Quản lý rừng thông minh, hướng đi bền vững của Lào Cai trong thời đại số

TMO - Trong bối cảnh chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ, tỉnh Lào Cai đang tiên phong áp dụng công nghệ hiện đại vào quản lý rừng. Hệ thống dữ liệu số hóa, bản đồ rừng trực tuyến và thiết bị giám sát từ xa giúp công tác bảo vệ rừng trở nên minh bạch, chính xác, hướng đến quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên.

Tại Lào Cai, chuyển đổi số trong lĩnh vực lâm nghiệp đang tạo nên bước đột phá trong công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng. Ứng dụng công nghệ viễn thám, hệ thống thông tin địa lý (GIS) và dữ liệu ảnh vệ tinh giúp theo dõi hiện trạng rừng chính xác theo thời gian thực, kịp thời phát hiện cháy rừng, xâm lấn hay khai thác trái phép.

Các cơ quan chuyên môn sử dụng nền tảng số hóa để thống kê, cập nhật diện tích rừng, phân loại rừng phòng hộ, đặc dụng và sản xuất, từ đó hỗ trợ ra quyết định chính xác hơn. Đặc biệt, việc kết nối dữ liệu giữa các đơn vị quản lý từ tỉnh đến xã giúp nâng cao tính đồng bộ, giảm sai sót trong báo cáo và tiết kiệm nhân lực.

 Không chỉ góp phần hiện đại hóa công tác quản lý, số hóa còn mở ra cơ hội xây dựng “bản đồ rừng thông minh”, phục vụ quy hoạch phát triển lâm nghiệp gắn với sinh kế người dân, hướng tới mô hình kinh tế rừng xanh, bền vững.

Tỉnh Lào Cai hiện đã có hơn 4.197 ha rừng nguyên liệu được cấp mã số vùng trồng, với tổng số 5.182 mã số cấp cho 2.103 chủ rừng và hộ dân. Đây là dữ liệu quan trọng để hỗ trợ quản lý, truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp và đảm bảo tính minh bạch trong sản xuất lâm nghiệp.

Theo người dân thôn Khuân La, xã Yên Bình, tỉnh Lào Cai cho biết, ứng dụng Itwood trên điện thoại di động do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế lâm nghiệp - Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với địa phương tổ chức tại hai xã Yên Bình và Bảo Ái, tỉnh Lào Cai đã và đang mang lại những thay đổi bước đầu trong nhận thức và phương pháp quản lý rừng của người dân.

Nhờ được tuyên truyền về công nghệ số trong quản lý đất rừng, nhiều hộ dân đã tiếp cận và bắt đầu hiểu rõ lợi ích thực tiễn mà công nghệ mang lại. Trước kia người dân lưu trữ thông tin bằng giấy tờ, rất dễ nhầm lẫn và khó cập nhật.

Giờ chỉ cần mở ứng dụng là có thể đối chiếu dữ liệu đất rừng, kiểm tra thông tin chính xác và đầy đủ. Người dân mong muốn các buổi hướng dẫn thực hành sẽ được tổ chức nhiều hơn để bà con tiếp cận sâu và sử dụng thành thạo các tiện ích số.

Từ khi ứng dụng công nghệ được đưa vào sử dụng, mọi thông tin về đất rừng của mỗi hộ gia đình đã được hiển thị rõ ràng trên điện thoại. Nhờ đó, người dân không còn phải tự đi kiểm tra từng khu vực rừng, giảm thiểu sai sót trong tính toán và tránh bị ép giá khi bán gỗ.

Hệ thống quản lý số còn giúp chủ động trong việc theo dõi sản lượng, thời điểm khai thác, góp phần nâng cao năng suất và giá trị kinh tế. Với các loại cây trồng chủ lực như keo, quế, bạch đàn, bồ đề…người dân nơi đây có thể thu về vài chục đến hàng trăm triệu đồng mỗi năm từ hoạt động sản xuất lâm nghiệp.

Vì vậy, việc tiếp cận công nghệ số được coi là yếu tố then chốt trong việc thay đổi tư duy sản xuất, giảm chi phí lao động, nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững. Không chỉ giúp người dân quản lý hiệu quả, chuyển đổi số còn đang mở ra hướng phát triển bền vững cho lâm nghiệp tại các tỉnh miền núi phía Bắc.

Người dân cùng cán bộ Kiểm lâm ứng dụng công nghệ, các thiết bị hiện đại trong quản lý, bảo vệ diện tích rừng tại các địa phương trên địa bàn tỉnh Lào Cai. (Ảnh: NH). 

Theo lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Lâm nghiệp (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam), đây là chủ trương lớn nhằm hiện đại hóa ngành lâm nghiệp, đặc biệt ở các địa bàn khó khăn như Lào Cai. Hiện nay, chương trình chuyển đổi số trong lâm nghiệp đang được thí điểm tại các tỉnh miền núi phía Bắc.

Riêng tại Lào Cai, cấp mã số vùng trồng không chỉ phục vụ truy xuất mà còn hỗ trợ theo dõi khả năng hấp thụ carbon của rừng, góp phần phát triển tín chỉ carbon, một lĩnh vực có tiềm năng tăng trưởng lớn. Khi người dân tham gia chủ động vào quá trình chuyển đổi số, không chỉ hiệu quả sản xuất được cải thiện mà còn góp phần vào các mục tiêu bảo vệ tài nguyên, thích ứng biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Cùng với việc đẩy mạnh số hoá trong bảo vệ, giám sát rừng, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai ban hành Kế hoạch số 33/KH-SNNMT về kiểm tra công tác quản lý, bảo vệ rừng; phòng cháy, chữa cháy rừng năm 2025 trên địa bàn tỉnh.

Theo Kế hoạch, thời gian kiểm tra diễn ra từ ngày 01/10/2025 đến 31/5/2026. Tùy điều kiện cụ thể nếu thời tiết khô hanh kéo dài, diễn biến phức tạp sẽ có điều chỉnh bổ sung, tăng cường các đợt kiểm tra. Đồng thời, sẽ kiểm tra công tác quản lý, bảo vệ rừng; phòng cháy, chữa cháy rừng của các xã, phường và các chủ rừng là tổ chức trên địa bàn tỉnh. Đối tượng là Ban chỉ đạo Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021-2025 cấp xã (các xã trọng điểm cháy rừng do Đoàn kiểm tra chỉ định); các chủ rừng: Vườn Quốc gia Hoàng Liên; Ban quản lý rừng phòng hộ, đặc dụng, các Công ty lâm nghiệp…

Việc Lào Cai tăng cường kiểm tra, giám sát kết hợp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý rừng tạo ra những kết quả rõ nét trong công cuộc bảo vệ, bảo tồn rừng. Bên cạnh đó, ứng dụng chuyển đổi số còn là giải pháp tổng thể giúp cân bằng giữa bảo tồn và phát triển, giữa khai thác hợp lý và bảo vệ sinh thái.

Khi mọi thông tin về rừng được cập nhật minh bạch, sẽ giảm thiểu rủi ro cháy rừng, xói mòn đất, đồng thời tăng cơ hội tiếp cận các dự án chi trả dịch vụ môi trường rừng và tín chỉ carbon. Hướng đi này khẳng định Lào Cai đang bắt nhịp với xu thế quản lý tài nguyên dựa trên dữ liệu, góp phần xây dựng hình ảnh một địa phương phát triển xanh, thông minh và bền vững trong thời đại chuyển đổi số.

Nguyễn Thành