhau bổ lưới, không có chuyện thả chồng lưới hoặc chặn đầu. Người miền Tây là vậy, nghề hạ bạc nhưng sống rất nghĩa tình có trước có sau. Mỗi tay lưới thường dài từ 300-400m, sâu khoảng 15m để đón luồng cá chạy dưới đáy.

Trên sông Vàm Nao những năm gần đây số lần bắt được cá lớn là rất hiếm, sản lượng cá cũng đang dần ít đi, thậm chí nhiều đêm thức trắng nhưng cá không mắc lưới. Dù vậy, người Vàm Nao vẫn bám sông vì nghiệp đã chót đeo mang.

Do là loại thủy sản quý, được đánh bắt từ môi trường tự nhiên nên cá bông lau có giá trị thương phẩm cao, thường giá cá bông lau từ 250 nghìn đến 500 nghìn/ 1kg (tùy loại và thời điểm). Sản vật thiên nhiên không còn dồi dào như trước nhưng người làm nghề đánh bắt cá bông lau vẫn gắn bó với dòng sông, như gửi gắm niềm tin vào tín ngưỡng bà cậu, xin cho trúng luồng cá chạy, xin cho trúng mẻ cá đầy.

Những mùa cá bông lau nay đang thưa đèn vắng lưới, cá lớn trên 10 kg hầu như không còn. Tuy nhiên, xuôi theo dòng nước chảy, người làm nghề hạ bạc vẫn cố trống chèo, buông lưới trên sông. Nhắc đến Vàm Nao mùa cá bông lau, lại nhớ người xưa vì thấy nao lòng trước nước to, sóng xiết, kình ngư vẫy đạp mà đặt tên cho dòng sông, còn nay, nhớ đến câu hò ngư dân truyền miệng từ bao đời nay lòng vẫn cảm thấy nao nao: “Ai về ông trưởng Vàm Nao, cho em hỏi con cá bông lau có còn”?  

Ghi chép của An Nhi