TMO - Hiện nay, tỉnh Quảng Trị đang tích cực nhân rộng mô hình trồng rừng không đốt, hạn chế phát thải và bảo vệ lớp thảm thực bì, góp phần phát triển rừng bền vững. Cách làm này không chỉ thân thiện với môi trường mà còn giúp người dân nâng cao năng suất rừng trồng, cải thiện sinh kế lâu dài.

Mô hình trồng rừng không đốt tại Quảng Trị mang lại nhiều lợi ích thiết thực trong phát triển lâm nghiệp bền vững. Thay vì đốt thực bì, người dân được hướng dẫn giữ lại thảm thực vật để bảo vệ đất, duy trì độ ẩm và tăng hàm lượng hữu cơ cho cây trồng. Phương pháp này góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hạn chế xói mòn, đồng thời cải thiện điều kiện sinh thái và đa dạng sinh học. Nhờ sự đồng hành của các tổ chức và chính quyền địa phương, mô hình đang được nhân rộng, giúp người dân nâng cao năng suất rừng và ổn định sinh kế.

Lãnh đạo Hợp tác xã Thủy Đông, xã Hiếu Giang cho hay, lâu nay do tập quán trồng rừng với mật độ dày, lên tới 5.000-6.000 cây/ha nên sau khi khai thác keo bán gỗ dăm, người trồng rừng thường đốt thực bì để dọn sạch vườn rừng nhằm thuận tiện cho việc sử dụng máy móc để đào hố trồng mới.

Mặt khác, theo quan niệm của người trồng rừng thì việc đốt thực bì sẽ cung cấp thêm một phần phân bón cho đất. Tuy nhiên, quan niệm ấy là không đúng vì qua theo dõi thực tế, việc đốt thực bì rồi trồng lại rừng cho năng suất và chất lượng gỗ thấp hơn so với rừng không đốt thực bì.

Ngoài ra, việc xử lý thực bì bằng cách đốt nếu thiếu kiểm tra, giám sát chặt chẽ của chủ rừng và cơ quan chức năng rất dễ xảy ra tình trạng cháy lan, gây thiệt hại nghiêm trọng đến rừng trồng và ảnh hưởng đến môi trường. Việc đốt thực bì sẽ đốt cháy lượng hữu cơ trên mặt đất, làm hệ vi sinh vật trong đất bị tiêu diệt, đất khô cằn. Còn nếu không đốt thì lượng chất hữu cơ sau mỗi chu kỳ khai thác sẽ được giữ lại, phân hủy thành chất dinh dưỡng cho cây, giữ ẩm cho rừng, làm đất đai tơi xốp.

Người dân chăm sóc cây rừng và thực bì để giữ ẩm cho rừng.

Là một trong những người trồng rừng thâm niên tại xã Hiếu Giang, hơn 10 năm nay một số người dân đã không còn sử dụng phương pháp đốt thực bì sau mỗi chu kỳ khai thác rừng. Thay vào đó, họ thuê máy vào múc gốc cũ, xới đất để trồng lại. Theo người dân, đốt thực bì không chỉ gây khói bụi, ô nhiễm môi trường, tiềm ẩn nguy cơ cháy rừng, phá vỡ cấu trúc đất, tiêu diệt hệ sinh vật trong lòng đất, mà còn khiến năng suất rừng trồng giảm rõ rệt. Đây không chỉ là quy định bắt buộc đối với rừng trồng tham gia chứng chỉ FSC mà qua theo dõi, việc không đốt thực bì cũng giúp năng suất rừng trồng tăng từ 15-25%.

Toàn tỉnh Quảng Trị (cũ) hiện có hơn 249.000ha diện tích rừng, trong đó, diện tích rừng trồng là gần 122.300ha với các loài cây chủ yếu như keo, thông, trẩu. Rừng không những cung cấp gỗ và lâm sản ngoài gỗ mà còn cung cấp cho xã hội một môi trường sống trong lành, hạn chế thiên tai, dịch bệnh, khí hậu nóng lên.

Tuy nhiên, rất nhiều chủ rừng hiện nay vẫn dùng cách đốt để xử lý thực bì trước khi trồng rừng, kể cả một số người biết rằng đốt thực bì là gây hại cho đất, cho môi trường, có thể gây cháy rừng và tăng phát thải khí các bon. Thực tế trong những năm qua, đã xảy ra một số vụ cháy rừng trồng do chủ rừng lơ là gây cháy lan khi đốt dọn thực bì để trồng rừng.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị thông tin, hàng năm toàn tỉnh Quảng Trị (cũ) trồng mới khoảng 8.000-10.000ha rừng, trong đó ước tính có khoảng 70-90% diện tích trên được xử lý bằng cách đốt thực bì trước khi trồng lại rừng.

Qua trao đổi, mặc dù người dân vẫn nhận thức được tác hại của việc đốt thực bì sau khai thác, như: Làm giảm độ phì của đất; dễ bị rửa trôi, xói mòn khi mưa; gây khói bụi; nguy cơ cháy lan sang rừng của người khác... nhưng vẫn thực hiện do đây là phương pháp giúp xử lý đất đai và trồng lại dễ dàng hơn, chi phí ban đầu thấp.

Thực tế cho thấy, việc đốt thực bì sau khai thác rừng trồng là nguyên nhân phổ biến gây ra các vụ cháy lan ra các đám rừng xung quanh trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua. Bên cạnh đó, sự sinh trưởng của cây rừng ngày càng kém cũng do quá trình đốt thực bì đã làm đất đai bị nung nóng, trơ trụi, hệ sinh thái động, thực vật có lợi trong đất bị tiêu diệt, giảm khả năng thấm nước, giữ nước và tơi xốp đất, mất lớp đất mặt, lớp mùn khi gặp mưa...

Ngoài ra, với diện tích khai thác từ 8.000-10.000ha/năm, năng suất bình quân từ 100-120 tấn/ha thì nếu xử lý thực bì bằng phương pháp đốt thực bì để trồng lại rừng, ước tính mỗi năm sẽ phát thải khoảng từ 480.000-600.000 tấn carbon.

Để hướng tới phát triển xanh, bền vững trong lâm nghiệp, giảm phát thải khí nhà kính, tăng cường khả năng hấp thụ carbon từ rừng và phòng cháy chữa cháy rừng, ngành Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai việc quản lý thực bì sau khi khai thác rừng trồng theo phương pháp thu gom, phát dọn tại chỗ, không đốt thực bì.

Canh tác rừng không đốt góp phần giảm phát thải khí carbon.

Mục tiêu bình quân mỗi năm có khoảng 2.000-3.000 ha diện tích trồng lại rừng sau khai thác bằng phương pháp không đốt vật liệu hữu cơ nhằm hướng tới phát triển rừng thân thiện với môi trường, phù hợp xu hướng phát triển của thế giới, đáp ứng mục tiêu phát triển rừng bền vững, góp phần nâng cao giá trị rừng trồng, ổn định cuộc sống của người trồng rừng và đóng góp vào lộ trình giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.

Có khoảng 500 ha rừng trồng sau khai thác bằng phương pháp không đốt vật liệu hữu cơ sẽ được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Giảm lượng carbon phát thải vào khí quyển khoảng 60 tấn/ha. Giảm số vụ cháy rừng do xử lý thực bì bằng phương pháp đốt thực bì trước khi tiến hành trồng lại rừng sau khai thác trên địa bàn tỉnh.

Để thực hiện mục tiêu trên, sở đã yêu cầu các chủ rừng lớn, hội các nhóm hộ có chứng chỉ rừng, các doanh nghiệp, HTX trồng rừng tổ chức thực hiện tốt phương án quản lý rừng bền vững đã được phê duyệt.

Xem việc quản lý thực bì sau khi khai thác rừng trồng bằng phương pháp thu gom, phát dọn tại chỗ, không đốt là một trong những hoạt động quan trọng nâng cao năng suất, chất lượng rừng trồng, góp phần phòng cháy chữa cháy rừng, bảo vệ đất, bảo tồn đa dạng sinh học và chống biến đổi khí hậu.

Việc nhân rộng mô hình trồng rừng không đốt tại Quảng Trị là bước đi thiết thực, thể hiện cam kết của địa phương trong việc phát triển lâm nghiệp theo hướng bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên đất, hạn chế phát thải và giảm nguy cơ cháy rừng, mô hình này còn tạo ra môi trường sinh thái ổn định, nâng cao năng suất và chất lượng rừng trồng.

Đồng thời, đây cũng là giải pháp giúp người dân thay đổi tập quán canh tác lạc hậu, tiếp cận kỹ thuật canh tác thân thiện môi trường, qua đó cải thiện thu nhập một cách bền vững. Mô hình “trồng rừng không đốt” nếu được tiếp tục hỗ trợ, nhân rộng và lồng ghép vào các chương trình phát triển nông – lâm nghiệp địa phương, sẽ góp phần quan trọng vào mục tiêu bảo vệ rừng, phát triển kinh tế xanh ở Quảng Trị và các địa phương khác.

Hồng Thuý