TP.HCM: Ưu tiên phát triển không gian xanh sau giải toả nhà ven kênh rạch

TMO - Sau khi hoàn thành việc giải tỏa, chỉnh trang các khu nhà ven kênh rạch, TP. HCM định hướng ưu tiên phát triển hệ thống không gian xanh, tạo cảnh quan đô thị hài hòa với thiên nhiên. Việc mở rộng mảng xanh không chỉ góp phần cải thiện môi trường sống, giảm ô nhiễm, mà còn nâng cao chất lượng đời sống người dân, xây dựng diện mạo thành phố văn minh.

Sau khi hoàn tất công tác giải tỏa, di dời và chỉnh trang các khu nhà ven kênh rạch, TP.HCM đang tập trung nguồn lực để phát triển hệ thống không gian xanh, biến những khu vực từng ô nhiễm, chật chội thành những dải công viên, mảng xanh kết nối liền mạch với cảnh quan đô thị.

Đây là bước đi quan trọng nhằm cải thiện chất lượng môi trường, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và tạo không gian sinh hoạt cộng đồng cho người dân. Các dự án trồng cây, xây dựng đường dạo bộ, vườn hoa ven kênh không chỉ góp phần làm sạch, làm đẹp diện mạo thành phố, mà còn nâng cao giá trị đất đai và sức hút du lịch.

Thành phố cũng khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong bảo vệ, duy trì mảng xanh, coi đây là yếu tố gắn kết và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường. Với định hướng này, TP.HCM kỳ vọng vừa khắc phục được những hệ lụy từ tình trạng lấn chiếm kênh rạch kéo dài nhiều năm, vừa kiến tạo một không gian sống văn minh, hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên.

Cụ thể, theo đại diện Sở Xây dựng TP HCM, sau di dời nhà trên và ven kênh rạch, thành phố sẽ khai thác quỹ đất theo đặc thù từng khu vực, ưu tiên chỉnh trang hạ tầng, phát triển không gian xanh, nhà ở và du lịch sinh thái.

Thông tin về các giải pháp tổ chức thực hiện để đạt mục tiêu đến năm 2030 cơ bản di dời, bố trí tái định cư cho toàn bộ người dân sống trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP HCM, đại diện Phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng TP HCM) cho biết, việc đầu tiên cần đầu tư xây dựng, phát triển quỹ nhà ở tái định cư, nhà xã hội nguồn vốn ngân sách nhà nước hoặc sử dụng nhà ở xã hội do doanh nghiệp đầu tư phục vụ công tác di dời và tổ chức lại cuộc sống cho người dân đang sống trên và ven kênh, rạch.

TP HCM gắn việc di dời nhà trên và ven sông, kênh, rạch với các dự án nạo vét, cải tạo sông, kênh, rạch được đầu tư bằng nguồn vốn Ngân sách; đấu thầu hoặc đấu giá đối với khu đất do TP đang quản lý nhưng sử dụng không hiệu quả, quỹ đất lớn sau di dời, giải phóng mặt bằng tạo nguồn thu cho ngân sách TP để thực hiện các dự án.

TP.HCM hướng đến “xanh hoá” các vùng bờ kênh, rạch. (Ảnh: BPL). 

Bên cạnh đó, TP HCM thực hiện giải pháp nhằm hỗ trợ người dân ổn định cuộc sống sau khi di dời, như hỗ trợ về sinh kế và việc làm, hỗ trợ về tài chính và an sinh xã hội, chính sách tạo điều kiện hòa nhập cộng đồng, chính sách đảm bảo quyền lợi pháp lý và thủ tục hành chính. Theo đại diện Sở Xây dựng, trong năm 2025, đối với công tác chỉnh trang đô thị, khu vực nhà trên và ven sông, kênh, rạch, TP dự kiến triển khai thực hiện: công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giải phóng mặt bằng đối với các dự án nạo vét, cải tạo, chỉnh trang kênh rạch đang triển khai thực hiện (như rạch Xuyên Tâm, bờ Bắc kênh Đôi, trục thoát nước Rạch Xóm Củi…).

TP HCM tập trung thực hiện hoàn tất chấp thuận chủ trương đầu tư, đăng ký nhu cầu vốn đầu tư công trong giai đoạn tiếp theo để triển khai thực hiện các dự án chỉnh trang đô thị, di dời nhà trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn, như Rạch Văn Thánh, rạch Ông Bé, rạch Bà Lớn, rạch Nhảy - rạch Ruột Ngựa, rạch Bàu Trâu… Riêng phường Chánh Hưng, Bình Đông và Phú Định thuộc UBND Quận 8 (cũ) đang được xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Đề án chỉnh trang đô thị khu vực nhà ở trên và ven kênh, rạch, tập trung triển khai thực hiện hiện nghiên cứu, chuẩn bị đầu tư các dự án thuộc Đề án như Bờ Nam kênh Đôi, rạch Xóm Củi, Rạch Năng…

Việc khai thác quỹ đất sau khi di dời nhà ở ven sông, kênh, rạch sẽ được triển khai theo định hướng phù hợp với đặc điểm từng khu vực, nhằm đảm bảo hiệu quả chỉnh trang đô thị. Đối với những tuyến kênh rạch có khả năng mở rộng biên, tạo ra quỹ đất lớn sau giải tỏa, TP HCM sẽ thực hiện đồng thời các hạng mục nạo vét, cải tạo, xây dựng hạ tầng giao thông, kè bờ, hệ thống thoát nước, xử lý nước thải...

Song song đó, TP sẽ đấu thầu hoặc đấu giá quỹ đất để triển khai các dự án nhà ở, thương mại dịch vụ hoặc phát triển công viên chuyên đề. Với các khu vực sau giải tỏa chỉ tạo ra quỹ đất nhỏ, thành phố sẽ ưu tiên đầu tư công viên, công trình xanh, không gian sinh hoạt cộng đồng, đồng thời nghiên cứu kết hợp với khu vực lân cận để phát triển du lịch sinh thái, du lịch đường sông và điểm tham quan văn hóa.

Trong khi với các tuyến kênh rạch không thể tạo ra quỹ đất sạch sau khi di dời, TP HCM sẽ tập trung vào cải tạo cảnh quan, xây dựng hệ thống kè bờ, hạ tầng giao thông và xử lý nước thải. Theo Sở Xây dựng TP HCM, tất cả các phương án đều nhằm hướng đến mục tiêu lâu dài là nâng cao chất lượng sống người dân, chỉnh trang diện mạo đô thị và tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Kênh Đôi chảy qua quận 8. (Ảnh: QT). 

Liên quan đến việc di dời nhà ven kênh, mới đây hàng trăm hộ dân ở đường Nguyễn Duy, phường Chánh Hưng (Quận 8 cũ) đã khẩn trương tháo dỡ nhà, giao mặt bằng phục vụ dự án chỉnh trang đô thị dọc bờ bắc kênh Đôi. Dự án chỉnh trang đô thị dọc bờ bắc kênh Đôi có tổng mức đầu tư hơn 7.400 tỷ đồng, bao gồm nhiều hạng mục hạ tầng quan trọng.

Trong đó, hơn 4,3 km bờ kè sẽ được xây dựng kết hợp nạo vét một phần lòng kênh; đồng thời mở rộng hai tuyến đường Hoài Thanh và Nguyễn Duy lên 20 m. Dự án cũng xây mới tuyến Nguyễn Duy nối dài (từ hẻm 157 Hưng Phú đến cầu Chữ Y, rộng 16 m), xây cầu Hiệp Ân 2, một bến khách dọc kênh và hệ thống thoát nước, cây xanh, chiếu sáng đồng bộ.

Theo số liệu thống kê, từ năm 1992 - 2010, TP.HCM di dời hơn 32.000 căn nhà ven kênh rạch. Trong đó, 2001 - 2005 di dời hơn 15.000 căn. Từ 2011 - 2025 di dời, bố trí tái định cư đạt gần 12.000 căn.

Mục tiêu hết năm 2025 thực hiện thêm 3.931 căn. Gồm 2 dự án trọng điểm: Rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh, Gò Vấp) - Bờ bắc kênh Đôi (Quận 8 cũ). TP.HCM đặt mục tiêu giai đoạn 2026 - 2030 di dời, bố trí tái định cư cho toàn bộ căn nhà ven kênh rạch (hơn 40.000 căn).

Việc ưu tiên phát triển không gian xanh sau giải tỏa nhà ven kênh rạch cho thấy TP.HCM đang hướng tới một chiến lược đô thị bền vững, lấy con người và môi trường làm trung tâm. Những dải cây xanh, công viên ven kênh không chỉ mang lại diện mạo mới, khang trang và sạch đẹp hơn cho thành phố, mà còn đóng vai trò như “lá phổi” tự nhiên, góp phần điều hòa không khí, giảm nhiệt độ đô thị và hạn chế tác động của ô nhiễm. Không gian xanh còn mở ra cơ hội gắn kết cộng đồng, tạo nơi vui chơi, nghỉ ngơi, rèn luyện sức khỏe cho người dân.

Song song với đầu tư hạ tầng, thành phố cần duy trì và mở rộng các hoạt động chăm sóc, bảo dưỡng mảng xanh, kết hợp tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng. Đây không chỉ là giải pháp cải thiện môi trường trước mắt mà còn là bước chuẩn bị lâu dài, xây dựng TP.HCM thành đô thị đáng sống.

Thanh Nga