‘Phục hồi sức khỏe đất’ cần được xem là nhiệm vụ cấp thiết

TMO – Một trong những biện pháp hiệu quả sớm phục hồi sức khỏe đất là tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp để bổ sung dinh dưỡng cho đất, đồng thời cân đối giữa phân hữu cơ và vô cơ, ưu tiên các sản phẩm giảm phát thải. 

Lúa là cây trồng chủ lực của ngành nông nghiệp Việt Nam, gắn với sinh kế của hơn 60% dân số nông thôn. Năm 2023, diện tích trồng lúa chiếm 33,7% tổng diện tích đất canh tác, góp phần đảm bảo an ninh lương thực và nâng cao vị thế xuất khẩu gạo của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, sau nhiều năm thâm canh và sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật quá mức, đất trồng lúa tại nhiều nơi đã bị suy thoái, giảm độ phì nhiêu và thay đổi hệ vi sinh vật. Cùng với tác động của biến đổi khí hậu – xâm nhập mặn, hạn hán, lũ lụt – nhiều vùng đất bị nén chặt, giảm độ xốp, giảm chất hữu cơ, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt gạo. Do đó, “phục hồi sức khỏe đất” cần được xem là nhiệm vụ cấp thiết, không chỉ đảm bảo sản xuất bền vững mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe con người.

Vỏ thuốc bảo vệ thực vật không được thu gom, xử lý đúng quy định là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng đất. Ảnh minh họa.

Một số ý kiến cho rằng, để cải thiện sức khỏe đất, cần xây dựng cơ sở dữ liệu đất lúa toàn quốc và bộ tiêu chí đánh giá sức khỏe đất. Trên cơ sở đó, các nhà khoa học có thể xác định điểm yếu của từng loại đất và đưa ra “phác đồ bồi bổ” phù hợp. Bên cạnh đó, cần đổi mới phương thức canh tác, sử dụng phân bón hợp lý dựa trên nhu cầu thực tế của cây trồng và đặc tính từng vùng đất. Một trong những biện pháp hiệu quả là tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp để bổ sung dinh dưỡng cho đất, đồng thời cân đối giữa phân hữu cơ và vô cơ, ưu tiên các sản phẩm giảm phát thải. 

Hiện nay, nông dân vẫn sử dụng phân bón theo công thức chung, chưa tính đến sự khác biệt về thổ nhưỡng từng vùng. Trong khi đó, các nguyên tố trung và vi lượng lại có vai trò rất quan trọng giúp cân bằng dinh dưỡng, nâng cao chất lượng nông sản.

Với Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, các chuyên gia cho rằng, đây là chương trình mang tính chiến lược, hướng đến mục tiêu kép: nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường. Do đó, đề nghị cần có chính sách quốc gia dài hạn trong bảo vệ tài nguyên đất nông nghiệp, đặc biệt là đất lúa – nguồn tài nguyên “một đi không trở lại” nếu bị chuyển đổi mục đích sử dụng.

Cũng theo các chuyên gia, khu vực đồng bằng sông Cửu Long hiện có 9 nhóm đất chính với 55 loại đất khác nhau, nhưng nhiều khu vực đang bị suy thoái nặng. Để bảo vệ tài nguyên đất, cần triển khai đồng bộ các giải pháp về kinh tế, xã hội và môi trường: tái cơ cấu ngành lúa gạo, giảm diện tích độc canh, phát triển mô hình xen canh – đa canh, ứng dụng khoa học công nghệ và nông nghiệp thông minh. Phục hồi sức khỏe đất là nền tảng cho nông nghiệp xanh, phát thải thấp. Việt Nam cần sớm xây dựng cơ sở dữ liệu đất quốc gia, ban hành bộ tiêu chí sức khỏe đất lúa, đẩy mạnh nghiên cứu phân bón thích ứng khí hậu, và nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của đất khỏe trong bảo đảm an ninh lương thực và phát triển bền vững.

THANH BÌNH