TMO - Vườn quốc gia Cúc Phương (tỉnh Ninh Bình) có hệ sinh thái rừng nguyên sinh phong phú. Không chỉ là "kho báu xanh" về bảo tồn đa dạng sinh học, Cúc Phương còn là điểm đến hấp dẫn cho hoạt động nghiên cứu, giáo dục môi trường và du lịch sinh thái.

Vườn quốc gia Cúc Phương có hệ động thực vật vô cùng phong phú và đa dạng với 2.234 loài thực vật bậc cao và rêu, trong đó có 433 loài cây làm thuốc, 229 loài cây ăn được, nhiều loài được ghi trong sách đỏ của Việt Nam. Bên cạnh sự đa dạng của thảm thực vật, khu hệ động vật Cúc Phương cũng độc đáo, kết quả nghiên cứu đã ghi nhận 669 loài có xương sống thuộc 120 họ, 35 bộ.

Với sự đa dạng sinh học, công tác bảo tồn thiên nhiên là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành lâm nghiệp nói chung và khối các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên nói riêng. Ngay từ khi thành lập, từ những kết quả nghiên cứu, bên cạnh nhiệm vụ quản lý và bảo tồn nguyên vẹn nguồn tài nguyên thiên nhiên hiện có trên diện tích 22.408,8 ha rừng. Vườn quốc gia Cúc Phương đã tập trung triển khai hàng loạt công trình bảo tồn các loài động thực vật nguy cấp, quý hiếm và giáo dục môi trường nâng cao nhận thức bảo tồn đa dạng sinh học cho du khách, cộng đồng đạt được nhiều thành tựu, được các nhà khoa học trong và ngoài nước đánh giá rất cao.

Các đề tài, dự án và chương trình cứu hộ, bảo tồn này đã góp phần tích cực trong công tác bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học của Việt Nam. Một số chương trình bảo tồn loài đã được triển khai mang tầm cỡ khu vực và thế giới như: Chương trình bảo tồn linh trưởng nguy cấp; thú ăn thịt và tê tê; rùa cạn và rùa nước ngọt; hươu sao, nai, công gà lôi trắng… với tổng số trên 3.400 cá thể của 78 loài.

Lãnh đạo Vườn quốc gia Cúc Phương cho biết, với sự hỗ trợ tích cực từ các tổ chức quốc tế cùng sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, cộng đồng cư dân vùng đệm, Cúc Phương đã xây dựng được hệ sinh thái bảo tồn, là trung tâm nghiên cứu của nhiều tổ chức bảo tồn động thực vật trong nước và quốc tế.

Vườn quốc gia Cúc Phương có tính đa dạng sinh học phong phú, đa dạng. (Ảnh: BLĐ).

Trong tiến trình đó, Cúc Phương luôn thực hiện đồng bộ cả 3 nhiệm vụ trụ cột: Bảo vệ rừng gắn với bảo tồn đa dạng sinh học; nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế về bảo tồn; giáo dục môi trường gắn với khai thác du lịch sinh thái. Từ thành công trong quản lý, bảo vệ rừng, nghiên cứu khoa học và cứu hộ bảo tồn, Cúc Phương đã tổ chức được hệ sinh thái du lịch với nhiều chương trình và sản phẩm, trong đó du lịch sinh thái có trách nhiệm.

Loại hình du lịch này vừa đảm bảo mục tiêu bảo tồn của vườn, những sản phẩm du lịch sinh thái sáng tạo, độc đáo gắn với cứu hộ, bảo tồn‎. Qua những hoạt động này du khách được chạm vào thiên nhiên, kết nối với thiên nhiên và hiểu hơn về giá trị to lớn của thiên nhiên đối với đời sống con người, đó là những sản phẩm đã tạo nên thương hiệu du lịch sinh thái Cúc Phương.

Qua những hoạt động đó du khách sẽ là những người lan toả thông điệp nâng cao nhận thức về thiên nhiên, từ đó góp phần tích cực trong công tác bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ sự đa dạng sinh học và văn hóa bản địa. Không riêng Vườn quốc gia Cúc Phương, Lãnh đạo UBND tỉnh Ninh Bình cho biết thêm, Ninh Bình cũng là một trong những địa phương được đánh giá là có tính đa dạng sinh học cao với các hệ sinh thái đa dạng và phong phú, phân thành 5 hệ đặc trưng: hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi, hệ sinh thái gò đồi, hệ sinh thái vùng đồng bằng, hệ sinh thái các thủy vực và hệ sinh thái vùng ven biển.

Các hệ sinh thái đều mang tính tiêu biểu về quần thể loài và quyết định tính đa dạng sinh học. Thời gian qua, Ninh Bình đã có nhiều hành động để đẩy mạnh bảo tồn, phát triển kinh tế - xã hội địa phương đã có sự gắn kết với nội dung bảo tồn đa dạng sinh học. Các hoạt động này góp phần nâng cao độ che phủ rừng và năm 2025 sẽ đạt 19,3% với cơ cấu rừng hợp lý hơn.

Đồng thời, phân bố trên các vùng sinh thái trong cả tỉnh bao gồm Vườn quốc gia Cúc Phương, vùng đệm Khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng, Khu Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới Tràng An và khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long. Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Vườn quốc gia Cúc Phương là khu bảo tồn thiên nhiên đầu tiên của Việt Nam chứa đựng nhiều giá trị đa dạng sinh học với hệ động, thực vật phong phú.

Hoạt động du lịch sinh thái tại Vườn quốc gia Cúc Phương được du khách quốc tế yêu thích.

Bên cạnh đó, 6 lần liên tiếp được vinh danh là Vườn Quốc gia hàng đầu châu Á bởi Tổ chức Giải thưởng Du lịch Thế giới. Thiên nhiên và đa dạng sinh học là nền tảng của mọi sự sống và cơ sở cho sự phát triển bền vững của con người trên trái đất. Bảo tồn đa dạng sinh học đồng nghĩa với bảo vệ tương lai của nhân loại.

Đứng trước tốc độ suy thoái nghiêm trọng của thiên nhiên và đa dạng sinh học, các quốc gia trên thế giới đã thông qua Khung đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh- Montreal và thể hiện quyết tâm ngăn chặn suy thoái đa dạng sinh học vì sự phát triển bền vững của hành tinh. Theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, Việt Nam là quốc gia có tính đa dạng sinh học cao, đứng thứ 16 trên thế giới với nhiều loài sinh vật nguy cấp, quý, hiếm, nguồn gen hoang dã... có giá trị, tầm quan trọng quốc gia, quốc tế tập trung ở các hệ sinh thái rừng, núi đá vôi, đất ngập nước, san hô, cỏ biển, nhiều cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh nổi tiếng.

Tuy nhiên, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học đang chịu sức ép lớn từ phát triển kinh tế, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, suy thoái rừng và sự xâm lấn của các loài ngoại lai.

Theo báo cáo đa dạng sinh học quốc gia, Việt Nam đã ghi nhận được hơn 62.600 loài sinh vật, trong đó hàng năm liên tục phát hiện thêm nhiều động, thực vật mới, trong đó ghi nhận 106 loài đặc hữu tại Việt Nam.

Nước ta cũng là một trong các trung tâm nguồn gen cây trồng và vật nuôi của thế giới, gồm hơn 6.000 giống lúa, khoảng 800 loài cây trồng và là nguồn gốc của khoảng 887 giống vật nuôi. Các hệ sinh thái tự nhiên ở nước ta phong phú, đa dạng. Đây được xem là nguồn vốn tự nhiên quan trọng cho phát triển bền vững nhiều ngành kinh tế, đặc biệt đối với nông, lâm, ngư nghiệp, du lịch và dược liệu.

Trong giai đoạn tiếp theo, để bảo vệ, bảo tồn các Vườn quốc gia nói chung và Vườn quốc gia Cúc Phương nói riêng, ngoài bảo vệ các cánh rừng, Việt Nam cần lồng ghép bảo tồn đa dạng sinh học trong các quy hoạch, chiến lược, kế hoạch của các ngành kinh tế khác, đặc biệt là nông, lâm, ngư nghiệp, du lịch, giao thông, năng lượng, sử dụng đất; huy động nguồn lực tổ chức thực hiện Chiến lược quốc gia và về đa dạng sinh học và các mục tiêu về bảo tồn đa dạng sinh học trong các quy hoạch, kế hoạch có liên quan.

Đồng thời cần tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông, nâng cao nhận thức để tăng cường trách nhiệm trong việc thực hiện các mục tiêu bảo tồn đa dạng sinh học; huy động sự tham gia của cộng đồng và khu vực tư nhân và các bên liên quan tham gia công tác bảo tồn, phục hồi, sử dụng bền vững đa dạng sinh học.

Mai Ly