Trồng rừng gỗ lớn, nâng cao giá trị sản xuất lâm nghiệp

TMO - Trồng rừng gỗ lớn không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cao hơn cho các hộ sản xuất mà còn giúp giảm xói mòn, góp phần bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu.

Thông tin từ Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, diện tích rừng cả nước khoảng 14,74 triệu ha; trong đó rừng trồng chiếm 4,57 triệu ha (31%), rừng tự nhiên chiếm 10,17 triệu ha (69%). Cả nước cũng có hơn 6.000 doanh nghiệp xuất khẩu lâm sản, chủ yếu tập trung tại Đông Nam Bộ như: TP.HCM, Đồng Nai và Bình Dương. Trước đây, nguyên liệu gỗ sản xuất chủ yếu phải nhập khẩu, nhưng đến nay số liệu nhập khẩu đã giảm dần. Đây được coi là một thành công trong việc cải thiện giống và trồng rừng, đặc biệt là các loài keo, bạch đàn, cao su và một số loài cây gỗ bản địa khác đem lại giá trị xuất khẩu cao.

Cục Lâm nghiệp cho biết, diện tích rừng thời gian qua tăng lên rất nhanh; kết quả này có được là nhờ triển khai tổng hợp các giải pháp tổng thể của Chính phủ, Trung ương, chính quyền địa phương, người dân trong đảm bảo độ che phủ rừng. Bên cạnh đó, việc giao đất, giao rừng được thực hiện rất hiệu quả, giúp rừng không những có chủ mà còn tạo điều kiện cho người dân trồng rừng tiêu thụ được sản phẩm do mình trồng, góp phần nâng độ che phủ rừng đạt mục tiêu đề ra. Ngoài ra, chính sách môi trường rừng cũng được các bên chú trọng, với chính sách trồng mới 5 triệu ha rừng, chính sách lâm nghiệp bền vững 5 năm, giúp đẩy nhanh tốc độ trồng rừng, tạo nguồn cung nguyên liệu gỗ cho xuất khẩu hiệu quả.

Trồng rừng gỗ lớn không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cao hơn cho các hộ sản xuất mà còn giúp giảm xói mòn, góp phần bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu. 

Việt Nam là quốc gia tiếp cận chứng chỉ rừng từ sớm và đã được cấp chứng chỉ rừng bền vững. Tuy nhiên, hiện nay rừng do người dân quản lý còn hạn chế, nhỏ lẻ. Năm 2018, Chính phủ đã phê duyệt đề án Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng, trong đó giao cho Bộ NN&PTNT xây dựng Hệ thống chứng chỉ rừng quốc gia (VFCS) theo các tiêu chuẩn và yêu cầu của Hệ thống chứng chỉ rừng quốc tế PEFC, được PEFC công nhận, cho phép sử dụng nhãn mác và vận hành từ 2019. Đến nay, cả nước đã có khoảng 435.000ha rừng được cấp chứng chỉ, trong đó có 150.000ha chứng chỉ rừng VFCS/PEFC. Việt Nam là quốc gia đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu lâm sản, gỗ do đó việc đảm bảo các chứng chỉ rừng bền vững có vai trò quan trọng. Để đưa nhiều sản phẩm sang các thị trường khó tính, đòi hỏi cần có các chứng chỉ rừng bền vững giúp gia tăng giá trị sản phẩm lâm sản, tăng thu nhập cho người trồng rừng. 

Cục Lâm nghiệp cho biết, trồng rừng gỗ lớn mang lại lợi ích kinh tế cao hơn cho các hộ gia đình, giúp giảm xói mòn, qua đó góp phần bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu. Hiệu quả của trồng rừng gỗ lớn so với rừng gỗ nhỏ đã được khẳng định, trong đó Chính phủ cũng ban hành nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ người trồng rừng trồng rừng gỗ lớn, phát triển kinh tế hiệu quả. Tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức trong công tác bảo vệ rừng hiện nay. 

Quảng Trị là một trong những địa phương đạt được nhiều thành tựu trong phát triển rừng gỗ lớn, liên kết trồng rừng. Thông tin từ UBND tỉnh Quảng Trị cho biết, trong tổng số 23.400 ha rừng trồng gỗ lớn FSC mà Quảng Trị đang có tập trung chủ yếu ở các công ty lâm nghiệp gồm: Bến Hải, Triệu Hải và Đường 9 với khoảng trên 17.000 ha, diện tích còn lại ở các hộ dân và hợp tác xã. Quảng Trị cũng là tỉnh đầu tiên ở Việt Nam được cấp chứng nhận quốc tế FSC đối với rừng tự nhiên. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Trị lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra mục tiêu xây dựng Quảng Trị trở thành trung tâm cung cấp gỗ nguyên liệu và chế biến gỗ từ rừng trồng của khu vực miền Trung.

Để thực hiện mục tiêu này, giai đoạn 2022 -2025 tỉnh xây dựng vùng nguyên liệu rừng trồng gỗ lớn có chứng chỉ FSC trên địa bàn 5 huyện gồm: Hải Lăng, Cam Lộ, Triệu Phong, Gio Linh và Vĩnh Linh. Với mục tiêu hình thành vùng kinh doanh rừng gỗ lớn có năng suất, chất lượng cao nhằm nâng cao giá trị sản xuất, kinh doanh rừng trồng, gắn kết theo chuỗi từ trồng rừng, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, tỉnh đã xây dựng Đề án Phát triển rừng trồng kinh doanh gỗ lớn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2019-2025, định hướng đến năm 2030. 

Chi cục Kiểm lâm tỉnh đã phối hợp với các ngành, địa phương từng bước chuyển đổi cơ cấu sản phẩm gỗ rừng trồng từ khai thác gỗ nhỏ phục vụ chế biến dăm sang kinh doanh gỗ lớn phục vụ chế biến sâu. 

Theo thống kê của Chi cục Kiểm lâm tỉnh, mặc dù có nhiều tiềm năng, thế mạnh để phát triển lâm nghiệp và có sức cạnh tranh lớn về kinh tế rừng nhưng theo đánh giá, rừng trồng trên địa bàn tỉnh phần lớn vẫn là rừng sản xuất, kinh doanh gỗ nhỏ. Sản phẩm gỗ chủ yếu cung cấp nguyên liệu sản xuất dăm giấy, hiệu quả kinh tế mang lại không cao. Bình quân với 1 ha rừng trồng, sau 5 năm cho thu hoạch được khoảng 80 - 90 m3 gỗ và chỉ bán được khoảng 50 - 60 triệu đồng. 

Tuy nhiên, nếu cải tạo thành rừng gỗ lớn, sau thêm 5 - 7 năm nữa sẽ thu về từ 250 - 350 m3 gỗ và giá trị tăng lên rất nhiều lần. Gỗ keo, tràm có thể làm các vật dụng trong nhà tốt như một số loại gỗ trong rừng tự nhiên. Thêm vào đó, hiện nay, nguyên liệu chế biến dăm giấy lại dư thừa, thị trường và giá thành tiêu thụ có xu hướng giảm, dẫn đến đời sống người làm rừng khó khăn...Với mục tiêu nâng cao giá trị trên một đơn vị diện tích rừng trồng, tăng thu nhập và góp phần xây dựng nông thôn mới, trên cơ sở hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, thời gian qua, Chi cục Kiểm lâm tỉnh đã phối hợp với các ngành, địa phương từng bước chuyển đổi cơ cấu sản phẩm gỗ rừng trồng từ khai thác gỗ nhỏ phục vụ chế biến dăm sang kinh doanh gỗ lớn phục vụ chế biến sâu, đáp ứng yêu cầu cạnh tranh sản phẩm trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế rừng trồng, tạo vùng nguyên liệu gỗ lớn tập trung, rừng chứng chỉ FSC để cung cấp cho các nhà máy, cơ sở sản xuất, ngành nghề chế biến, xuất khẩu gỗ, nâng cao thu nhập cho người dân, huyện Hải Lăng (Quảng Trị) đã xây dựng kế hoạch phát triển rừng trồng gỗ lớn, rừng chứng chỉ FSC giai đoạn 2023 - 2025, định hướng đến năm 2030. Theo kế hoạch này, toàn huyện phấn đấu đến năm 2025 có trên 1.000 ha rừng trồng gỗ lớn, rừng trồng có chứng chỉ FSC. Bao gồm, duy trì diện tích gỗ lớn 430 ha hiện có và phát triển mới 570 ha rừng gỗ lớn, rừng chứng chỉ FSC. Đến năm 2030 toàn huyện có trên 2.000 ha rừng trồng gỗ lớn và rừng trồng.

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang có chủ trương xây dựng vùng nguyên liệu gỗ lớn. Tỉnh Quảng Trị là địa phương được ưu tiên lựa chọn vì địa phương hội tụ nhiều điều kiện như: đất đai, khí hậu, thổ nhưỡng… để triển khai. Ngoài việc hỗ trợ bà con nông dân xây dựng các vùng nguyên liệu gỗ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã hỗ trợ các doanh nghiệp lắp đặt nhà máy chế biến tại vùng này. Như vậy, khi liên kết được giữa vùng sản xuất với các nhà máy chế biến và thị trường thì giá trị gia tăng được tích hợp trong vùng cũng như xây dựng được vùng nguyên liệu bền vững. 

Trung tâm Khuyến nông quốc gia đang triển khai các mô hình trồng rừng gỗ lớn tại nhiều địa phương và Quảng Trị. Để đồng hành với người dân triển khai mô hình, trung tâm đã triển khai các dự án hỗ trợ người dân như: thực hiện các mô hình sinh kế được dưới tán rừng; nguồn giống; xây dựng vườn ươm keo nuôi cấy mô; mở các lớp tập huấn trồng rừng… để bà con làm chủ được quy trình công nghệ khi bước vào sản xuất. 

Hiện nay, Bộ NN&PTNT đang xây dựng và sẽ sớm ban hành đề án riêng về trồng rừng cây gỗ lớn giai đoạn 2023 - 2030; trong đó sẽ bao gồm các cơ chế, chính sách về hợp tác, liên kết để phấn đấu đến cuối năm 2030, Việt Nam có 1 triệu héc-ta rừng trồng cây gỗ lớn. Các chuyên gia cho rằng, để phát triển rừng trồng nguyên liệu gỗ lớn cần có thêm chính sách, hoạt động hỗ trợ, tạo động lực để nhiều hộ dân tham gia. Đồng thời kiến nghị, cần phải đầu tư nghiên cứu cho ra các giống cây rừng gỗ lớn phù hợp với điều kiện từng vùng, chuyển giao nhiều giống mới cho bà con...

Minh Thu