Số hóa nghề cá trong nỗ lực khắc phục thẻ vàng IUU

TMO - Tổng cục Thủy sản cho biết, ngành thủy sản cần tập trung nguồn lực, triển khai đồng bộ giải pháp về chống khai thác, đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) để có thể gỡ bỏ thẻ vàng, trong đó việc triển khai số hóa nghề cá được đánh giá là hướng đi phát triển bền vững.

Theo Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sau gần 4 năm triển khai chống khai thác, đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo, không theo quy định (IUU), phía Ủy ban châu Âu đánh giá cao nỗ lực khắc phục của Việt Nam; đồng thời khẳng định những quy định cũng như pháp luật của Việt Nam trong việc quản lý khai thác, đánh bắt xa bờ đã có nhiều tiến bộ, đang đi đúng hướng và đạt được nhiều kết quả tốt.

Với sự tiến bộ khoa học hiện nay, quản lý và kiểm soát không bằng các biện pháp truyền thống, mà được áp dụng bằng con đường số hóa, thông qua các thiết bị điện tử để hiệu quả. Trong đó, đến nay hơn 87% tàu cá có độ dài từ 15m trở lên được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình; 100% tàu cá có chiều dài 24 m trở lên đã hoàn thành việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình; 49 cảng cá được chỉ định trải dài 28 tỉnh thành có biển thực hiện được truy xuất nguồn gốc sản phẩm cá khai thác, đánh bắt, đủ điều kiện cho xác nhận, chứng nhận dần đi vào ổn định, có độ tin cậy cao. Các lô hàng của doanh nghiệp xuất khẩu vào châu Âu theo yêu cầu đều được kiểm tra kỹ lưỡng.

Thông qua thiết bị giám sát hành trình, việc kiểm soát hoạt động khai thác thủy sản của ngư dân được siết chặt. Ảnh: ĐT 

Tuy nhiên trong nỗ lực gỡ bỏ thẻ vàng IUU, việc  tổ chức kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, lao động trên tàu cá; kiểm soát sản lượng khai thác, truy xuất nguồn gốc tại nhiều địa phương chưa đáp ứng được yêu cầu. So với sản lượng hải sản khai thác 3,67 triệu tấn năm 2021 thì chỉ mới kiểm soát được khoảng 15-18%. Vẫn có hiện tượng một số tổ chức, cá nhân thu mua, chế biến, tiêu thụ sản phẩm thủy sản từ khai thác chưa nghiêm túc chấp hành các quy định IUU.

Hiện vẫn còn nhiều địa phương có tỷ lệ lắp đặt VMS chưa đạt yêu cầu, đạt tỷ lệ thấp dưới 90% như: Hải Phòng, Nam Định, Thành phố Hồ Chí Minh, Trà Vinh, Bạc Liêu…Công tác trực khai thác vận hành, giám sát thiết bị hành trình thiếu đồng bộ, hiện vẫn còn 5 tỉnh/thành phố chưa bố trí cán bộ trực vận hành hệ thống giám sát tàu cá.

Tình trạng mất kết nối tàu cá diễn ra phổ biến, tàu cá vượt ranh dưới bị phát hiện trên biển qua hệ thống VMS nhưng kết quả điều tra xử lý chưa đến cùng do đó chưa chấm dứt tình trạng tàu cá bị nước ngoài bắt giữ. Đây là một trong vấn đề cần khắc phục ngay, Ông Luân gay gắt chỉ đạo.

Do đó, các địa phương khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép cập nhật đầy đủ trên hệ thống cơ sở dữ liệu Vnfishbase. Đối với các địa phương chưa bố trí cán bộ trực vận hành hệ thống VMS khẩn trương bố trí cán bộ trực 24/24, rà soát nắm bắt cụ thể thông tin, địa chỉ đến từng con tàu chưa lắp VMS. Xử lý nghiêm các tàu các vi phạm trong khai thác thủy sản, cập nhật lên phần mềm xử lý vi phạm quốc gia.

Trước hạn chế trên, các chuyên gia tại Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cần có sự đầu tư về cơ sở hạ tầng cho các cảng cá. Đồng thời cần số hóa hệ thống nghề cá để lưu trữ các số liệu, qua đó hỗ trợ quá trình gỡ thẻ vàng IUU. Bởi qua số hóa, các dữ liệu lưu lại thể hiện rõ ràng nhất nỗ lực của ngư dân và toàn nghề cá Việt Nam.

Nhà nước cần có nghiên cứu khoa học bài bản, toàn diện về tài nguyên biển, hệ sinh thái, các giống loài, bộ nghề khai thác đánh bắt, khu vực, mùa khai thác, sản lượng…Từ đó có quy hoạch chi tiết cho việc khai thác đánh bắt từng loại hải sản, kích cỡ, mùa, khu vực được đánh bắt, áp dụng số hóa để có thể quản lý tốt các quy hoạch này, tạo điều kiện thuận lợi cho nghề cá phát triển.

Tại Chương trình quốc gia về khai thác thủy sản hiệu quả, bền vững vừa được phê duyệt, Chính phủ nhấn mạnh tới mục tiêu: Thực hiện giám sát 100% sản lượng thủy sản khai thác và nguyên liệu hải sản nhập khẩu; 100% tàu cá được kiểm tra cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định. Hoàn thiện và cập nhật, khai thác và quản lý hiệu quả Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) trên toàn quốc; xây dựng và triển khai mô hình quản trị sổ hoạt động khai thác thủy sản ở Việt Nam.

Hồng Minh