Kinh tế tuần hoàn – Góc nhìn từ mô hình cụm công nghiệp sinh thái

TMO – Để phát triển cụm công nghiệp sinh thái, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường thì cần có cơ chế chính sách ưu đãi để thu hút các nhà đầu tư tham gia xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp. Các địa phương cần hỗ trợ nhà đầu tư về đền bù, giải phóng mặt bằng, thủ tục thành lập cụm công nghiệp, đầu tư hạ tầng để đẩy nhanh tiến độ đầu tư.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu đang tác động ngày càng rõ rệt đến mọi mặt của đời sống, việc chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế theo hướng bền vững, thân thiện với môi trường trở thành yêu cầu cấp thiết. Đặc biệt, trên cả nước thời gian qua mô hình cụm công nghiệp (CCN) còn tồn tại nhiều bất cập. Đơn cử, nhiều CCN chậm đầu tư hoàn thiện hạ tầng, thu hút ít số lượng doanh nghiệp thứ cấp cũng như những hạn chế, phát sinh trong vấn đề bảo vệ môi trường đang là các trở ngại chưa được giải quyết.

Vì thế, phát triển CCN sinh thái đang trở thành một trong những hướng đi chiến lược của nhiều địa phương trong quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh. Đây không chỉ là mô hình sản xuất thân thiện môi trường mà còn tạo ra lợi ích tổng hợp về kinh tế – xã hội – môi trường, giúp địa phương nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư chất lượng cao.

(Ảnh minh họa)

Theo các chuyên gia, việc áp dụng mô hình CCN sinh thái đem lại nhiều lợi ích. Trước hết, đó là lợi ích về kinh tế, tạo động lực tăng trưởng mới, bền vững như: Thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, đặc biệt là các tập đoàn ưu tiên tiêu chuẩn môi trường, quản trị ESG, sử dụng năng lượng tái tạo. Gia tăng giá trị gia tăng trong sản xuất nhờ áp dụng công nghệ sạch, tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí vận hành (nước, điện, xử lý chất thải). Hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp liên kết chia sẻ phụ phẩm, năng lượng, xử lý chất thải chung giúp giảm chi phí và tăng hiệu quả sản xuất. Từ đó, tạo nền tảng để địa phương dẫn đầu cả nước về mô hình công nghiệp xanh, mở ra ngành nghề mới như tái chế, thu hồi năng lượng, dịch vụ tư vấn môi trường, kinh tế tuần hoàn.

Lợi ích thứ hai là không đánh đổi môi trường để lấy tăng trưởng khi CCN sinh thái giúp giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp cam kết phát thải ròng bằng “0” năm 2050. Xử lý chất thải theo hệ thống tập trung, giảm áp lực lên tài nguyên nước, đất, không khí. Tăng tỷ lệ tái sử dụng và tái chế thông qua mô hình cộng sinh công nghiệp. Từ đó góp phần cải thiện chất lượng sống cho cộng đồng dân cư xung quanh, tạo khu vực sản xuất sạch, an toàn, minh bạch.

Tiếp đến là việc phát triển CCN sinh thái thúc đẩy việc làm xanh, chất lượng cao, yêu cầu trình độ kỹ thuật, từ đó nâng mặt bằng kỹ năng của lực lượng lao động địa phương. Doanh nghiệp trong CCN sinh thái thường tuân thủ tiêu chuẩn lao động quốc tế, đảm bảo môi trường làm việc an toàn, phúc lợi tốt hơn. Từ đó, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp, lan tỏa tới các ngành dịch vụ, giáo dục nghề nghiệp, nghiên cứu công nghệ môi trường.

Theo các chuyên gia, lợi ích nữa là việc đem lại lợi ích đối với các địa phương khi nâng vị thế trong vùng và cả nước. Theo đó, các địa phương khẳng định vai trò trung tâm công nghiệp xanh của vùng. Xây dựng thương hiệu địa phương dẫn đầu trong phát triển các CCN sinh thái, tạo lợi thế cạnh tranh so với tỉnh thành khác. Hình thành cực tăng trưởng mới, gắn với hành lang kinh tế, logistics, cảng biển, giúp lan tỏa phát triển sang các khu vực lân cận.

Để phát triển CCN sinh thái, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường cần có cơ chế chính sách ưu đãi để thu hút các nhà đầu tư tham gia xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN. Các địa phương cần hỗ trợ nhà đầu tư về đền bù, giải phóng mặt bằng, thủ tục thành lập CCN, đầu tư hạ tầng để đẩy nhanh tiến độ đầu tư. Đồng thời, các địa phương làm việc với chủ đầu tư để thống nhất, có cam kết về tiến độ đầu tư. Khi các địa phương áp dụng các giải pháp mạnh mẽ, đồng bộ như quy hoạch thông minh, công nghệ hiện đại, cơ chế ưu đãi xanh, hạ tầng xử lý tập trung… sẽ hội đủ điều kiện để bứt phá trở thành địa phương tiên phong của cả nước.

Việc phát triển CCN sinh thái có ý nghĩa chiến lược, tạo nền tảng để chuyển đổi sang kinh tế xanh. Đồng thời, giúp địa phương thực hiện cam kết giảm phát thải và các tiêu chuẩn môi trường quốc tế. Từ đó xây dựng nền tảng cho kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp, góp phần thực hiện cam kết tại COP26 - giảm phát thải ròng về  “0” vào năm 2050.

ĐOÀN VINH