Nhiều thách thức trong ứng phó thiên tai vùng ĐBSCL

TMO – Việc cảnh báo về sụt lún, sạt lở bờ sông, bờ biển, ngập úng khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) còn chung chung. Việc dự báo hạn hán, xâm nhập mặn mới chỉ tập trung thực hiện tương đối chính xác tại các khu vực cửa sông chính; thiếu các giải pháp mang tính tổng thể, đồng bộ… đang được xem là những khó khăn, bất cập trong ứng phó thiên tai.

Vùng ĐBSCL có diện tích tự nhiên khoảng trên 39.730 km2 chiếm 12,2% diện tích tự nhiên cả nước; dân số khoảng 18 triệu người, chiếm 19% dân số cả nước. Quy mô kinh tế ngày càng mở rộng, năm 2020 đạt khoảng 970 nghìn tỷ đồng, chiếm 11,95% tổng sản phẩm trong nước (GDP) cả nước; tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) bình quân đầu người đạt 56,02 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 62,8%. Đặc biệt, khu vực này được xem là có tiềm năng lớn và thế mạnh sản xuất nông nghiệp, chế biến thực phẩm và du lịch sinh thái.

Tuy nhiên, những năm gần đây, khu vực ĐBSCL luôn phải đối mặt với nhiều khó khăn do tác động của biến đổi khí hậu, chịu nhiều thiệt hại bởi thiên tai như hạn hán, xâm nhập mặn, sụt lún, sạt lở…khiến tình hình sản xuất nông nghiệp và đời sông người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Để ứng phó kịp thời, hiệu quả với các loại hình thiên tai, nhiều giải pháp đã được áp dụng, triển khai. Tuy nhiên, công tác phòng, chống sụt lún đất, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn hiện đang chịu tác động bởi biến đổi khí hậu, nước biển dâng; gia tăng hoạt động khai thác, sử dụng nước của các quốc gia thượng nguồn sông Mekong; sự phát triển đô thị, các hoạt động kinh tế-xã hội ở ĐBSCL.

Theo các kết quả nghiên cứu, hầu hết các vùng ở ĐBSCL đều xảy ra lún từ 0,5-3 cm/năm; các vùng ven biển phổ biến lún từ 1,5-2,5 cm/năm. Thời gian xảy ra sụt lún thường xuất hiện trong mùa khô, đặc biệt là tại những năm hạn hán kéo dài. Về thực trạng sạt lở bờ sông, bờ biển, từ năm 2016 đến nay đã xuất hiện 812 điểm sạt lở với tổng chiều dài trên 1.191 km, trong đó, sạt lở đặc biệt nguy hiểm là 315 điểm/601 km (sạt lở bờ sông 214 điểm/254 km, sạt lở bờ biển 101 điểm/347 km).

Trong nhiều năm qua, ĐBSCL chỉ có lũ vừa đến nhỏ, thời gian chỉ từ 3-4 tháng so với 5-6 tháng như trước đây, tuy nhiên, ngập úng do triều cường và mưa có xu thế ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, những năm gần đây, ĐBSCL đã xuất hiện 3 đợt hạn hán, xâm nhập mặn mức độ nặng, có 2 đợt cao lịch sử là mùa khô năm 2015-2016, 2019-2020.

Bên cạnh khô hạn, xâm nhập mặn, tình trạng sạt lở, sụt lún cũng đang là vấn đề đáng lo ngại với một số địa phương vùng ĐBSCL.

Theo các chuyên gia, việc ứng phó với thiên tai vùng ĐBSCL hiện đang gặp một số khó khăn. Cụ thể: Vùng ĐBSCL hiện chưa có phân vùng rủi ro sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn theo quy định của Luật Phòng, chống thiên tai; chậm thực hiện khoanh định các khu vực hạn chế khai thác nước dưới đất, nhất là những khu vực khai thác quá mức, gây sụt lún với tốc độ cao; thiếu sự phối hợp vận hành tốt giữa các hệ thống công trình thủy lợi trong trường hợp thời tiết cực đoan làm cho xâm nhập mặn vào sâu nội đồng…

Cảnh báo về sụt lún, sạt lở bờ sông, bờ biển, ngập úng còn chung chung. Việc dự báo hạn hán, xâm nhập mặn mới chỉ tập trung thực hiện tương đối chính xác tại các khu vực cửa sông chính; thiếu các giải pháp mang tính tổng thể, đồng bộ.

Việc xử lý sụt lún, sạt lở bờ sông, bờ biển về cơ bản còn mang tính chất tình thế "đau đâu vá đấy". Hạ tầng đê điều, thủy lợi chưa hoàn thiện, chưa khép kín, nhiều đê bao, bờ bao bị xuống cấp, nguy cơ xảy ra sự cố trong mùa mưa lũ. Nhiều công trình thủy lợi, đê biển bị xuống cấp không đảm bảo kiểm soát nguồn nước, kiểm soát xâm nhập mặn. Tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, hạ tầng thủy lợi tiêu thoát nước không theo kịp. Số lượng các trạm quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng, quan trắc độ mặn trong các hệ thống thủy lợi còn ít, chưa bao quát được toàn bộ hệ thống. Do đó, cần huy động nguồn lực, khẩn trưởng tháo gỡ khó khăn, khắc phục những hạn chế nêu trên.

THANH BÌNH