Thận trọng khi sử dụng nấm mọc tự nhiên

TMO – Nhiều loài nấm có thể có hàm lượng độc tố thay đổi theo mùa, trong quá trình sinh trưởng (nấm non hay nấm trưởng thành), trong môi trường đất đai, thổ nhưỡng khác nhau. Vì vậy, có thể gặp trường hợp ăn cùng 1 loại nấm nhưng có lúc bị ngộ độc, có lúc không.

Nấm là loại thực phẩm dùng chế biến các món ăn được nhiều người sử dụng. Thời tiết mùa xuân ấm, ẩm là điều kiện thuận lợi cho các loài nấm phát triển, đây cũng là thời điểm thường xảy ra các vụ ngộ độc nấm. So với các loại ngộ độc khác thì ngộ độc nấm xảy ra ít hơn về số ca nhưng tỷ lệ tử vong lại rất cao.

Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, trên thế giới hiện nay, có trên 10.000 loài nấm đã được xác định danh tính, trong đó có hàng trăm loại nấm độc. Những loại nấm có đủ mũ, phiến, cuống, vòng và bao gốc hầu hết là nấm độc. Đặc biệt, một số loài nấm có thể có hàm lượng độc tố thay đổi theo mùa, trong quá trình sinh trưởng (nấm non hay nấm trưởng thành), trong môi trường đất đai, thổ nhưỡng khác nhau. Vì vậy, có thể gặp trường hợp ăn cùng 1 loại nấm nhưng có lúc bị ngộ độc, có lúc không.

Thận trọng khi sử dụng nấm. Ảnh minh họa.

Đối với nấm có họ hàng gần nhau, rất khó phân biệt theo hình dạng, màu sắc bên ngoài, ngay cả đối với các nhà chuyên môn. Việc xác định loài, chủ yếu phải nghiên cứu tiêu bản nấm dưới kính hiển vi và phân biệt theo đặc điểm của bào tử nấm. Do đó, việc thu hái nấm mọc tự nhiên để ăn, người dân phải rất thận trọng. Tốt nhất là không hái nấm mọc hoang về ăn ,để phòng tránh ngộ độc nấm cho bản thân và những người trong gia đình.

Theo các chuyên gia, những dấu hiệu để nhận biết nấm độc. Cụ thể, nấm có đủ mũ, phiến nấm, cuống, vòng cuống và bao gốc, thường là nấm độc; bên trong thân cây nấm mầu hồng nhạt, mũ nấm mầu đỏ có vẩy trắng, sợi nấm phát sáng trong đêm cũng là nấm độc.

Các chuyên gia cũng chỉ ra một số quan niệm sai lầm về nấm độc của người dân. Thứ nhất, nhiều người hiểu lầm rằng, nấm độc thường có màu sặc sỡ. Tuy nhiên, trên thực tế có những loại nấm cực độc như nấm tán trắng, có bề ngoài màu trắng sữa nên nhiều người dễ nhầm lẫn với các loại nấm ăn được. Vì vậy, để phân biệt nấm độc tán trắng với các loại nấm trắng ăn được không đơn giản, ngay cả với các nhân viên y tế cũng như người có kinh nghiệm. Nhiều người hiểu lầm nấm bị sâu bọ ăn là nấm không độc. Thực tế, các loài nấm độc đều bị kiến, sâu bọ, ốc sên ăn.

Người dân cho động vật (gà, chó, chuột,...) ăn thử trước, nếu sau 1 – 2 giờ, động vật không chết hoặc không bị ngộ độc là nấm không độc. Điều này chỉ đúng đối với một số loài nấm tác dụng nhanh. Đối với các loài nấm gây chết người thường có tác dụng chậm (12 – 24 giờ mới có triệu chứng đầu tiên) nên không thể nhận biết ngay và động vật chỉ chết sau ăn nấm 4 –5 ngày. Ngoài ra, nhiều người thử nấm bằng đũa, thìa, dây truyền... làm bằng bạc, nếu thấy bạc đổi màu xám đen là nấm độc. Điều này cũng hoàn toàn sai. Các loại độc tố của nấm không tác dụng đối với bạc nên không gây đổi màu.

4 loài nấm độc thường gặp

Theo các chuyên gia, Việt Nam hiện có khoảng 50-100 loài nấm độc khác nhau. So với các loại ngộ độc khác thì ngộ độc nấm xảy ra ít hơn về số ca, nhưng tỷ lệ tử vong lại rất cao. Hiện có 4 loài nấm độc thường gặp ở Việt Nam, gồm: Nấm độc tán trắng, nấm độc trắng hình nón, nấm mũ khía nâu xám và nấm ô tán trắng phiến xanh.

Cụ thể: Nấm độc tán trắng (Mũ nấm màu trắng, bề mặt mũ nhẵn bóng, lúc non đầu tròn hình trứng, mũ đính chặt vào cuống; khi trưởng thành mũ nấm phẳng với đường kính khoảng 5-10 cm; khi già mép mũ có thể cụp xuống. Phiến nấm có màu trắng. Cuống nấm màu trắng, có vòng dạng màng ở đoạn trên gần sát với mũ; chân cuống phình dạng củ và có bao gốc hình đài hoa. Thịt nấm mềm, màu trắng, mùi thơm dịu).

Nấm độc trắng hình nón (Mũ nấm màu trắng, bề mặt nhẵn bóng; lúc non đầu tròn hình trứng, mép khum đính chặt vào cuống; khi trưởng thành mũ nấm thường khum hình nón với đường kính khoảng 4-10 cm. Phiến nấm màu trắng. Cuống nấm màu trắng, có vòng dạng màng ở đoạn trên gần sát với mũ. Chân cuống phình dạng củ và có bao gốc hình đài hoa. Thịt nấm mềm, màu trắng, mùi khó chịu). 

Nấm mũ khía nâu xám (Mũ nấm hình nón đến hình chuông, đỉnh nhọn, có các sợi tơ màu từ vàng đến nâu tỏa ra từ đỉnh mũ xuống mép mũ nấm; khi già, mép mũ nấm bị xẻ ra thành các tia riêng rẽ, đường kính mũ nấm 2-8 cm. Phiến nấm lúc non mầu hơi trắng gắn chặt vào cuống nấm và khi già có màu xám hoặc nâu tách rời khỏi cuống nấm. Cuống nấm mầu từ hơi trắng đến vàng nâu dài 3-9 cm, không có vòng cuống. Thịt nấm mầu trắng. Nấm mọc thành từng cụm hoặc đơn chiếc ở ven chuồng trâu, chuồng bò, trên bãi cỏ, ruộng ngô và một số nơi khác...).

Nấm ô tán trắng phiến xanh (Mũ nấm lúc còn non hình bán cầu dài, màu vàng nhạt, có các vảy nhỏ màu nâu nhạt hoặc xám nhạt; khi trưởng thành mũ nấm hình ô hoặc trải phẳng, màu trắng, đường kính mũ 5-15 cm. Trên bề mặt mũ nấm có các vẩy mỏng màu nâu bẩn, vảy dày dần về đỉnh mũ. Phiến nấm (mặt dưới mũ nấm) lúc non có màu trắng, lúc già có ánh màu xanh nhạt hoặc xanh xám, nấm càng già màu xanh càng rõ. Cuống nấm màu từ trắng đến nâu hoặc xám, có vòng ở đoạn trên gần sát với mũ. Chân cuống không phình dạng củ và không có bao gốc, dài 10-30 cm. Thịt nấm màu trắng).

LÝ LAN