Sản xuất nông nghiệp thích ứng hiệu quả với hạn mặn

TMO - Để bảo vệ tốt diện tích lúa và vườn cây ăn trái trước tác động của biến đổi khí hậu, nhất là trong thời điểm hạn hán, xâm nhập mặn đang ngày càng phức tạp, nông dân tỉnh Bến Tre đã chủ động thực hiện các giải pháp thích ứng trong quá trình sản xuất nông nghiệp.

Bến Tre nằm cuối nguồn sông Mê Kông và là tỉnh ven biển với hệ thống rạch chằng chịt nên thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu (BĐKH), nước biển dâng và tình trạng xâm nhập mặn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hầu hết các lĩnh vực kinh tế - xã hộ, đặc biệt là ngành nông nghiệp của tỉnh.

Trước tình hình xâm nhập mặn ngày càng lấn sâu vào nội đồng, tỉnh Bến Tre đang tập trung triển khai nhiều giải pháp ứng phó, đặc biệt là hướng đến phát triển nền nông nghiệp xanh, thích ứng với hạn mặn. Trong đó, ưu tiên các vùng có điều kiện đất đai, khí hậu thuận lợi cho từng đối tượng cây trồng, vật nuôi để sản xuất an toàn, sản xuất hữu cơ; đồng thời ưu tiên chọn lựa giống cây trồng, vật nuôi thích ứng tốt với điều kiện thổ nhưỡng, chống chịu dịch bệnh và có thị trường tiêu thụ sản phẩm ổn định.

Cụ thể, từ đầu mùa khô 2024 - 2025, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre đã có văn bản chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương chủ động bảo đảm nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, dân sinh. Theo đó tỉnh đã xác định phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách nhằm tập trung huy động nguồn lực và thực hiện với quyết tâm chính trị cao nhất; tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp phòng, chống hạn, mặn mùa khô năm 2025. Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre thông tin, hiện nay công tác vận hành các công trình thủy lợi được tỉnh chỉ đạo phải phối hợp chặt chẽ với các địa phương.

Trong đó chú trọng phương án vận hành linh hoạt nhằm hạn chế tình trạng ô nhiễm nguồn nước, bảo đảm tiêu thoát nước phù hợp. Cùng với đó là đánh giá hiện trạng các hồ chứa, nhu cầu sử dụng nước của từng khu vực; rà soát, cập nhật quy trình vận hành, phương án bảo vệ hồ chứa để vận hành phù hợp đảm bảo phát huy hiệu quả một cách tối đa. Đối với ngành nông nghiệp, tỉnh bám sát tình hình, kịp thời thông tin về diễn biến tình hình xâm nhập mặn đến các cấp, ngành và người dân địa phương dễ dàng tiếp nhận và chia sẻ thông tin rộng rãi.

Một góc hồ Kênh Lấp. (Ảnh: HĐ). 

Tỉnh cũng khuyến cáo, hướng dẫn người dân thực hiện các giải pháp canh tác, sản xuất phù hợp, nhất là đối với các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, cây giống, hoa kiểng…Điển hình nhất là sau đợt hạn mặn khốc liệt trong mùa khô đầu năm 2016, Bến Tre đầu tư xây dựng khẩn cấp hồ Kênh Lấp tại huyện Ba Tri với sức chứa gần 01 triệu m3 nước.

Phát huy hiệu quả từ đây, tỉnh tiếp tục đầu tư xây dựng dự án hồ Lạc Địa tại xã Phú Lễ, huyện Ba Tri. Dự án được triển khai xây dựng trên diện tích hơn 151ha, trong đó hồ chứa nước ngọt diện tích gần 100ha, dung tích khoảng 2,3 triệu m3. Dự kiến trong năm nay công trình này hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Bên cạnh đó còn có một số công trình thủy lợi, điều tiết, kiểm soát nguồn nước khác như cống Tân Phú, cống Bến Rớ kiểm soát nguồn nước từ sông Tiền và sông Hàm Luông vào khu vực thượng nguồn sông Ba Lai; hệ thống cống Trung Nhuận, công Xẻo Rắn kết hợp với các kênh nội đồng lấy nước từ sông Ba Lai kiểm soát nguồn nước từ phía Ba Lai; Cống Sa Kê, cống Giồng Keo, cống Bưng Cát kết hợp với trục dẫn ngọt Cái Hàng tạo thành khu vực trữ nước Cái Hàng - Sa Kê góp phần ngăn mặn xâm nhập từ sông Hàm Luông, sông Cổ Chiên phục vụ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp cho các xã phía tây của huyện Mỏ Cày Bắc, thị trấn Mỏ Cày Nam và một số xã lân cận.

Thông tin từ Lãnh đạo Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Bến Tre cho biết, xâm nhập mặn vào các huyện Châu Thành, Mỏ Cày Bắc, Bình Đại Trên nhánh sông Hàm Luông. Xâm nhập mặn bắt đầu sớm, biên mặn xâm nhập đến ấp Thanh Sơn 4, xã Thanh Tân , huyện Mỏ Cày Bắc, cách cửa sông 51,2 km. Trên sông Cổ Chiên, mặn xâm nhập đến ấp Cầu Cống, xã Nhuận Phú Tân, huyện Mỏ Cày Bắc, cách cửa sông 51 km. Các địa phương cách cửa sông từ 51 - 69 km trở xuống nên theo dõi và kiểm tra độ mặn khi vận hành cống và sử dụng nước sông trực tiếp.

Để bảo vệ sản xuất nông nghiệp, Hội Nông dân tỉnh Bến Tre đã khởi động Chương trình tập huấn giải pháp ứng phó phòng, chống xâm nhập mặn mùa khô cho các xã trong toàn tỉnh. Lãnh đạo Hộ thông tin, các cấp Hội Nông dân tập trung tuyên truyền, huy động nguồn lực và thực hiện nhiệm vụ với quyết tâm chính trị cao; tiếp tục phát động hội viên, nông dân thực hiện trữ nước ngọtđể phục vụ sinh hoạt, sản xuất trong mùa hạn mặn; đồng thời học tập, nhân rộng các mô hình, giải pháp hay về trữ nước ngọt hiệu quả. Theo các nhà khoa học, nguyên nhân sâu xa hạn mặn do biến đổi khí hậu.

Người dân chủ động trữ nước ngọt phục vụ sản xuất nông nghiệp. 

Nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng, dẫn đến hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán kéo dài và lũ lụt bất thường, làm gia tăng nguy cơ xâm mặn. Trong khi đó, nguyên nhân trực tiếp chính là do hệ thống thủy lợi chưa thực sự phát huy tối đa khả năng điều tiết nước, khiến nguồn nước ngọt bị cạn kiệt vào mùa khô. Thêm vào đó, tình trạng khai thác nước ngầm quá mức đã làm cho nước mặt giảm, khiến nước mặn xâm nhập vào sâu trong nội địa. Hệ lụy của tình trạng xâm mặn ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống nghiêm trọng. Nhiều diện tích lúa nước bị mất trắng, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân.

Một số gia đình đã lâm vào cảnh khó khăn, buộc phải chuyển đổi sang các giống cây trồng khác nhưng không đạt hiệu quả kinh tế cao. Bên cạnh đó, nguồn nước sinh hoạt nhiều khu vực, đặc biệt là các huyện ven biển đang thiếu nước sạch, buộc người dân phải mua nước với giá cao hoặc sử dụng nước không đảm bảo chất lượng. Lãnh đạo Viện Khoa học thủy lợi miền Nam cho biết, các địa phương nằm trong vùng ảnh hưởng như tỉnh Bến Tre cần tiếp tục theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, nguồn nước, xâm nhập mặn trên các bản tin dự báo cập nhật của các cơ quan chuyên ngành để có giải pháp quản lý nguồn nước hiệu quả.

Đồng thời tổ chức vận hành hợp lý công trình thủy lợi để lấy nước tối đa vào các ao, hồ phân tán, mương liếp và túi trữ nước khi ngoài sông xuất hiện nước ngọt vào lúc triều thấp, chân triều. Các địa phương tiếp tục rà soát hệ thống cống, đê bao đảm bảo không để rò rỉ nước mặn vào trong đồng.

Người dân trong vùng dự báo rủi ro xâm nhập mặn cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý chuyên ngành về lịch mùa vụ; sau khi thu hoạch lúa Đông Xuân xong phải chờ nguồn nước ngọt trên sông ổn định hoặc chờ mưa diện rộng mới xuống giống vụ Hè Thu tiếp theo. Tại các vùng cây ăn trái trước khi lấy nước tưới, người dân cần kiểm tra chặt chẽ độ mặn; tăng cường các giải pháp tích trữ nước, sử dụng nước tưới tiết kiệm và các giải pháp chống thất thoát nước cho cây trồng. Ngoài ra, giải pháp phát triển giống cây trồng thích ứng hạn mặn nhằm đảm bảo năng suất trong điều kiện xâm mặn cũng cần nhanh chóng thực hiện bên cạnh việc giáo dục và nâng cao nhận thức về các biện pháp phòng, chống xâm mặn và tiết kiệm nước trong sản xuất…/.

Nhật Minh