Thúc đẩy hợp tác trong xây dựng nền tảng phát triển thị trường carbon

TMO - Việt Nam và Australia đã cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Thị trường carbon của Australia đang không ngừng lớn mạnh với các chương trình cấp quốc gia, cấp chính phủ tiểu bang, vùng lãnh thổ và các tổ chức carbon quốc tế. Do đó, Australia khẳng định sẵn sàng hỗ trợ, hợp tác trong lĩnh vực khí hậu với Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực bù trừ phát thải carbon, để Việt Nam sớm có thể tham gia vào các thị trường carbon đang ngày càng phát triển.

Mới đây, tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT) công bố 6 dự án về quan hệ đối tác khu vực tư nhân mới trong khuôn khổ Nền tảng Đối tác Kinh doanh (BPP) nhằm thúc đẩy sự phát triển của các thị trường carbon bền vững mang lại lợi ích xã hội và môi trường đáng kể cho cộng đồng tại Việt Nam. Theo đó, 6 dự án quan hệ đối tác đa bên, được hỗ trợ với khoản đầu tư 3,3 triệu USD của DFAT, sẽ tận dụng hơn 3,7 triệu USD vốn đầu tư và nguồn lực từ khu vực tư nhân sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho các dự án thị trường carbon ở Việt Nam - những dự án có khả năng mang lại tác động xã hội và môi trường bền vững và có thể kiểm chứng.

Các dự án quan hệ đối tác mới sẽ thử nghiệm và thí điểm các cách tiếp cận mới trong khuôn khổ thị trường tự nguyện để giảm phát thải khí nhà kính, giảm rào cản gia nhập thị trường carbon cho các nhà sản xuất, nâng cao năng lực cho các bên liên quan ở trong nước và đem lại lợi ích quan trọng cho xã hội. Các dự án quan hệ đối tác thị trường carbon trong khuôn khổ chương trình BPP là một phần cam kết của Australia nhằm tăng cường hỗ trợ hành động khí hậu trong khu vực của Australia, bao gồm các dự án quan hệ đối tác khí hậu để đem lại lợi ích xã hội và môi trường cho cộng đồng.

Khuyến khích sản xuất lúa gạo phát thải thấp thông qua công nghệ 

Theo đó, 6 dự án sẽ được triển khai trong thời gian tới bao gồm: Thứ nhất, "Khuyến khích sản xuất lúa gạo phát thải thấp thông qua công nghệ vệ tinh” do CarbonFarm Technology, Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, Rikolto và DFAT hợp tác thực hiện. Dự án sẽ đào tạo và hỗ trợ các đơn vị sản xuất lúa gạo chuyển sang thực hành phát thải thấp hơn, đồng thời thí điểm giải pháp Đo lường, Báo cáo và Xác minh (MRV) dựa vào vệ tinh đầu tiên trên thế giới cho lúa gạo. MRV vệ tinh sẽ tận dụng những tiến bộ trong công nghệ viễn thám để phát hiện các thực hành bền vững và ước tính chính xác mức giảm phát thải từ hình ảnh vệ tinh. Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế đang cung cấp tư vấn khoa học và hỗ trợ kiểm soát dữ liệu tại chỗ, nhằm đảm bảo dự án đạt được mức giảm phát thải mong muốn.

Thứ hai, “Mở rộng tiếp cận thị trường carbon cho các nhà sản xuất lúa gạo bền vững” do Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, Gold Standard và DFAT hợp tác thực hiện. Dự án tạo ra nền tảng số giúp đơn giản hóa quá trình đăng ký và đánh giá các dự án giảm nhẹ phát thải khí nhà kính từ sản xuất lúa gạo theo phương pháp mới; cung cấp các công cụ đào tạo và nâng cao năng lực để hướng dẫn áp dụng rộng rãi các phương pháp và nền tảng; đồng thời, hỗ trợ các nhà sản xuất lúa gạo quy mô nhỏ tham gia thị trường carbon.

Thứ ba, “Thúc đẩy các dự án carbon dựa vào thiên nhiên” do NatureCo, One Tree Planted, Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên và Phát triển, Cooper Energy và DFAT hợp tác thực hiện. Dự án sẽ đánh giá cơ hội cho các Giải pháp dựa vào thiên nhiên (NbS) trên phạm vi cả nước; phối hợp với các tổ chức địa phương để xây dựng và phát triển một dự án NbS thí điểm, tập trung giảm thiểu carbon thông qua trồng rừng. Những bài học kinh nghiệm sẽ được sử dụng để xây dựng bộ công cụ và tạo đà cho tăng trưởng trong tương lai và đầu tư của khu vực tư nhân vào NbS tại Việt Nam.

Thứ tư, “Trồng cây vùng cao để tạo thu nhập và hấp thụ carbon” do Greenfield Consulting and Development, Đại học Queensland, Trung tâm Khoa học Lâm nghiệp Tây Bắc và DFAT hợp tác thực hiện. Dự án sẽ tạo ra tín chỉ carbon bằng cách trồng cây lấy gỗ, cây ăn quả kết hợp lấy gỗ trên đất dốc ở tỉnh Sơn La. Dự án đặt mục tiêu trồng 100.000 cây xanh và tạo ra ít nhất 300.000 tín chỉ carbon (tương đương 300.000 tấn CO2), đồng thời, cải thiện sinh kế địa phương và bảo vệ môi trường.

Thúc đẩy các dự án carbon dựa vào thiên nhiên như trồng rừng tại vùng cao được Australia nhấn mạnh trong các dự án hỗ trợ 

Thứ năm,“Than sinh học để loại bỏ carbon và cải thiện sinh kế” do Biocare Projects, EnergyLink Services, Đại học Adelaide, Đại học Bách Khoa Thành phố Hồ Chí Minh, Mai Anh Đồng Tháp và DFAT hợp tác thực hiện. Dự án sẽ sản xuất than sinh học ở đồng bằng sông Cửu Long nhằm loại bỏ khoảng 15.000 tấn CO2 tương đương hàng năm, tạo ra nguồn thu nhập mới cho cộng đồng địa phương thông qua việc thu mua nguyên liệu sinh khối và bán tín chỉ carbon.

Thứ sáu, “Thúc đẩy các giải pháp dựa vào thiên nhiên thông qua các dự án trồng rừng carbon” do South Pole, Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng năng lượng và môi trường Việt Nam (VNEEC) và DFAT phối hợp thực hiện. Dự án sẽ tạo môi trường thuận lợi cho các dự án REDD+ có thẩm quyền và lồng ghép, sử dụng mô hình dự án trồng rừng hiện có ở Tây Bắc; tăng cường năng lực cho các cá nhân và tổ chức để triển khai các dự án carbon, thông qua hỗ trợ, đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật tại chỗ - tạo nền tảng bền vững cho quản lý rừng và các dự án carbon trong tương lai.

Trước đó, Việt Nam và Australia đã ký kết Tuyên bố chung Cam kết hành động thiết thực về khí hậu. Tuyên bố chung thể hiện cam kết mạnh mẽ về mối quan hệ hợp tác chặt chẽ hơn nữa giữa hai nước, đồng thời, nêu bật các lĩnh vực hợp tác song phương nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, bao gồm Chương trình bù trừ tín chỉ carbon Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPCOS) của Australia và các biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu dựa vào tự nhiên. 

Theo lộ trình, Việt Nam dự kiến thực hiện thí điểm thị trường carbon trong nước vào năm 2025 và vận hành chính thức từ năm 2028. Hiện nay, Bộ TN&MT đang phối hợp với Bộ Tài chính để sớm trình Đề án Phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, nhằm cụ thể hóa những hành động cần thực hiện để hình thành thị trường này. Theo đánh giá của các chuyên gia, với việc xây dựng và vận hành thị trường carbon trong nước, Việt Nam sẽ nắm bắt được những cơ hội trong việc giảm phát thải carbon một cách hiệu quả, tăng khả năng tương thích với các cơ chế định giá carbon quốc tế, tạo cơ hội liên kết với thị trường carbon trên thế giới và trong khu vực cũng như tăng tính cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Thị trường carbon luôn được coi là công cụ quan trọng nhất để giảm phát thải khí nhà kính. Do đó, trong những năm qua, Việt Nam đã, đang chuẩn bị khá đầy đủ về cơ sở pháp lý, định hình rõ nét những nhiệm vụ chính cho việc hình thành và phát triển thị trường carbon. Đồng thời, Việt Nam đã triển khai một số dự án tham gia thị trường carbon tự nguyện, trao đổi theo nhu cầu các bên, phổ biến là Tiêu chuẩn carbon chứng nhận (VCS), Tiêu chuẩn vàng (GS)... 

Luật Bảo vệ môi trường 2020 và gần đây nhất là Nghị định số 06/2022/NĐ-CP về Quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone đã cụ thể hóa lộ trình thiết lập hệ thống trao đổi hạn ngạch carbon trong nước. Ngày 18/1/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 01/2022 về Danh mục các ngành/phân ngành và cơ sở phải thực hiện kiểm kê phát thải khí nhà kính trong đó bao gồm 1.662 cơ sở thuộc ngành Công Thương, 70 cơ sở thuộc ngành Giao thông vận tải, 104 cơ sở thuộc ngành Xây dựng, 76 cơ sở thuộc ngành Tài nguyên và Môi trường. 

Phan Hoài