Quản lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên nước

TMO - Ninh Thuận là một trong những địa phương có khí hậu khắc nghiệt, khô hạn nhất cả nước. Vì thế, nguồn nước giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội nhất là trong bối cảnh tài nguyên nước tại Ninh Thuận đứng trước nguy cơ cạn kiệt nguồn nước mùa khô, hạ thấp mực nước ngầm, suy thoái chất lượng nước.

Ninh Thuận là tỉnh có mật độ sông suối thấp, bình quân 0,1 km/km2. Dòng sông ngắn, độ dốc lớn, lưu lượng chảy thấp, phân bố không đều giữa các mùa. Nguồn nước ngầm và nước mặt ở Ninh Thuận không nhiều, lượng mưa trung bình năm của tỉnh Ninh Thuận chỉ khoảng 1.000 mm, tập trung vào 4 tháng cuối năm (tháng 9-12). Trong khi đó, lượng bốc hơi lại gấp đôi đã khiến cho tình trạng khô hạn thường xuyên diễn ra.

Trước những điều kiện bất lợi trên việc nâng cao nhận thức cộng đồng trong quản lý, bảo vệ, khai thác và sử dụng tài nguyên nước có hiệu quả là việc làm cấp thiết. Bên cạnh đó, tỉnh Ninh Thuận đã xác định việc đầu tư xây dựng các hồ chứa nước và hệ thống công trình thủy lợi là một trong những giải pháp hiệu quả ứng phó với hạn hán.

Theo quy hoạch thủy lợi tỉnh Ninh Thuận đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 thích ứng với biến đổi khí hậu, nguồn nước mặt chính của Ninh Thuận chủ yếu dựa vào hệ thống sông Cái Phan Rang bao trùm gần hết toàn tỉnh, chỉ trừ một số vùng ven biển thuộc các huyện Thuận Bắc, Ninh Hải và Ninh Phước có các sông độc lập chảy thẳng ra biển.

Hệ thống sông Cái Phan Rang là nguồn cung cấp nước mặt chính cho hầu hết các địa phương tại tỉnh Ninh Thuận 

Tổng diện tích tự nhiên của hệ thống sông Cái Phan Rang là 3.043 km2. Tổng lượng nước mặt bình quân trong năm trên toàn tỉnh Ninh Thuận khoảng 2,267 tỷ m3, trong đó lưu vực sông Cái là 2,032 tỷ m3; bổ sung từ thủy điện Đa Nhim (hồ Đơn Dương) là 548 triệu m3; từ sông, suối ở các tỉnh khác chảy vào Ninh Thuận là 234 triệu m3.

Tuy nhiên, tổng lượng nước mặt sử dụng hàng năm đến thời điểm hiện nay chỉ khoảng 800 triệu m³ nước, còn lại là đổ ra biển. Bên cạnh đó, trữ lượng nước ngầm lại rất nghèo, chất lượng nước ngầm có độ khoáng hóa thấp, vùng đồng bằng ven biển Phan Rang tầng chứa nước mỏng và bị ảnh hưởng của mặn. Do nguồn nước tự nhiên không thể đáp ứng nhu cầu tưới, việc xây dựng các công trình cấp nước như hồ chứa, đập dâng, trạm bơm,... là rất quan trọng để đảm bảo an ninh nguồn nước.

Nhằm sử dụng hiệu quả tài nguyên nước, Sở TN&MT Ninh Thuận đã triển khai và tham mưu UBND tỉnh ban hành Danh mục nguồn nước nội tỉnh và Danh mục nguồn nước cần phải lập hành lang bảo vệ trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận. Tham mưu phê duyệt kết quả dự án “Thiết lập hành lang bảo vệ nguồn nước”; ban hành Quy định quản lý hành lang bảo vệ nguồn nước và Kế hoạch cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước đối với các nguồn nước phải lập hành lang bảo vệ trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2025.

Thiết bị đo mưa, mực nước tự động hồ Sông Trâu, huyện Hàm Thuận Bắc 

Cùng với đó, được sự hỗ trợ từ nguồn vốn ODA thông qua dự án “Quản lý tổng hợp nguồn nước và phát triển đô thị trong mối liên hệ với biến đổi khí hậu tại Ninh Thuận”, tỉnh đã triển khai lắp đặt thiết bị quan trắc lượng mưa tự động tại các hồ chứa thuộc lưu vực sông Cái như các hồ: Lanh Ra, Sông Biêu, Cho Mo, Phước Trung, Sông Sắt, Trà Co, Tân Giang. 

Đồng thời, triển khai phê duyệt các đề tài nghiên cứu như: mô hình thủy lực thủy văn sông Dinh; nghiên cứu tác động của xâm nhập mặn vùng hạ lưu sông Dinh, đề xuất giải pháp thích ứng; triển khai các đề tài khoa học công nghệ trong lĩnh vực tài nguyên nước như: đánh giá sức chịu tải của sông Cái và phân vùng xả nước thải vào sông Cái đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2035; nghiên cứu xây dựng hệ thống cảnh báo, dự báo chi tiết theo các cấp độ rủi ro thiên tai do bão, mưa lớn, lũ lụt, nắng nóng, hạn hán đến cấp xã (vùng), huyện thuộc tỉnh Ninh Thuận…

Mô hình thủy lực thủy văn trên sông Dinh 

Các mô hình sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên nước đã được triển khai như: chương trình PIM (Participatory Irrigation Management) trên địa bàn 7 huyện, thành phố nhằm nâng cao công tác quản lý kênh mương và sử dụng nguồn nước có hiệu quả; áp dụng tưới phun mưa và tưới nhỏ giọt để tiết kiệm và nâng cao hiệu quả sử dụng nước; áp dụng các phương thức canh tác tiên tiến (SRI, 3 tăng 3 giảm, 1 phải 5 giảm), kỹ thuật tưới tiết kiệm cho lúa (nông lộ phơi, ướt khô xen kẽ); tưới luân phiên giữa các hệ thống và trong hệ thống thủy lợi…

Trước thực trạng gia tăng ô nhiễm nguồn nước, địa phương này đang triển khai thực hiện đề tài “Nghiên cứu, điều tra, đánh giá và khoanh định vùng hạn chế, khu vực phải đăng ký khai thác nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận”. Sau khi có kết quả đề tài, Sở TN&MT sẽ tham mưu UBND tỉnh ban hành Danh mục vùng hạn chế và khu vực đăng ký khai thác nước dưới đất; từ đó làm cơ sở cho việc đăng ký, cấp phép khai thác, sử dụng nước dưới đất trên địa bàn tỉnh.

Công trình hồ chứa nước sông Cái với tổng dung tích 219m3 giữ vai trò quan trọng trong quản lý tài nguyên nước tại tỉnh 

Với điều kiện thời tiết khắc nghiệp, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh thường xuyên xảy ra hạn hán vào cao điểm mùa khô. Vì vậy, tỉnh Ninh Thuận luôn quan tâm đến việc đầu tư hạ tầng lớn, quan trọng, đảm bảo điều hòa, phân phối nguồn nước cho sự phát triển lâu dài. Hiện nay, tỉnh Ninh Thuận có 21 hồ chứa nước với tổng dung tích thiết kế hơn 194 triệu m3 và được bổ sung từ hồ thủy điện Đơn Dương.

Đồng thời, tỉnh đang triển khai xây dựng hồ chứa nước Sông Than với dung tích 85 triệu m3; hệ thống thủy lợi Tân Mỹ, trọng tâm là công trình đầu mối hồ Sông Cái với dung tích 219 triệu m3 và hệ thống kết nối liên thông hồ chứa, liên lưu vực đảm bảo phân phối, điều tiết nguồn nước tại địa phương.

Bích Hà