Nguồn nước về đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục xu thế giảm

TMO - Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, hiện tại đang vào giai đoạn giữa mùa khô 2023-2024, cao điểm của El Nino. Dự báo nguồn nước về đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục có xu thế giảm đến cuối mùa khô.

Dự báo xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long trong tháng 2, tại vùng các cửa sông Cửu Long ranh mặn 4g/l có khả năng xâm nhập từ 45-65 km, so với năm 2023 cao hơn từ 5-10 km, so với năm 2020 thấp hơn từ 8-13 km; so với năm 2016 thấp hơn từ 3-7 km. Xâm nhập mặn ảnh hưởng đến việc lấy nước của các công trình thủy lợi cách biển 40-60 km trong các kỳ triều cường.

Ở sông Vàm Cỏ, ranh mặn 4g/l lớn nhất tháng 2/2024, trên sông Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây ở mức 75-85 km, so với năm 2023 cao hơn từ 8-10 km, so với năm 2020 thấp hơn từ 12-21 km, so với năm 2016 thấp hơn từ 7-12 km. Xâm nhập mặn ảnh hưởng đến khả năng lấy nước của các công trình thủy lợi cách biển từ 70km trở xuống vào các ngày triều cường. Trên sông Cái Lớn, hệ thống thủy lợi Cái Lớn – Cái Bé vận hành bảo đảm kiểm soát xâm nhập mặn. Triều cường, gió chướng có thể làm ranh mặn xâm nhập sâu thêm từ 3-6 km. Đáng chú ý, hiện nay hồ Nouzhadu ở phía dưới bậc thang thủy điện Trung Quốc mới tích nước được ở mức dưới 40% tổng dung tích hữu ích, vì vậy khả năng điều tiết của các hồ chứa Trung Quốc xuống hạ lưu là nhỏ.

Dự báo nguồn nước về đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục có xu thế giảm đến cuối mùa khô.

Khu vực Đông Nam Bộ hiện cũng đang trong giai đoạn đầu mùa khô, dự báo dung tích trữ trung bình các hồ chứa đến cuối tháng 2 đạt khoảng 69% dung tích thiết kết. Với lượng nước trữ của các hồ chứa hiện tại và lượng mưa dự báo trong thời gian tới đây thì nguồn nước cơ bản sẽ đảm bảo cấp nước cho sản xuất nông nghiệp vụ Đông Xuân 2023 – 2024. Tuy nhiên, các địa phương cần sử dụng nước tiết kiệm và phân phối hợp lý để bảo đảm đủ cung cấp cho cả vụ Hè Thu 2024, đặc biệt là các công trình thủy lợi nhỏ, vùng ngoài công trình thủy lợi phụ trách tưới.

Các hồ chứa chính trên lưu vực sông Đồng Nai phải vận hành tuân thủ theo Quy trình vận hành liên hồ chứa tại Quyết định số 1895/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 25/12/2019, đảm bảo vận hành xả nước về hạ du đảm bảo duy trì dòng chảy tối thiểu sau đập theo quy định. Trong tháng 1, dòng chảy trên thượng nguồn sông Mekong tại trạm Kratie (Campuchia) có xu thế giảm nhanh và dòng chảy đầu nguồn sông Cửu Long tại Tân Châu và Châu Đốc biến đổi theo triều.

Trong tháng 1/2024, xâm nhập mặn tăng cao vào kỳ triều cường từ ngày 10-15/01/2024 ; 23-26/1/2024. Ranh mặn 4g/l vùng cửa sông Cửu Long từ 37-46 km, so với cùng kỳ trung bình nhiều năm cao hơn 10-13 km; so với năm 2023 cao hơn từ 5-7 km; so với năm 2016 thấp hơn từ 4-6 km; so với năm 2020 thấp hơn từ 8-16 km. Ranh mặn 4gl vùng 2 sông Vàm Cỏ từ 59-61 km, so với trung bình nhiều năm cao hơn từ 4-6 km, so với năm 2023 cao hơn từ 2-3 km, so với năm 2016 thấp hơn từ 22-28 km, so với năm 2020 thấp hơn từ 20-25 km.

Cục Thủy lợi đề nghị các địa phương đã xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn; tổ chức xuống giống vụ Đông Xuân 2023-2024 phù hợp với tình hình nguồn nước và xác định nguy cơ bị ảnh hưởng của hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn đến từng vùng, khu vực để có giải pháp cụ thể. Đồng thời, thường xuyên kiểm kê nguồn nước trong công trình thủy lợi, thực hiện tiết kiệm nước ngay từ đầu vụ Đông Xuân. Địa phương có kế hoạch phân phối nước hợp lý và kịp thời điều chỉnh khi nguồn nước bị thiếu hụt để bảo đảm cung cấp đầy đủ cho các nhu cầu thiết yếu cho cả mùa khô năm 2023-2024.

Các địa phương cần rà soát, xây dựng cụ thể kế hoạch đắp đập tạm, sửa chữa, nâng cấp các ô bao, bờ bao, cống... đảm bảo nguồn nước trong mùa khô. 

Đồng bằng sông Cửu Long có tổng diện tích tự nhiên 4 triệu héc-ta, trong đó, diện tích đất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản chiếm gần 3 triệu héc-ta. Đây là vùng đất trù phú, có tiềm năng và lợi thế về sản xuất xuất nông nghiệp, sản lượng nông nghiệp so với cả nước chiếm trên 50%, lương thực xuất khẩu trên 90%, cây ăn trái và thủy sản 70%. Qua thống kê, nguồn nước về đồng bằng sông Cửu Long có 95% tổng lượng từ thượng lưu sông Mê Công, chỉ có 5% từ nội sinh. Trong thời kỳ mùa khô, từ tháng 12 đến hết tháng 4 hằng năm, nguồn nước ở khu vực này phụ thuộc gần như hoàn toàn vào dòng chảy từ thượng lưu sông Mê Công.

Theo nhận định, với mức xâm nhập mặn vào sâu, nguy cơ xảy ra thiếu nước cho khoảng 56.260 ha lúa ở các tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh và Sóc Trăng. Ngoài ra, xâm nhập mặn cũng có khả năng ảnh hưởng đến vùng chuyên canh cây ăn quả với diện tích khoảng 43.300 ha ở huyện Tân Trụ ( Long An), các huyện Chợ Gạo, Gò Công Tây (Tiền Giang), Mỏ Cày Nam, Châu Thành (Bến Tre) và Kế Sách (Sóc Trăng). Bên cạnh đó, xâm nhập mặn cũng gây nguy cơ thiếu nước sinh hoạt cho các hộ dân sống phân tán và công trình cấp nước tập trung khai thác nước mặt khu vực ven biển ở nhiều địa phương như: Bạc Liêu, Sóc Trăng, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long...

Nhằm ứng phó với xâm nhập mặn mùa khô năm 2023-2024, Cục Thủy lợi cho rằng các địa phương cần rà soát, xây dựng cụ thể kế hoạch đắp đập tạm, sửa chữa, nâng cấp các ô bao, bờ bao, cống để vừa bảo đảm ngăn lũ, triều cường và ngăn mặn; xác định vị trí, quy mô công trình, vùng tích trữ nước ngọt. Đồng thời, nạo vét các cửa lấy nước, hệ thống kênh mương, trữ nước ngọt; vận hành hợp lý công trình thủy lợi để lấy lượng nước ngọt cao nhất xuất hiện trong thời kỳ xâm nhập mặn; phân chia, điều tiết nguồn nước bảo đảm phục vụ cho các mục tiêu, tránh xảy ra tranh chấp, xung đột nguồn nước; định kỳ kiểm kê, theo dõi số lượng, chất lượng nguồn nước để phân phối cụ thể cho từng giai đoạn và điều chỉnh hợp lý khi nguồn nước thiếu hụt.

Mặt khác, cần tăng cường tuyên truyền nhân dân nâng cao nhận thức sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả; rà soát, cập nhật quy trình vận hành các hệ thống công trình thủy lợi, bảo đảm phù hợp tình hình hạn hán, xâm nhập mặn, tận dụng tối đa nguồn nước cung cấp cho sản xuất và dân sinh. Đồng bằng sông Cửu Long là vùng trồng cây ăn quả trọng điểm của cả nước với diện tích hơn 400.000 ha.

Vì vậy, các địa phương cần rà soát diện tích vườn cây ăn quả, hướng dẫn người dân tính toán, cân đối nguồn nước tưới cần thiết trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn để chủ động thực hiện các giải pháp ứng phó. Cùng với đó, các nhà máy nước cần kiểm tra, duy tu bảo dưỡng các hạng mục công trình cấp nước tập trung, hệ thống lọc mặn; chuẩn bị đầy đủ vật tư dự phòng kịp thời khắc phục hư hỏng, bảo đảm vận hành liên tục phục vụ nước sinh hoạt cho nhân dân.

Minh Tân