Ứng dụng công nghệ trong kiểm soát, vận hành hồ đập

TMO - Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên nước và đảm bảo an toàn công trình TP. Huế đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong công tác kiểm soát và vận hành hồ đập. Việc tích hợp các hệ thống quan trắc tự động, cảnh báo sớm và dữ liệu thời gian thực giúp đơn vị vận hành chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm thiểu rủi ro thiên tai và phục vụ tốt hơn cho sản xuất, sinh hoạt của người dân.

Tại TP.Huế, hệ thống hồ đập không chỉ phục vụ tốt cho sản xuất nông nghiệp, còn đóng vai trò quan trọng, mang tính chiến lược lâu dài trong việc bảo đảm tưới, tiêu, thoát lũ và góp phần phát triển ngành du lịch, dịch vụ. Toàn địa phương này hiện có 55 hồ chứa thủy lợi, gồm 8 hồ chứa nước loại lớn, 17 hồ chứa nước loại vừa và 30 hồ chứa nước loại nhỏ phục vụ tưới, tiêu cho hơn 60.000ha/năm. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều công trình đã xuống cấp nhưng chưa có kinh phí để sửa chữa, nâng cấp. Trong bối cảnh đó, hệ thống hồ đập và các nhà máy thủy điện trên địa bàn thành phố trở thành một trong những yếu tố trọng yếu cần được giám sát chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho người dân và hạ tầng vùng hạ du.

Nhằm mục tiêu chủ động trước những diễn biến khó lường của thời tiết, TP. Huế sớm triển khai chỉ đạo toàn diện, yêu cầu kiểm soát an toàn các công trình thủy điện. Trong đó, yêu cầu Sở Công thương phối hợp cùng các ngành liên quan kiểm tra thực địa, giám sát việc vận hành hồ chứa, xử lý các tồn tại kỹ thuật nếu có, đồng thời đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vận hành đơn hồ và liên hồ theo đúng quy định.

Công tác này được triển khai song song với việc phối hợp các đơn vị thuộc Bộ Công thương trong đánh giá mức độ an toàn công trình và năng lực điều hành. Đặc biệt, các chủ hồ đập trên địa bàn phải thực hiện đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật về an toàn công trình theo Nghị định 114/2018/NĐ-CP, bao gồm kiểm tra định kỳ đập dâng, công trình xả lũ, thiết bị vận hành, máy phát dự phòng và hệ thống quan trắc. Các đơn vị cần rà soát, cập nhật quy trình vận hành phù hợp với điều kiện thực tế khí hậu, thủy văn nhằm hạn chế tối đa thiệt hại khi xả lũ.

Đồng thời, Sở Công thương triển khai kế hoạch kiểm tra tổng thể đối với hơn 10 nhà máy thủy điện đang hoạt động trên địa bàn như A Lưới, Bình Điền, Tả Trạch, Sông Bồ, Rào Trăng 3… từ ngày 17/6 đến 31/7/2025.

Nội dung kiểm tra tập trung vào việc thực hiện các quy định của pháp luật về công tác quản lý, vận hành, sản xuất điện, an toàn điện, quản lý an toàn đập, hồ chứa thủy điện và công tác ứng phó thiên tai tại các nhà máy thủy điện đang vận hành. Đây không chỉ là công tác chuyên môn định kỳ, mà còn là bước đi thể hiện sự chủ động của chính quyền địa phương trong kiểm soát rủi ro thiên tai, nhằm bảo vệ người dân, doanh nghiệp và hạ tầng đô thị một cách chủ động, an toàn và bền vững. Song song với công tác kiểm tra hồ, đập thủy điện, thành phố đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong phòng, chống thiên tai.

Ứng dụng công nghệ trong vận hành hồ đập giúp TP.Huế chủ động hơn trong mùa mưa lũ. (Ảnh: BDT). 

Đáng chú ý, để sớm có kế hoạch ứng phó khi xảy ra thiên tai, tại buổi làm việc giữa Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) TP.Huế với Trường Đại học Gunma (Nhật Bản), các bên đã thảo luận về việc triển khai hệ thống cảnh báo sớm trên nền tảng Hue-S, trong đó có nội dung xác định vị trí nghiên cứu sạt lở đất, dòng chảy bùn đá; phát triển radar thời tiết băng tần X; đề xuất vị trí lắp đặt và tích hợp dữ liệu với hệ thống hiện có. Lãnh đạo Sở KH&CN đề nghị phía Đại học Gunma xây dựng kế hoạch chi tiết để Sở tổng hợp, báo cáo UBND thành phố xem xét, chỉ đạo.

Đồng thời, lưu ý cần nghiên cứu kỹ hạ tầng truyền dẫn, pháp lý cấp phép, quy trình vận hành, bảo trì và cơ chế quản lý nhằm đảm bảo hệ thống vận hành ổn định, hiệu quả. Đại diện Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn thành phố kiến nghị xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và website phục vụ công tác phòng, chống thiên tai, cho phép người dân và du khách tra cứu thông tin thời tiết và nhận cảnh báo sớm. Mặt khác, đề xuất xây dựng ứng dụng riêng biệt tích hợp vào Hue-S, phục vụ cảnh báo thiên tai cho người dân.

Đại diện Trường Đại học Gunma cho biết, hệ thống hướng đến phục vụ ba nhóm đối tượng: Người dân, du khách và đội ngũ kỹ thuật. Dự án tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu, nhận diện sớm các nguy cơ, hỗ trợ chính quyền đưa ra khuyến cáo kịp thời. Hệ thống xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, tích hợp thông tin từ Trung ương và địa phương, phục vụ phòng, chống thiên tai hiệu quả. Trong định hướng triển khai, hệ thống cho phép giám sát từ xa và tự động kích hoạt cảnh báo, ví dụ khi nhiệt độ và độ ẩm vượt ngưỡng an toàn, cảnh báo cháy rừng sẽ được phát ra, giúp chính quyền chủ động khoanh vùng và kiểm soát nguy cơ, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Ứng dụng công nghệ trong kiểm soát, vận hành hồ đập, cảnh báo sớm thiên tai tại TP.Huế không chỉ góp phần hiện đại hóa công tác quản lý tài nguyên nước mà còn nâng cao khả năng phòng, chống thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Bên cạnh đó, hệ thống quan trắc, cảnh báo và vận hành tự động giúp các đơn vị chức năng chủ động theo dõi tình hình mưa lũ, điều tiết nước hợp lý và đảm bảo an toàn cho vùng hạ du. Trong thời gian tới, TP. Huế sẽ tiếp tục đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ, tăng cường đào tạo nhân lực và mở rộng phạm vi ứng dụng, hướng tới xây dựng vận hành, quản lý hồ đập, ứng phó thiên tai thông minh, hiện đại.

Minh Đức