Khôi phục sinh cảnh đất ngập nước tại rừng tràm Trà Sư

TMO - Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF) phối hợp Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang khởi động dự án khôi phục cảnh quan đất ngập nước rừng tràm Trà Sư.

Trong giai đoạn từ tháng 8/2023 – 12/2025, dự án sẽ hỗ trợ Ban quản lý rừng Trà Sư trồng mới 60 ha rừng và nuôi dưỡng 100 ha rừng suy thoái; khôi phục các sinh cảnh và các loài bản địa thông qua các chiến lược quản lý, điều tiết thuỷ văn phù hợp, hiệu quả cho từng tiểu khu, bảo vệ và giám sát đa dạng sinh học trong vùng lõi. Bên ngoài vùng đệm, người dân địa phương sẽ nhận hỗ trợ để triển khai các mô hình sinh kế dựa vào lũ.

Bên cạnh đó, Dự án cũng xây dựng và thử nghiệm các giải pháp sinh kế dựa trên thiên nhiên – “thuận thiên” (NbS) có tiềm năng mở rộng, có tính khả thi cho đầu tư quy mô lớn trên toàn vùng thượng của đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Qua đó, rút ra bài học kinh nghiệm để chia sẻ và mở rộng việc khôi phục các sinh cảnh đất ngập nước, các chu trình tự nhiên của đồng bằng như dòng chảy tự do, tích tụ và bồi lắng phù sa.

Khôi phục các sinh cảnh và các loài bản địa thông qua các chiến lược quản lý, điều tiết thuỷ văn phù hợp. Ảnh: MT. 

Những mô hình sinh kế dựa vào lũ, thích ứng với biến đổi khí hậu và thân thiện với môi trường ở An Giang và các tỉnh đầu nguồn ở ĐBSCL như: Đồng Tháp, Long An… sẽ được hệ thống hóa để nhân rộng ra những khu vực có điều kiện tự nhiên phù hợp. Các mô hình có sự tham gia của người dân, kết nối với thị trường và các chuỗi cung ứng bền vững. Đây là tiền đề để thu hút các nguồn lực của toàn xã hội tham gia thúc đẩy phát triển các mô hình sinh kế phù hợp với từng vùng sinh thái trên toàn vùng thượng của đồng bằng sông Cửu Long.

Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức lớn như: biến đổi khí hậu, phát triển thuỷ điện và các công trình thuỷ lợi lớn ở thượng nguồn, khai thác tài nguyên quá mức, hay canh tác nông nghiệp, thuỷ sản thiếu bền vững... Chính vì thế cần phải có những hành động kịp thời, những giải pháp hiệu quả và sự hợp tác chặt chẽ của cả khối công, khối tư, cộng đồng trong nước và quốc tế để giải quyết khẩn cấp những vấn đề này. Dự án sẽ tập trung vào nghiên cứu và thực hiện các giải pháp sinh kế dựa vào thiên nhiên (NbS), có khả năng mở rộng và đầu tư quy mô lớn trên toàn vùng thượng lưu ĐBSCL, qua đó góp phần đạt mục tiêu chung về bảo tồn đa dạng sinh học các hệ sinh thái nước ngọt Việt Nam, đồng thời đảm bảo sinh kế bền vững cho cộng đồng dân cư địa phương.

Việc khôi phục sinh cảnh tại vùng đất ngập nước này được đánh giá mang lại nhiều giá trị về bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế xã hội. Ảnh: MT. 

Rừng tràm Trà Sư, thị xã Tịnh Biên, nằm trong hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam, được công nhận là Khu Bảo vệ Cảnh quan từ năm 2005. Với 845 ha diện tích vùng lõi được bảo tồn và hơn 1.100 héc-ta vùng đệm, khu vực này hàng năm trực tiếp nhận nước lũ từ sông Mekong vào mùa mưa, giúp duy trì chế độ ngập - khô theo mùa của một vùng đất ngập nước tự nhiên. Các sinh cảnh chính của rừng tràm Trà Sư là rừng tràm, đầm lầy và đồng cỏ.

Hệ thực vật ở rừng tràm Trà Sư đa dạng với 140 loài, nổi bật nhất là cây tràm và thảm bèo giăng kín mặt nước. Hệ động vật ở đây cũng khá phong phú, với ít nhất 70 loài chim được ghi nhận, trong đó có 2 loài được ghi tên trong sách đỏ Việt Nam là Giang Sen và Điên Điển (Chim cổ rắn), 11 loài động vật có vú bao gồm dơi quý hiếm, và ít nhất 25 loài bò sát và ếch nhái. Ngoài ra, rừng còn là nơi trú ngụ quanh năm của 10 loài cá bản địa và 13 loài cá di cư vào mùa lũ, trong đó có 2 loài cá đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng là cá còm và cá trê trắng.

Với mong muốn đóng góp cho việc thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP và Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, trong thời gian qua, WWF-Việt Nam đã hỗ trợ triển khai nhiều mô hình sản xuất “thuận thiên” ở ĐBSCL, như: trồng lúa mùa nổi kết hợp nuôi cá, lúa kết hợp thả vịt, thả cá bản địa mùa lũ, trồng sen kết hợp nuôi cá, tôm càng xanh .... Qua đó, góp phần tăng thời gian lưu trữ nước lũ trong các cánh đồng ngập lũ, tăng lượng phù sa bồi đắp trên các cánh đồng làm màu mỡ đất, bổ cập cho các tầng nước ngầm và duy trì dòng chảy ở Đồng bằng vào mùa khô. Với sự hợp tác chặt chẽ của Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, các mô hình bảo tồn và canh tác “thuận thiên" sẽ được nghiên cứu và triển khai tại khu vực trong và xung quanh Khu bảo vệ cảnh quan rừng tràm Trà Sư trong 3 năm tới. 

Hồng Loan