Lâm Đồng đẩy mạnh bảo tồn, phát triển các nguồn gen

TMO - Lâm Đồng là tỉnh có đa dạng sinh học với nhiều kiểu hệ sinh thái, các loài sinh vật và nguồn gen phong phú, đặc hữu; tuy nhiên, nguồn gen đang dần bị thoái hóa và nhiều loài có nguy cơ bị tuyệt chủng. 

Thực hiện Quy hoạch Bảo tồn đa dạng sinh học của tỉnh đến năm 2020, định hướng 2030 và Đề án khung nhiệm vụ khoa học công nghệ về quỹ gen tỉnh Lâm Đồng 2021 - 2025; đến nay, các trung tâm, viện nghiên cứu toàn tỉnh Lâm Đồng đã bảo tồn, lưu giữ 781 nguồn gen rau, hoa, cây ăn quả; 74 nguồn gen giống cây dược liệu; 81 nguồn gen giống dâu; 47 nguồn gen giống tằm; 74 nguồn gen chè; 10 nguồn gen cây rừng quý hiếm.

Tuy nhiên theo đánh giá của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh, hiện nguồn gen vẫn đang bị suy thoái nghiêm trọng, nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng do khai thác quá mức. Sự phân mảnh và suy thoái hệ sinh thái do phá rừng làm đất nông nghiệp, chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng với quy mô lớn; ô nhiễm môi trường; du nhập và xâm lấn của các loài ngoại lai… đã làm mất đi, làm pha tạp nhiều nguồn gen quý hiếm của địa phương này. 

Trước tình trạng suy giảm các nguồn gen quý hiếm, trong giai đoạn 2012 - 2024, Sở Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng đã triển khai 21 nhiệm vụ cấp tỉnh liên quan đến hoạt động nghiên cứu, bảo tồn và phát triển nguồn gen cây trồng nông nghiệp, lâm nghiệp, cây cảnh quan, nấm, dược liệu, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật. Các nghiên cứu đã bổ sung vào danh mục, bảo tồn và phát triển một số nguồn gen đang có nguy cơ bị mất và bị giảm số lượng; khôi phục và bảo vệ một số nguồn gen được xác định ưu tiên. Nhiều kết quả nghiên cứu đã từng bước đưa vào ứng dụng, sản xuất, tạo nên sản phẩm thương mại như Atiso, đẳng sâm, đông trùng hạ thảo, các loại nấm ăn, nấm linh chi…

Giống Atiso có năng suất chất lượng cao phù hợp với điều kiện tự nhiên tại tỉnh đã được mở rộng sản xuất. 

Ngành khoa học và công nghệ tỉnh đã thực hiện 8 nhiệm vụ liên quan đến nguồn gen cây trồng nông nghiệp. Đối với Atiso, đã nhập nội để tuyển chọn 6 giống Atiso có năng suất chất lượng cao phù hợp ăn tươi và chế biến; di thực được 2 giống từ Lào Cai (thích ứng với khí hậu cho năng suất, chất lượng); phục tráng 2 giống hiện có trên địa bàn tỉnh; xây dựng quy trình canh tác giống Atiso nhập nội. 

Với cây bơ, các đơn vị đã bình tuyển được 6 cây bơ năng suất cao, chất lượng tốt tại Lâm Đồng, di thực được 2 dòng bơ cho năng suất cao, chất lượng tốt từ Đắk Lắk về trồng khảo nghiệm; xây dựng được 1 mô hình vườn nhân chồi các giống bơ bình tuyển và di thực, 1 mô hình vườn sản xuất giống bơ bằng phương pháp ghép. Qua đó xác định các dòng bơ di thực và bình tuyển sinh trưởng, phát triển mạnh hơn khi được trồng tại Di Linh và Bảo Lâm; trong đó dòng BLD9056 có ưu thế phát triển vượt trội ở tất cả các mô hình tại 4 vùng sinh thái. 

Với cây cà phê, đã chọn được 3 giống cà phê chè lai có khả năng thích ứng tốt tại hầu hết các vùng trồng của tỉnh, cho năng suất trên dưới 3 tấn nhân/ha. Với cây hồng, đã trồng mới 3 vườn giống gốc Fuyu và Jiro tại Đà Lạt, Lạc Dương, Đơn Dương với 90 cây làm cơ sở cung cấp mắt ghép cho cải tạo. Với cây đào, cây mận, đã khảo nghiệm các giống nhập nội và tuyển chọn được 2 giống ưu tú; đã chuyển giao cho nông dân 2 quy trình kỹ thuật canh tác tại Đà Lạt, Lạc Dương…

Các nguồn gen các loại cây lâm nghiệp, cây cảnh quan, cây rừng cũng được chú trọng nghiên cứu bảo tồn, trong đó nhiệm vụ “Điều tra sưu tập và nhân giống các loài trà mi” đã cung cấp danh lục trà mi bản địa 21 loài, thu mẫu tư liệu hóa 11 loài, công bố 2 loài mới (trà mi Đà Lạt, trà mi Di Linh), thực hiện các biện pháp nhân giống (giâm hom, chiết cành, nuôi cấy mô tế bào). Đề tài “Tuyển chọn một số loài thông Caribe, bạch tùng, thông 5 lá bổ sung tập đoàn cây trồng rừng kinh tế tại Lâm Đồng”, đã xây dựng 3 mô hình trồng thông Caribe, 1 mô hình trồng bạch tùng.

Việc bảo tồn phát triển nguồn gen các loài nấm và cây dược liệu đã đưa vào sản xuất và phục vụ đời sống. Việc triển khai các đề tài như: Nghiên cứu nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo tại Lâm Đồng; Nghiên cứu xây dựng quy trình nhân giống và nuôi trồng cây sói rừng làm dược liệu; Nghiên cứu, đánh giá khả năng khai thác và sử dụng cây đẳng sâm tại Lâm Đồng làm dược liệu…đã mang lại những kết quả trong công tác bảo tồn nguồn gen này. 

Ngoài ra, các đơn vị cũng chú trọng đến việc nghiên cứu bảo tồn, phát triển các nguồn gen vật nuôi, thủy sản cũng được chú trọng qua các nhiệm vụ khoa học và công nghệ như: Lai tạo giống bò thịt cao sản thích hợp với điều kiện chăn nuôi tại Lâm Đồng; Nghiên cứu các đặc điểm di truyền phân tử của quần thể bò lai tự nhiên giữa bò tót và bò nhà tạo cơ sở cho công tác chọn giống; Nghiên cứu quy trình sinh sản nhân tạo giống cá hồi tại Lâm Đồng. 

Sở Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng cho biết: Trong thời gian tới, ngành sẽ tiếp tục tiến hành nghiên cứu đầy đủ, mang tính hệ thống, lâu dài, dài hạn giải quyết các vấn đề về thu thập, về đánh giá giá trị nguồn gen, đánh giá di truyền, đánh giá tổng thể nguồn gen và phát triển nguồn gen; tiến hành tư liệu hóa các nguồn gen, thực hiện đăng ký bản quyền nguồn gen đã có.

Lâm Đồng chú trọng nghiên cứu, bảo tồn và phát triển các nguồn gen quý, bảo tồn đa dạng sinh học tại địa phương. 

Lâm Đồng là một tỉnh có nguồn tài nguyên sinh học đa dạng, phong phú. Diện tích rừng của tỉnh chiếm đến trên 60% diện tích đất tự nhiên. Bên cạnh đó, với lợi thế về địa hình có độ cao khoảng 1.500m so với mực nước biển cùng với điều kiện khí hậu thuận lợi đã tạo nên hệ sinh thái rừng của tỉnh có nhiều kiểu thảm thực vật khác nhau.

Theo chương trình bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Lâm Đồng (giai đoạn 2008 – 2020), đã xác định có trên 3.490 loài thực vật rừng, 393 loài nấm lớn, 86 loài thú, 301 loài chim, 102 loài bò sát, lưỡng cư, 686 loài côn trùng và 111 loài cá. Tuy nhiên, trong số các loài thực, động vật rừng có 220 loại bị đe dọa cấp quốc gia trong sách đỏ Việt Nam; 98 loài bị đe dọa toàn cầu trong danh mục đỏ của tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN) và 115 loài được bảo vệ theo Nghị định số 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ.

Chính vì vậy, việc bảo tồn đa dạng sinh học ở tỉnh Lâm Đồng luôn được UBND tỉnh quan tâm. Từ năm 2017, UBND tỉnh đã ban hành Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Lâm Đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, sẽ nghiên cứu, đề xuất định hướng, mục tiêu, giải pháp, cơ chế, chính sách bảo tồn, phát triển bền vững các hệ sinh thái tự nhiên, các loài và nguồn gen nguy cấp, quý hiếm trên địa bàn tỉnh.

Hiện tại, trên địa bàn tỉnh có một số trung tâm như: Trung tâm giống và vật tư nông nghiệp Lâm Đồng, Trung tâm ứng dụng khoa học và công nghệ Lâm Đồng; Trung tâm nghiên cứu khoai tây, rau và hoa; Trung tâm nghiên cứu thực nghiệm nông lâm nghiệp Lâm Đồng… và các viện như: Viện nghiên cứu khoa học Tây Nguyên, Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên…Với việc triển khai hiệu quả các đề tài nghiên cứu trong bảo tồn, phát triển nguồn gen, các nguồn gen quý hiếm trên địa bàn tỉnh đã được nhân rộng để sản xuất, mang lại hiệu quả kinh tế ổn định tại các địa phương, đồng thời giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh. 

Thanh Nga