Phát triển kinh tế tập thể vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

TMO - Kinh tế tập thể, hợp tác xã đóng vai trò quan trọng trong công tác giảm nghèo, phát triển kinh tế đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

Thống kê của ngành chức năng tỉnh cho thấy, trên địa bàn tỉnh hiện có 110 xã, phường, thị trấn thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi; đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm gần 30% dân số toàn tỉnh (với trên 384.000 người). Đây là vùng có diện tích đất tự nhiên lớn, là điều kiện thuận lợi để phát triển chăn nuôi, trồng trọt, qua đó cũng đã hình thành nhiều hợp tác xã (HTX) nông nghiệp.

Hiện nay, toàn tỉnh có 517 HTX nông nghiệp, trong đó số HTX ở vùng đồng bào DTTS và miền núi chiếm 22,4%, với các lĩnh vực hoạt động chủ yếu là trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản... Các HTX góp phần quan trọng trong giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho nhân dân ở nhiều xã vùng DTTS và miền núi. Tại nhiều xã vùng đồng bào DTTS và miền núi hiện nay không chỉ có một mà có nhiều HTX nông nghiệp đang hoạt động, như các xã: La Hiên, Lâu Thượng, Tràng Xá (Võ Nhai), Văn Hán, Tân Long, Minh Lập (Đồng Hỷ), Phú Đình, Linh Thông (Định Hóa)...

Các HTX được thành lập và phát triển góp phần không nhỏ trong việc thực hiện các tiêu chí về thu nhập, tổ chức sản xuất, giảm nghèo... trong xây dựng nông thôn mới. Đến nay đã có 82 xã vùng DTTS và miền núi trong tỉnh đạt chuẩn nông thôn mới; đầu năm 2023 chỉ còn 8.238 hộ nghèo và 5.932 hộ cận nghèo trong tổng số 96.105 hộ đồng bào DTTS.

Kinh tế tập thể, hợp tác xã đóng vai trò quan trọng trong công tác giảm nghèo, phát triển kinh tế tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

Kinh tế tập thể (KTTT), hợp tác xã đóng vai trò quan trọng trong công tác giảm nghèo, phát triển kinh tế tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Đối với huyện vùng cao Võ Nhai, nơi có trên 70% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, KTTT, HTX được xem là đòn bẩy tạo sinh kế cho bà con vươn lên thoát nghèo bền vững. Địa hình phức tạp, chia cắt, mật độ dân cư thưa thớt; khó khăn trong thu hút đầu tư phát triển kinh tế và khó khăn trong thoát nghèo…

Theo đánh giá của cơ quan chức năng huyện Võ Nhai, các HTX được thành lập trên địa bàn đều xuất phát từ nhu cầu thực tế của người dân, nhằm liên kết để sản xuất nông nghiệp thuận lợi hơn, khai thác hiệu quả những tiềm năng, lợi thế tại địa phương. Trên địa bàn huyện Võ Nhai hiện có 8 tổ hợp tác, trên 90 HTX và 14 làng nghề “phủ sóng” tại 15/15 xã, thị trấn. Thời gian qua, các thành phần KTTT này đã góp phần thay đổi tư duy, định hướng sản xuất, tạo việc làm cho hàng nghìn thành viên và người lao động địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, với mức thu nhập bình quân đạt 65-70 triệu đồng/người/năm.

Bên cạnh đó, các HTX, tổ hợp tác cũng đã xây dựng thành công 11/12 sản phẩm đạt OCOP của huyện, nâng cao giá trị kinh tế cho các đặc sản tại địa phương. Hết năm 2022 tỷ lệ hộ nghèo của huyện Võ Nhai giảm còn 16,2%; hầu hết các xóm, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã có đường bê tông; 11/15 xã, thị trấn có đường nhựa, bê tông đến trung tâm xã; 98% số hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia…

Thời gian qua, cùng với các chính sách đầu tư hạ tầng cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, huyện Đồng Hỷ đã đẩy mạnh công tác giảm nghèo thông qua phát triển mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX). Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền về KTTT, thời gian qua, huyện Đồng Hỷ ưu tiên bố trí ngân sách và huy động nguồn vốn khác để triển khai các đề án, dự án hỗ trợ phát triển KTTT giai đoạn 2021-2025; định hướng, khuyến khích các hợp tác xã (HTX) quan tâm nâng cao chất lượng, xây dựng sản phẩm phù hợp với thị trường, thị hiếu của người tiêu dùng; đẩy mạnh quảng bá sản phẩm tại các sàn thương mại điện tử, hội chợ, triển lãm… 

Công tác xóa đói, giảm nghèo trên địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên đang có những thành công đầy tích cực, trong đó các HTX, tổ hợp tác góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ cấu lao động, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân.  Toàn huyện Phú Lương có 66 HTX, trong đó có 59 HTX nông nghiệp, một số HTX dịch vụ nông, lâm nghiệp hoạt động có hiệu quả, góp phần giải quyết công ăn việc làm cho người dân tại địa phương. Huyện cũng có 40 tổ hợp tác sản xuất, chủ yếu là các tổ hợp tác sản xuất chè.

Để phát triển HTX, huyện Phú Lương đã có nhiều chính sách hỗ trợ sản xuất, tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao năng lực quản lý HTX cho cán bộ và thành viên; đẩy mạnh cơ giới hóa gắn với an toàn lao động; rút ngắn thủ tục đổi mới, thành lập HTX..Đến hết năm 2022, tổng số hộ thoát nghèo trên địa bàn toàn huyện Phú Lương là 459 hộ, giảm 1,56% so với năm 2021. Toàn huyện còn 1.053 hộ nghèo đa chiều, chiếm 3,83%.

Để phát triển HTX, các địa phương đã có nhiều chính sách hỗ trợ sản xuất, tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao năng lực quản lý HTX. Ảnh: BTN. 

Thời gian tới, với việc triển khai thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3 về “Hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, vùng trồng dược liệu quý, thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư vùng đồng bào DTTS và miền núi” (thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030) sẽ góp phần thúc đẩy các HTX phát triển, đặc biệt là các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Trong đó, Tiểu dự án 2 được thực hiện sẽ góp phần khai thác các tiềm năng, lợi thế theo hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi có hiệu quả; tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho các hộ vùng đồng bào DTTS và MN. Các HTX và hộ dân khi tham gia chuỗi giá trị sẽ được hỗ trợ về kinh phí, khoa học kỹ thuật...

Văn phòng Điều phối Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Ủy ban Dân tộc) đánh giá, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia vẫn tồn tại khó khăn. Đó là hoạt động của một số hợp tác xã chưa đạt hiệu quả như mong muốn, chưa có sức lan toả, chưa tạo sự gắn kết giữa thành viên với người dân; ngành nghề kinh doanh không đa dạng, sản phẩm tạo ra chưa có tính cạnh tranh cao, khó tiêu thụ, sản phẩm chưa được đăng ký nhãn hiệu hàng hoá.

Tuy nhiên, phần lớn các hợp tác xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có quy mô nhỏ, số lượng thành viên ít, hoạt động chủ yếu ở khâu dịch vụ đầu vào, chưa làm tốt khâu đầu ra. Đặc biệt, việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia ở những huyện nghèo còn khó khăn do địa hình phức tạp, năng lực thực thi còn hạn chế, nhiều dự án mới nên đòi hỏi thời gian chuẩn bị dài ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân. Bên cạnh đó, kết quả giảm nghèo chưa mang tính bền vững, tỷ lệ hộ tái nghèo còn cao, tỷ lệ hộ nghèo phát sinh tương đối lớn so với tổng số hộ thoát nghèo…

Thời gian tới các địa phương cần tiếp tục nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân về bản chất, vai trò của kinh tế tập thể, hợp tác xã trong xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của thành viên và người lao động. Đồng thời, tích cực vận động phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã theo hướng đa ngành nghề. Chủ động và tích cực phối hợp với sở, ban, ngành, địa phương trong việc thực hiện và triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia.  

Thu Hương