Tiếp tục hoàn thiện dự thảo tiêu chí môi trường và tín dụng xanh, trái phiếu xanh

TMO - Về ban hành quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo, xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ về phương án xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh với hai phương án cụ thể.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có các văn bản gửi các Bộ, cơ quan, tổ chức, đơn vị liên quan đề nghị góp ý kiến để hoàn thiện Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Trên cơ sở các ý kiến góp ý, phân tích thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổng hợp, giải trình, tiếp thu ý kiến góp ý của Văn phòng Chính phủ và các Bộ, cơ quan, tổ chức liên quan; nghiên cứu rà soát, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo “Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh”.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, từ năm 2017 đến nay, cơ quan này phối hợp với các bộ, ngành liên quan bước đầu thiết lập "Danh mục dự án xanh" và xây dựng tài liệu hướng dẫn công tác thống kê, báo cáo tín dụng xanh để phân loại các hoạt động kinh tế/dự án xanh làm cơ sở để cấp tín dụng xanh và phát hành thí điểm trái phiếu xanh. Đến nay, thị trường tín dụng xanh đã có tốc độ phát triển cao hơn hẳn tốc độ tăng trưởng tín dụng chung của nền kinh tế; một số chủ thể phát hành trái phiếu đã phát hành thí điểm trái phiếu xanh chính quyền địa phương, trái phiếu xanh doanh nghiệp, đặc biệt, phát hành trái phiếu cho các dự án xanh có quy mô lớn như năng lượng tái tạo, điện gió và điện mặt trời. Tuy nhiên, các danh mục dự án xanh và hướng dẫn trên đều không có cơ sở phân loại theo các mục tiêu, lợi ích môi trường và không dựa trên các tiêu chí sàng lọc, ngưỡng và chỉ tiêu môi trường của Việt Nam và thông lệ quốc tế; thiếu cơ sở pháp lý nên việc sử dụng mới mang mục đích tham khảo hoặc dùng để thống kê.

Ưu tiên tài chính đầu tư các dự án phát triển nông nghiệp theo hướng tiết kiệm tài nguyên, bền vững. Ảnh minh họa

Vì vậy, việc xây dựng danh mục phân loại xanh (danh mục sắp xếp các loại hình dự án hoặc hạng mục của dự án mang lại lợi ích về môi trường đáp ứng các tiêu chí sàng lọc, ngưỡng và chỉ tiêu môi trường) gắn với các tiêu chí sàng lọc, ngưỡng và chỉ tiêu môi trường cụ thể là cần thiết đối với các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam, các tổ chức, cá nhân phát hành trái phiếu và các bên liên quan để quản lý, điều hành và thực hiện hiệu quả việc cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu.

Phụ lục ban hành kèm theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về ban hành quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh gồm: Báo cáo về phương án xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh. Theo đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo và xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ về phương án xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh với 2 phương án:

Phương án 1: Cơ quan, tổ chức cấp ưu đãi, hỗ trợ của nhà nước về tín dụng xanh, trái phiếu xanh căn cứ vào tiêu chí môi trường và hồ sơ chứng minh dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh quyết định hình thức, trình tự, thủ tục thực hiện việc xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh để làm căn cứ hưởng chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước theo quy định của pháp luật. Phương án này có ưu điểm không phát sinh thủ tục hành chính do xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh chỉ là một nội dung trong quy trình cấp ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về tín dụng xanh, trái phiếu xanh; có tính khả thi vì Dự thảo Quyết định đã quy định cụ thể tiêu chí môi trường cho các dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh; có hướng dẫn về hồ sơ, tài liệu để thực hiện việc xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh; huận lợi trong việc kiểm tra, giám sát sau xác nhận và tiến hành các chế tài xử lý nếu dự án không đáp ứng tiêu chí phân loại dự án xanh như cam kết.

Đặc biệt, phù hợp với thực tế hiện nay chưa có chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước cho tín dụng xanh, trái phiếu xanh; loại hình, tính chất ưu đãi, hỗ trợ trong tương lai rất đa dạng, phụ thuộc vào điều kiện kinh tế xã hội của đất nước và định hướng phát triển của Nhà nước ở từng giai đoạn; có thể lồng ghép hình thức, trình tự, thủ tục xác nhận vào quy trình thực hiện thủ tục hành chính để được hưởng ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước, làm giảm phát sinh thủ tục và chi phí cho doanh nghiệp.

Ngược lại, với hạn chế, khó khăn: Việc xác nhận để hưởng ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về tín dụng xanh, trái phiếu xanh chưa được quy định đầy đủ. Tuy nhiên, phương án này lại phù hợp với thực tiễn vì chưa có các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầy đủ, rõ ràng về tín dụng xanh, trái phiếu xanh.

Ở phương án 2: Xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh thông qua tổ chức độc lập đáp ứng đủ điều kiện do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố

Xác nhận thông qua tổ chức độc lập là doanh nghiệp hoặc tổ chức hoạt động hợp pháp ở Việt Nam đáp ứng điều kiện được quy định chi tiết trong dự thảo Quyết định. Theo đó, các tổ chức đáp ứng điều kiện dưới đây gửi hồ sơ đăng ký về Bộ Tài nguyên và Môi trường để được xem xét, công bố, cụ thể: Về quy định điều kiện đối với Tổ chức xác nhận (Có hệ thống quản lý và năng lực hoạt động đáp ứng Tiêu chuẩn Quốc gia, Đánh giá sự phù hợp - Nguyên tắc chung và yêu cầu đối với tổ chức xác nhận giá trị sử dụng và kiểm tra xác nhận hoặc Tiêu chuẩn quốc tế;  Có quy trình, chính sách và hệ thống kiểm soát nội bộ về hoạt động xác nhận dự án thuộc Danh mục phân loại xanh đảm bảo tính độc lập, khách quan theo tiêu chuẩn hoặc chuẩn mực quy định tại điểm a khoản này; Có ít nhất 05 cán bộ có trình độ từ đại học trở lên về môi trường, trong đó có ít nhất 01 cán bộ có kinh nghiệm từ 03 năm trở lên về việc lập hồ sơ môi trường cho mỗi lĩnh vực mà tổ chức có nhu cầu tham gia xác nhận; Người đại diện pháp luật hoặc người được ủy quyền ký giấy xác nhận phải có ít nhất 05 năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực đăng ký thực hiện xác nhận; Có ít nhất 03 năm kinh nghiệm cung cấp dịch vụ tư vấn, lập hồ sơ về môi trường của dự án đầu tư thuộc lĩnh vực được quy định tại khoản 1 Điều 2 Quyết định này hoặc đã thực hiện xác nhận dự án đầu tư đáp ứng tiêu chí môi trường để được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh).

Về quy trình đăng ký và công bố tổ chức xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh (Tổ chức có nhu cầu thực hiện hoạt động xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh gửi hồ sơ gồm đơn đăng ký và các tài liệu chứng minh đáp ứng đủ điều kiện về Bộ Tài nguyên và Môi trường; Căn cứ vào hồ sơ nhận được, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ rà soát, công bố bằng Quyết định về việc công bố tổ chức đáp ứng điều kiện thực hiện hoạt động xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh và cập nhật danh sách các tổ chức xác nhận trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được đầy đủ hồ sơ theo quy định. Trường hợp hồ sơ chưa đảm bảo quy định, Bộ Tài nguyên và Môi trường có văn bản trả lời tổ chức đăng ký hoạt động xác nhận và nêu rõ lý do.

Về ưu điểm của phương án 2: việc thực hiện xác nhận thông qua tổ chức độc lập được Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố sẽ có nhiều điểm thuận lợi như: phù hợp với thông lệ quốc tế, đúng với quan hệ thị trường; không trái hoặc vượt quá nhiệm vụ được giao trong pháp luật về bảo vệ môi trường và pháp luật khác có liên quan; huy động được tổ chức đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế mà Việt Nam cam kết là thành viên có thể tham gia thực hiện xác nhận; các tổ chức trong nước đáp ứng các tiêu chí tương đương sẽ được tham gia.

Do đó, tính đa dạng và cạnh tranh về năng lực, uy tín trong xác nhận sẽ được hình thành; tăng cường vai trò của nhà nước đối với việc quản lý xác nhận dự án thuộc Danh mục phân loại xanh thông qua giám sát năng lực của các tổ chức tham gia xác nhận (rà soát hồ sơ năng lực và công bố danh sách các tổ chức đủ điều kiện thực hiện xác nhận, giám sát hàng năm thông qua cơ chế báo cáo). Phương án này có ưu điểm trong việc tạo điều kiện cho các tổ chức có đủ năng lực, đáp ứng điều kiện, được Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố đủ điều kiện sẽ thực hiện dịch vụ xác nhận dự án (thông qua ký hợp đồng với chủ dự án có nhu cầu xác nhận là dự án thuộc Danh mục xanh).

Tuy nhiên, phương án 2 cũng có hạn chế, khó khăn, cụ thể: Sẽ phát sinh thủ tục hành chính về công nhận tổ chức đủ điều kiện để tham gia xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh vì cơ quan, tổ chức muốn tham gia xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh phải có trách nhiệm lập hồ sơ đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn và gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường để đánh giá, công bố. Hoạt động này là một thủ tục hành chính (do liên quan đến doanh nghiệp và cơ quan nhà nước).

Tổ chức xác nhận dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh có thể liên kết với chủ đầu tư dự án để xác nhận đối với những dự án lợi dụng danh nghĩa xanh nhưng bản chất lại tiềm ẩn những tác động xấu đến môi trường. Khi dự án được tổ chức xác nhận là dự án đầu tư thuộc Danh mục phân loại xanh, đồng nghĩa dự án này sẽ được hưởng các ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước theo quy định tại Nghị định số 08/2022/NĐ-CP. Như vậy, trong trường hợp dự án được xác nhận là dự án đầu tư thuộc Danh mục xanh nhưng trên thực tế dự án không phải là dự án xanh thì các vấn đề liên quan đến ưu đãi, hỗ trợ đã được thực hiện sẽ rất khó khăn để thu hồi, có thể gây thất thoát ngân sách của Nhà nước…/.

PHẠM DUNG