Số hóa dữ liệu di tích, tăng cường công tác bảo tồn di sản

TMO - Với định hướng bảo tồn gắn liền chuyển đổi số, tỉnh Cao Bằng đang triển khai số hóa dữ liệu di tích, từng bước xây dựng hệ thống quản lý di sản hiện đại; tạo tiền đề phát triển du lịch văn hóa bền vững trong thời đại số.

Nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản, tỉnh Cao Bằng đang tập trung triển khai số hóa dữ liệu các di tích lịch sử, văn hóa trên toàn địa bàn. Đây là bước đi quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số của ngành văn hóa, giúp lưu trữ và quản lý thông tin về di tích một cách khoa học, đồng bộ và chính xác.

Thông qua nền tảng công nghệ, các tư liệu, bản đồ, hình ảnh, video và thuyết minh điện tử về di tích được cập nhật thường xuyên, giúp người dân và du khách dễ dàng tra cứu, tìm hiểu. Nhiều di tích tiêu biểu như Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó, Đền Kỳ Sầm, Chùa Phố Cũ… đã được số hóa và đưa vào hệ thống quản lý dữ liệu chung.

Nhằm phát huy vai trò của thanh niên trong tiến trình này, Tỉnh đoàn Thanh niên phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai phần mềm tích hợp thông tin, dữ liệu di tích vào mã QR, giúp du khách dễ dàng tiếp cận, tìm hiểu về các điểm đến, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền và quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cao Bằng. Tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Địa điểm Chiến thắng Biên giới năm 1950 là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử quan trọng, đánh dấu bước ngoặt quyết định trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam.

Nơi đây không chỉ là minh chứng sống động cho tinh thần chiến đấu quả cảm của quân và dân địa phương mà còn là điểm giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Nhiều năm qua, Khu di tích đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham quan và tìm hiểu giá trị văn hóa, lịch sử. Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di tích, tháng 12/2024, Trung ương Đoàn và Tỉnh đoàn Cao Bằng đã triển khai công trình số hóa Khu di tích Quốc gia đặc biệt Địa điểm Chiến thắng Biên giới năm 1950.

Điểm nhấn của công trình là việc ứng dụng công nghệ hiện đại để tái hiện không gian di tích dưới dạng hình ảnh toàn cảnh, mô phỏng 3D kết hợp thuyết minh trực tuyến, có thể dễ dàng truy cập trên máy tính, điện thoại và các thiết bị di động. Công trình này vừa góp phần bảo tồn, gìn giữ giá trị lịch sử, vừa mở ra kênh tiếp cận mới mẻ, sinh động, giúp du khách và thế hệ trẻ hiểu sâu hơn về Chiến thắng Biên giới năm 1950.

Bên cạnh đó, Công trình số hóa tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Địa điểm Chiến thắng Biên giới năm 1950 ghi nhận sự tham gia tích cực của Đoàn thanh niên xã Đức Long. Lực lượng thanh niên không chỉ cung cấp dữ liệu phục vụ xây dựng mã QR mà còn hướng dẫn du khách sử dụng phần mềm, trải nghiệm hình ảnh 3D và thuyết minh trực tuyến, mang đến một hành trình tham quan sống động, hiện đại và dễ tiếp cận.

Đại diện Đoàn xã Đức Long cho biết, các thành viên cùng Tỉnh đoàn triển khai các bước tích hợp dữ liệu, kiểm tra mã QR tại các điểm tham quan, đồng thời hướng dẫn du khách cách sử dụng phần mềm để tìm hiểu thông tin về di tích.

Nhờ sự phối hợp nhịp nhàng này, mô hình số hóa khu di tích trở thành minh chứng sống động cho hiệu quả của chuyển đổi số trong bảo tồn và quảng bá di sản. Từ khi triển khai công trình số hóa, theo thống kê của Ban Quản lý Khu di tích, 9 tháng đầu năm 2025, nơi đây đã đón 16.467 lượt khách với 296 đoàn tham quan, trong đó có 820 lượt khách quốc tế. So với cùng kỳ năm 2024, lượng khách tăng 19,7%, số đoàn tăng 37,7%, khách quốc tế tăng 6,5%.

Các hiện vật được sưu tầm, bảo tồn và trưng bày nhằm phát huy giá trị văn hóa của Cao Bằng trong việc tuyên truyền, giáo dục truyền thống. (Ảnh: BCB). 

Thông qua công nghệ chụp ảnh toàn cảnh 3D, video 360 độ, ứng dụng thực tế ảo hay thuyết minh tự động, di tích được tái hiện sinh động và gần gũi hơn. Người tham quan không chỉ dừng lại ở việc đọc bia ký hay ngắm hiện vật mà còn có thể “trải nghiệm” trực tiếp không gian lịch sử bằng thiết bị di động hoặc trên môi trường internet.

Đây chính là điểm khác biệt và là ưu thế nổi bật mà công nghệ số mang lại cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa lịch sử. Theo Bí thư Tỉnh đoàn Cao Bằng, từ năm 2020 đến nay, các cấp bộ Đoàn trong tỉnh đã xây dựng 8 công trình thanh niên “Số hóa di tích lịch sử, văn hóa” cấp tỉnh (Khu di tích lịch sử Kim Đồng; Di tích lịch sử - văn hóa Chùa Sùng Phúc; Di tích lịch sử Đồn Đồng Mu; Di tích lịch sử cách mạng Đông Bó Lình; Di tích lịch sử Hang Ngườm Mạ; Khu di tích Quốc gia đặc biệt Địa điểm Chiến thắng Biên giới năm 1950; Đền Bà Hoàng và Điểm quét mã QR tìm hiểu thông tin về các điểm trải nghiệm tuyến số 4 “Một thời hoa lửa” tại Công viên địa chất Non nước Cao Bằng).

Số hoá dữ liệu di tích là bước chuyển quan trọng, khẳng định quyết tâm của Cao Bằng trong việc hiện đại hóa công tác bảo tồn di sản văn hóa, lịch sử. Nhờ ứng dụng công nghệ số, các giá trị di sản không chỉ được gìn giữ an toàn, lâu dài mà còn được “sống dậy” mạnh mẽ trong không gian số, tạo điều kiện để công chúng tiếp cận, trải nghiệm một cách trực quan và sinh động.

Để tăng cường bảo tồn di tích lịch sử, UBND tỉnh Cao Bằng ban hành quyết định Số 36/2024/QĐ-UBND quy định phân cấp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.

Bên cạnh đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tham mưu UBND tỉnh ban hành quy định quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh. Phối hợp các sở, ngành liên quan tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức, các tầng lớp nhân dân về ý nghĩa, vai trò bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; tuyên truyền người dân hiểu và thực hiện tốt nếp sống văn minh trong hoạt động lễ hội tại các khu di tích.

Tỉnh tiếp tục bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích lịch sử cách mạng; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số trong xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý, bảo tồn, khai thác, phát huy giá trị các di tích lịch sử, các di sản văn hóa, tạo thành sản phẩm du lịch văn hóa hấp dẫn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội….

Đây cũng là cơ sở để địa phương phát triển các sản phẩm du lịch thông minh, kết nối di tích với cộng đồng và du khách trong nước, quốc tế. Từ đó tăng cường bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên toàn tỉnh.

Thanh Quế