Thúc đẩy bảo tồn đa dạng sinh học Vịnh Nha Trang

Thứ tư, 05/03/2025 06:03

TMO - Sau khoảng thời gian triển khai đồng bộ các giải pháp theo Kế hoạch tổng thể phục hồi vịnh Nha Trang của tỉnh Khánh Hòa, đến nay hệ sinh thái của Vịnh Nha Trang đã có những chuyển biến tích cực. Đây là tín hiệu cho thấy, môi trường vịnh Nha Trang đã và đang phục hồi.

Vịnh Nha Trang có tổng diện tích gần 250km2, bao gồm gần 212km2 mặt biển và 37,8km2 các đảo trong vịnh, là vùng biển ven bờ có mức độ đa dạng sinh học cao nhất ở Việt Nam và là một trong những vùng có mức độ đa dạng sinh học cao của thế giới. Các rạn san hô ở vịnh Nha Trang có hơn 350 loài san hô (chiếm 40% san hô tạo rạn trên thế giới).

Trước đó vào đầu năm 2021, tình trạng san hô bị tẩy trắng, chết hàng loạt được ghi nhận tại xung quanh Hòn Mun là vùng lõi của Khu bảo tồn vịnh Nha Trang. Ngay sau đó, tỉnh Khánh Hòa đã khoanh vùng, không cho phép khai thác thủy sản, không tổ chức các hoạt động du lịch lặn biển để bảo vệ san hô.

Còn tại khu vực ven bờ, tại Hòn Chồng, lực lượng chức năng cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động giám sát, bảo vệ rạn san hô. Đến nay, hệ sinh thái san hô tại vịnh Nha Trang phát triển tích cực, các loài cá đã về các vùng rạn này để cư trú và sinh sống. Đặc biệt, từ khi vận động không sử dụng nhựa dùng một lần khi qua Bến tàu du lịch Nha Trang, lượng rác thải ở Hòn Mun và các khu vực trong vịnh Nha Trang giảm nhiều so với các năm trước.

Đáng chú ý, vào tháng 10 năm 2024, qua khảo sát đánh giá cho thấy, ở vịnh Nha Trang, tình trạng rạn san hô ở Hòn Mun đã có dấu hiệu phục hồi. Tại khu vực Hòn Chồng, hệ sinh thái san hô đang phát triển tốt, độ phủ san hô tạo rạn trung bình toàn vùng là 32,4%.

Trước đây, ở Vịnh Nha Trang từng ghi nhận rùa biển lên đẻ trứng ở khu vực Đầm Tre, đảo Hòn Tre. Đây là một trong những tín hiệu tích cực chứng tỏ việc phục hồi sự đa dạng sinh học ở Vịnh Nha Trang đang có kết quả tốt. Từ đó, chính quyền TP Nha Trang tổ chức thu thập thông tin về tình hình xuất hiện của rùa biển trên vịnh, xây dựng đề cương bảo tồn chuyển vị rùa biển trên Vịnh Nha Trang với sự tham gia của các chuyên gia, cơ quan, cộng đồng dân cư.

Rạn san hô đang phát triển tại Vịnh Nha Trang. (Ảnh: TTX).

Bên cạnh đó, chương trình tài trợ các dự án nhỏ của Quỹ môi trường toàn cầu (GEF SGP) tài trợ, triển khai từ tháng 7/2023 trong đó có tập trung việc phát triển sinh kế cộng đồng kết hợp bảo tồn đa dạng sinh học ở Vịnh Nha Trang. Sau khi lấy ý kiến của người dân địa phương, các cơ quan chức năng đã tổ chức tham quan, học tập mô hình bảo vệ, bảo tồn rạn san hô và các hệ sinh thái có sự tham gia của cộng đồng gắn với du lịch sinh thái tại Hòn Yến (Phú Yên).

Tổ chức hội thảo đề xuất mô hình phát triển du lịch sinh thái bền vững có sự tham gia của cộng đồng tại tổ dân phố Bích Đầm, phường Vĩnh Nguyên; tổ chức Hội thảo tham vấn về phân vùng chức năng khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang. Lãnh đạo TP Nha Trang thông tin, đánh giá sau 2 năm thực hiện kế hoạch khôi phục tổng thể Vịnh Nha Trang đã đạt được nhiều kết quả nhưng cũng có một số khó khăn.

Các cơ quan đang triển khai nhiệm vụ nhưng tiến độ vẫn còn chậm so với kế hoạch. Riêng đối với nhiệm vụ “Thiết lập và thử nghiệm phương thức quản trị công tư khu vực sinh thái biển quốc tế trong Vịnh Nha Trang”, TP Nha Trang nhận thấy khái niệm về khu vực sinh thái biển quốc tế còn mới đối với địa phương, chưa có quy định cụ thể ở vùng biển ở Việt Nam.

Chưa hoàn thành phân vùng chức năng Vịnh Nha Trang nên chưa xác định khu sinh thái biển quốc tế. Đây là nhiệm vụ có quy mô, tầm ảnh hưởng lớn do đó cần phải thảo luận chuyên sâu với các chuyên gia. Đề án thu phí tham quan danh lam thắng cảnh Vịnh Nha Trang còn đang trong quá trình để xem xét ban hành nên việc đảm bảo nguồn tài chính bền vững cho các hoạt động quản lý Vịnh Nha Trang gặp nhiều khó khăn, chưa thể thực hiện.

Đối với các rạn san hồ tại Vịnh Nha Trang, theo Lãnh đạo Hiệp hội nuôi biển Việt Nam cho biết, rạn san hô đóng vai trò quyết định cho sự thịnh vượng của du lịch biển ở vịnh Nha Trang. Để bảo vệ, phục hồi và tái tạo các rạn san hô để phục vụ du lịch sinh thái và góp phần bổ sung nguồn lợi thủy sản, hướng tới phát triển, bảo tồn đa dạng sinh học bền vững, dung hòa lợi ích giữa doanh nghiệp và cộng đồng địa phương rất cần có một quy chế quản lý rạn san hô áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức có các hoạt động liên quan đến rạn.

Thời gian tới, Ban Quản lý Khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang, các cơ quan quản lý tài nguyên và môi trường của tỉnh cần xây dựng chính sách và cơ chế để các doanh nghiệp có trách nhiệm đóng góp cho hoạt động bảo tồn thiên nhiên thì mới được phép sử dụng hợp lý các vùng rạn san hô.

Mặt khác, cũng cần tìm kiếm và tạo dựng những điểm du lịch mới với các giải pháp như phục hồi và quản lý các vùng rạn đã bị suy thoái, thiết lập rạn nhân tạo... Bên cạnh đó, để tái tạo rạn san hô và các hệ sinh thái ở vịnh Nha Trang cần phục hồi một số loài sinh vật cảnh, sinh vật quý hiếm, nguồn lợi để gia tăng giá trị du lịch cho doanh nghiệp và góp phần phục hồi nguồn lợi thủy sản tự nhiên cho cộng đồng; khuyến khích các mô hình du lịch sinh thái, du lịch lặn theo hướng thân thiện với môi trường; giám sát định kỳ rạn san hô và các sinh vật sống trong rạn...

Đảo Bích Đầm trên vịnh Nha Trang. (Ảnh: KS).

Doanh nghiệp hưởng lợi từ vịnh Nha Trang cần phải lập kế hoạch bảo vệ và phục hồi rạn san hô hàng năm và dài hạn; chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện các hoạt động quản lý đảm bảo duy trì và phát triển các rạn san hô hiện có, phục hồi và tái tạo các vùng rạn bị suy thoái phục vụ cho du lịch sinh thái…

Đồ án Điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Nha Trang đến năm 2040 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 3/2024 xác định, khu vực biển thuộc vịnh Nha Trang có diện tích hơn 3.800 héc ta, dân số dự kiến khoảng 10.000 người. Đây sẽ là trung tâm dịch vụ du lịch biển, đảo quốc gia và quốc tế kết hợp an ninh quốc phòng; phát triển dịch vụ du lịch biển, đảo; tôn tạo cảnh quan và hệ sinh thái tự nhiên dưới nước và trên các đảo; cải tạo, phát triển các khu dân cư theo cấu trúc mở gắn với du lịch cộng đồng trên các đảo Trí Nguyên, Bích Đầm; kết hợp các chức năng an ninh quốc phòng và bảo vệ môi trường biển. Để phát triển kinh tế biển xanh, bền vững, bảo tồn biển, phục hồi hệ sinh thái rạn san hô và nguồn lợi thủy sản, tỉnh Khánh Hòa đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, điều tra cơ bản, cung cấp cơ sở khoa học về hải dương.

Bên cạnh đó, tìm ra các giải pháp hữu hiệu bảo vệ môi trường. Lãnh đạo UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết, trước mắt, tỉnh quản lý chặt các hoạt động kinh tế, tránh tác động tiêu cực đến vịnh Nha Trang. Ngoài ra, theo Quyết định số 389 ngày 9/5/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 thì vịnh Nha Trang được quy hoạch là khu bảo tồn biển.

Trong giai đoạn tiếp theo, Ban quản lý Vịnh Nha Trang cần tiếp tăng cường tuần tra, cương quyết xử lý các hoạt động có hành vi gây ảnh hưởng xấu đến vịnh Nha Trang. Xác định công tác tuyên truyền vận động là nhiệm vụ trọng tâm để nâng cao ý thức của người dân. Từ đó tạo sự đồng thuận chung của cộng đồng, của doanh nghiệp, của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ, phục hồi môi trường sinh thái biển vịnh Nha Trang.

Hoàng Trung