Lúng túng trong xây dựng trung tâm sản xuất, chế biến nông nghiệp vùng ĐBSCL

TMO – Một số ý kiến cho rằng, việc thành lập Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long cần có mô hình xã hội hóa rõ ràng nhằm phát huy hơn nữa vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp đầu đàn; thúc đẩy hộ nông dân, trang trại vươn lên thành doanh nghiệp để tham gia chuỗi giá trị nông sản.

Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long dự kiến đặt tại Cần Thơ, có diện tích (Khu 1) rộng khoảng 50 ha, gồm các phân khu hành chính, quản lý và dịch vụ hỗ trợ; dịch vụ công; thương mại, xuất nhập khẩu; logistics và quản lý chuỗi cung ứng; các khu chức năng khác theo quy hoạch được phê duyệt. Khu 2 (rộng khoảng 200 ha) có nghiên cứu ứng dụng công nghệ; chế biến sâu sản phẩm nông nghiệp; khu ở cho chuyên gia và người lao động; khu xử lý chất thải tập trung và các khu chức năng khác theo quy hoạch chi tiết.

Trung tâm có chức năng liên kết các hoạt động trong toàn chuỗi nông nghiệp, từ sản xuất, cung ứng dịch vụ, thương mại, logistics đến nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao công nghệ và tiêu thụ sản phẩm. Đây sẽ là đầu mối thúc đẩy các hoạt động chế biến sâu, ứng dụng công nghệ cao và phát triển hệ sinh thái dịch vụ phục vụ nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời sẽ thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước trong các lĩnh vực sản xuất nguyên liệu, chế biến, tiêu thụ sản phẩm; cung ứng vật tư, thiết bị, công nghệ, chế phẩm sinh học; hỗ trợ tiêu thụ như sàn giao dịch nông sản, kiểm dịch, logistics, lưu trữ, kho bãi, phân loại, phân phối, giao nhận vận tải, kiểm định kỹ thuật, xử lý phế thải.

(Ảnh minh họa)

Theo Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam, quá trình xây dựng Đề án thành lập Trung tâm, cơ quan này đã tham khảo mô hình chợ đầu mối cung cấp nông sản ở một số nước với đầy đủ chức năng: Xuất nhập khẩu, kiểm dịch, hải quan, ngân hàng, dịch vụ hành chính… Vì vậy, Trung tâm là tổ hợp sản xuất-chế biến-tiêu thụ-logistic-chợ đầu mối-dịch vụ, liên kết với các tỉnh trong vùng để điều phối nguồn cung như nông sản như lúa, cá, tôm, hoa quả… Các nhà máy đặt tại Trung tâm phải là cơ sở chế biến tinh, gia tăng giá trị cho nông sản.

Lý giải về lý do đặt Trung tâm tại TP. Cần Thơ là do Cần Thơ chiếm 40% năng lực chế biến gạo và cá tra của toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long. Nơi đây có lợi thế về giao thông đa phương thức đường bộ, đường thủy, hàng không.

Theo các chuyên gia, Trung tâm cần có mô hình xã hội hóa rõ ràng nhằm phát huy hơn nữa vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp đầu đàn; thúc đẩy hộ nông dân, trang trại vươn lên thành doanh nghiệp để tham gia chuỗi giá trị nông sản. Mặt khác, phải xác định rõ cơ chế phối hợp công-tư. Trong đó Nhà nước đầu tư những hạ tầng thiết yếu như: Chiếu xạ, kiểm dịch, hải quan... , còn doanh nghiệp đầu tư vận hành, thương mại, logistics… Bên cạnh đó, Trung tâm cần đặt mục tiêu kết nối hàng hóa trong nước và quốc tế (Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc...) chứ không chỉ ở cấp vùng. Cũng có ý kiến cho rằng, cần quy định tiêu chí rõ ràng để lựa chọn doanh nghiệp đủ năng lực, công nghệ cao, quy mô lớn hoạt động ở trong Trung tâm; sàn giao dịch nông sản, nhất là lúa gạo…

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về Đề án thành lập, tổ chức hoạt động của Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Tại cuộc họp về Đề án thành lập, tổ chức hoạt động của Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long (diễn ra hôm 11/6), Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chỉ ra sự chậm trễ, lúng túng của các cơ quan chức năng và TP. Cần Thơ trong quá trình xây dựng Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long (theo Nghị quyết 45/2022/QH15 của Quốc hội).

Theo quy định phân cấp, ủy quyền hiện hành và các quy định sau khi Nghị quyết 45/2022/QH15 được ban hành, TP. Cần Thơ hoàn toàn có đầy đủ thẩm quyền thành lập, tổ chức và hoạt động của Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long để kêu gọi đầu tư, xác định rõ các mục tiêu như: Đầu mối xuất khẩu nông sản, kết nối thị trường quốc tế, phát triển thị trường Halal (thực phẩm dành cho người Hồi giáo).

Trên tinh thần đó, Cần Thơ chủ động xây dựng một dự án đầu tư riêng, phù hợp với mục tiêu được đặt ra trong Nghị quyết 45/2022/NQ15, "xác định rõ việc gì địa phương thực hiện, việc gì Trung ương hỗ trợ, việc gì doanh nghiệp tự làm. Cơ chế đã có thì khẩn trương vận dụng ngay, những gì chưa có hoặc cần ưu đãi vượt trội thì phải đề xuất rõ ràng. Với những hạng mục có thể xã hội hóa, Cần Thơ cần mạnh dạn giao cho doanh nghiệp thực hiện. Với các phần việc có tính chất nền tảng, yêu cầu đầu tư lớn hoặc khó thu hút doanh nghiệp, thì Nhà nước đầu tư, hỗ trợ như: Thiết bị chiếu xạ, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu giống, chuyển giao công nghệ...

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh, Trung tâm nên khuyến khích các lĩnh vực sản xuất công nghệ cao, ít sử dụng đất nhưng hiệu quả. Tập trung vào nghiên cứu, thử nghiệm, chuyển giao, giống, công nghệ... Đặc biệt là logistics, chuẩn hóa hàng hóa, tạo chợ giao dịch đúng nghĩa, kể cả sàn giao dịch nội địa và quốc tế, thương mại điện tử. Đồng thời, phải kết nối thị trường, hài hòa tiêu chuẩn với các quốc gia khác nếu có thể.

Về tổ chức bộ máy, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho rằng, doanh nghiệp phải là chủ thể đầu tư và vận hành. Các sở, ngành địa phương chỉ đóng vai trò quản lý nhà nước, bảo đảm cơ chế, chính sách và giám sát theo chức năng. Cần Thơ cần làm rõ định hướng, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư, tạo điều kiện để họ phát huy sáng tạo. Những hạng mục nào doanh nghiệp không làm được thì nhà nước đầu tư. Những gì doanh nghiệp có thể làm thì phải để doanh nghiệp làm. Trong cơ chế chính sách phải thể hiện rõ nguyên tắc, có phần công, có phần tư, có hạng mục đầu tư công-vận hành tư và ngược lại.

Phó Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ,.. phối hợp chặt chẽ với Cần Thơ để bố trí đơn vị quản lý nhà nước ở trong Trung tâm như hải quan, kiểm dịch, ngân hàng, dịch vụ công… Nếu có thể thì nên có một đơn vị tư vấn tổng hợp về pháp lý, công nghệ, thương mại…; thí điểm thành lập sàn giao dịch nông sản vùng đồng bằng sông Cửu Long; nghiên cứu phương án xây kho dự trữ gạo quốc gia trong Trung tâm để bảo đảm an ninh lương thực và điều tiết thị trường khi cần thiết… Theo Phó Thủ tướng Chính phủ, nếu xác định đúng, đây là dự án không chỉ phục vụ cho Cần Thơ hay vùng đồng bằng sông Cửu Long mà còn mở rộng ra cả nước, hướng tới mục tiêu đưa hàng hóa Việt ra thị trường quốc tế…/.

MỸ PHỤNG