Phong tục cúng ông Công, ông Táo – Nét văn hóa tín ngưỡng đặc trưng của người Việt

TMO - Mỗi dân tộc đều có những phong tục, tín ngưỡng đặc trưng, thể hiện sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên, đất đai, cũng như tín ngưỡng tâm linh. Với người Việt, phong tục thờ cúng ông Công, ông Táo (còn gọi là Táo Quân) là một trong những truyền thống quan trọng và đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Đây là một dịp không chỉ để con cháu tưởng nhớ, tôn vinh những vị thần bảo vệ gia đình, mà còn là cơ hội để thể hiện lòng biết ơn, cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc.

Nguồn gốc và ý nghĩa

Phong tục cúng ông Công, ông Táo diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, là dịp người Việt tiễn các Táo về trời, báo cáo Ngọc Hoàng về tình hình gia đình trong suốt một năm qua. Theo tín ngưỡng dân gian, mỗi gia đình có ba vị Táo Quân: Táo Ông, Táo Bà và Táo Thần (còn gọi là Táo Con), mỗi vị phụ trách một phương diện trong gia đình như bếp núc, vật dụng, và các thành viên trong nhà. Vì vậy, việc cúng ông Công, ông Táo không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh các vị thần linh mà còn là dịp để gia chủ cầu mong sự bảo vệ, che chở của các Táo, giúp gia đình bình an, thịnh vượng.

(Ảnh minh hoạ: Internet). 

Đặc biệt, trong văn hóa Việt, ngày lễ tiễn ông Công, ông Táo là một sự kết hợp giữa tín ngưỡng dân gian và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Các gia đình thường làm lễ cúng với những vật phẩm đặc trưng như mâm cỗ, hoa quả, mâm cơm chay hoặc mặn, và đặc biệt là những con cá chép vàng, tượng trưng cho việc táo quân cưỡi cá về trời. Người Việt tin rằng cá chép là phương tiện để các Táo lên chầu Ngọc Hoàng, vì vậy họ thả cá sau lễ cúng, tạo thành một phong tục đầy ý nghĩa.

Dù ngày nay cuộc sống đã thay đổi, nhưng phong tục cúng ông Công, ông Táo vẫn giữ vững được giá trị và ý nghĩa trong đời sống tinh thần của người Việt. Cứ vào ngày này, mỗi gia đình từ thành thị đến nông thôn, dù có thể bận rộn đến mấy, cũng cố gắng dành thời gian chuẩn bị mâm cúng chu đáo. Việc chuẩn bị mâm cỗ, sắp xếp bàn thờ, và thả cá chép đã trở thành những thói quen không thể thiếu trong đời sống hàng năm của người dân Việt.

Người dân nhộn nhịp chuẩn bị cho lễ tiễn ông Công, ông Táo về trời. 

Điều đặc biệt của phong tục này là sự thể hiện tình cảm gia đình sâu sắc. Mỗi gia đình đều mong muốn đem lại những điều tốt đẹp cho các Táo, cũng như cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc. Trẻ em được dạy dỗ từ nhỏ về phong tục này, để hiểu rằng ngoài tình cảm gia đình, còn có sự gắn bó mật thiết với văn hóa tâm linh, làng xóm và đất nước.

Không chỉ dừng lại ở việc tôn thờ các Táo Quân, lễ cúng ông Công, ông Táo còn là dịp để các thế hệ trong gia đình quây quần bên nhau. Đây là một trong những thời điểm hiếm hoi trong năm, mọi người trong gia đình, dù ở đâu, cũng đều cố gắng trở về, chung tay chuẩn bị và cùng nhau tưởng nhớ những vị thần linh đã bảo vệ họ suốt một năm qua.

Những thông điệp từ phong tục ông Công, ông Táo

Phong tục cúng ông Công, ông Táo không chỉ là một nghi lễ tôn kính các vị thần, mà còn là một dịp để mỗi người Việt nhìn nhận lại những gì đã qua, tưởng nhớ và tri ân những công lao của ông bà, tổ tiên. Lễ cúng mang một thông điệp sâu sắc về việc bảo vệ gia đình, bảo vệ những giá trị cốt lõi của cộng đồng, và giữ gìn sự hài hòa trong mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, với đất đai.

    Không khí Tết với các loài hoa rực rỡ trải dài trên các cung đường.

Hình ảnh ba ông Táo ngồi trên cá chép vàng, bay lên trời, mang theo những lời chúc phúc, báo cáo với trời đất là hình ảnh hết sức đặc trưng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Nó phản ánh mối liên hệ mật thiết giữa con người với thiên nhiên, khẳng định niềm tin vào sự tồn tại của tâm linh trong bảo vệ cuộc sống con người.

Phong tục thờ cúng ông Công, ông Táo của người Việt là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, tinh thần của dân tộc. Đó là sự kết nối giữa tín ngưỡng dân gian và các giá trị văn hóa truyền thống, thể hiện sự biết ơn, cầu chúc bình an, hạnh phúc cho gia đình. Dù thời gian có trôi qua, những giá trị này vẫn luôn sống mãi trong lòng mỗi người con đất Việt. Chúng ta, dù ở bất kỳ đâu, cũng không thể quên đi những phong tục này, bởi nó chính là hồn cốt, là nguồn sức mạnh tinh thần giúp kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai của cộng đồng người Việt.

Cao Nguyên