Khai thác hiệu quả tiềm năng lợi thế cây dược liệu

TMO - Với lợi thế đất đai và nguồn nguồn tài nguyên cây dược liệu phong phú, đa dạng, Hà Nội xác định phát triển các vùng chuyên canh trồng cây dược liệu và hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, bảo quản, chế biến, từng bước đưa cây dược liệu trở thành một trong những cây trồng thế mạnh.

Thông tin từ Phòng Khuyến nông Trồng trọt (Trung tâm Khuyến nông Hà Nội), đến nay Hà Nội có khoảng 213 ha diện tích trồng cây dược liệu. Những mô hình trồng cây dược liệu đã góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng tạo chuỗi liên kết trong sản xuất với tiêu thụ, giúp doanh nghiệp gần với người nông dân, đồng thời góp phần thay đổi nhận thức của người nông dân trong sản xuất nông nghiệp. Hiện nay nhu cầu về dược liệu ngày càng nhiều nhưng phần lớn là nhập khẩu. Việc sản xuất được cây dược liệu tại chỗ sẽ là cơ hội để Hà Nội hình thành vùng sản xuất chuyên canh, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nâng cao thu nhập cho bà con nông dân.

Từ năm 2020, Hà Nội đã thí điểm thử nghiệm các mô hình trồng cây dược liệu theo hướng bền vững, ổn định, góp phần xóa đói giảm nghèo với tổng quy mô 14ha. Các mô hình này đã đem lại hiệu quả kinh tế cao, tạo liên kết chuỗi, gắn sản xuất với tiêu thụ và chế biến cây dược liệu, nâng cao thu nhập cho người dân. Đồng thời cũng mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế và làm giàu từ vùng đất đồi gò.

Cây ngưu bàng không chỉ đem lại lợi ích sức khỏe mà còn tạo ra giá trị kinh tế cao. 

Tại Hợp tác xã Bảo tồn và phát triển dược liệu Sóc Sơn cây ngưu bàng đã đưa vào canh tác tại tại xã Xuân Giang, huyện Sóc Sơn được hơn 4 năm, mô hình tại xã Xuân Thu mới được triển khai nhưng có nhiều triển vọng và được đánh giá có hiệu quả kinh tế cao hơn. Ngưu bàng là một loại cây dược liệu mới được đưa vào thử nghiệm tại huyện Sóc Sơn, nhưng đã thu hút sự quan tâm của người dân địa phương với tiềm năng lớn trong việc cung cấp nguyên liệu cho y học và thực phẩm.

Đây không chỉ là một nguồn thu nhập mới mà còn là cơ hội để nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững cho những người dân trên đất Sóc Sơn. Định hướng trong tương lai, HTX sẽ phối hợp chặt chẽ với Hội Nông dân huyện mở rộng thêm nhiều mô hình cây dược liệu không chỉ là ngưu bàng trên địa bàn huyện. Với những thành công ban đầu, mô hình trồng cây dược liệu ngưu bàng tại huyện Sóc Sơn không chỉ là một dấu mốc quan trọng trong phát triển nông nghiệp mà còn là tín hiệu tích cực cho sự đổi mới và sáng tạo trong sản xuất nông nghiệp hiện đại.

Hiện nay, bên cạnh việc sản xuất các loại trà thảo dược, hợp tác xã đang đẩy mạnh phát triển sản phẩm xì dầu được làm từ cây ngưu bàng. Đây là sản phẩm được HTX nghiên cứu triển khai trong gần một năm và mới công bố thành phẩm hồi tháng 9.2023. Hội Nông dân huyện Sóc Sơn (TP Hà Nội) cho biết, mô hình này nếu phát triển thành công sẽ mở rộng diện tích trồng cây dược liệu và thúc đẩy phát triển kinh tế cho toàn huyện. Sự hợp tác chặt chẽ giữa Hội nông dân và Hợp tác xã không chỉ làm giàu thêm cho nông dân mà còn tạo ra những sản phẩm có giá trị cho thị trường.

Hay tại Hợp tác xã Nông nghiệp công nghệ cao Phúc Lâm, thị xã Sơn Tây, năm 2023, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội đã hỗ trợ hợp tác xã xây dựng mô hình sản xuất cây dược liệu gắn với tiêu thụ sản phẩm quy mô 3ha. Theo đó, hợp tác xã được hỗ trợ 50% cây giống với định mức 400.000 cây/ha; hỗ trợ 50% khối lượng vật tư, phân bón... Kết quả canh tác đạt năng suất 8,5 tấn sản phẩm tươi/ha (tương đương 1,2 tấn khô/ha), với giá bán 600 triệu đồng/tấn khô, trừ chi phí cho lợi nhuận khoảng 225 triệu đồng/ha (trong thời gian 4 tháng).

Mặc dù đã đạt được những kết quả tích cực, nhưng theo đánh giá của Trung tâm Khuyến nông Hà Nội, việc sản xuất dược liệu tại các địa phương còn ở quy mô nhỏ, phân tán và chưa có cơ sở sản xuất giống tập trung. Ngoài ra, để bảo đảm chất lượng sản phẩm, việc quá trình trồng, chăm sóc, chế biến,... đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao.

Mô hình trồng giống cúc chi tại TX Sơn Tây. Ảnh: PT. 

Do đó, trong thời gian tới, Trung tâm tiếp tục tham mưu cho Sở NN&PTNT Hà Nội hỗ trợ xây dựng các mô hình cây dược liệu gắn với tiêu thụ sản phẩm; hỗ trợ hình thành các vùng chuyên canh tập trung để trồng cây dược liệu đạt tiêu chuẩn GACP-WHO tại các vùng có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp, với quy mô 400ha vào năm 2025 và 1.000ha vào năm 2030. Bên cạnh đó, các địa phương cần có chính sách hỗ trợ cho việc bảo tồn, khôi phục giống dược liệu quý, hiếm; phát triển dược liệu dưới tán rừng, sản xuất một số loại dược liệu đặc thù, như: Nấm đông trùng hạ thảo, nấm linh chi... để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Theo Sở NN&PTNT thành phố, để phát triển cây dược liệu cần có sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và người sản xuất. Bởi, việc sản xuất cây dược liệu đòi hỏi các tiêu chuẩn và quy định khắt khe, nếu người dân trồng cây dược liệu tự phát thì khó đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật. Do đó, trong tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, Hà Nội xác định phát triển các vùng chuyên canh trồng cây dược liệu và hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, bảo quản, chế biến, từng bước đưa cây dược liệu trở thành một trong những cây trồng thế mạnh của Hà Nội.

Để phát triển cây dược liệu theo chuỗi giá trị, các địa phương và người dân cần quy hoạch vùng trồng, danh mục loài cây dược liệu phù hợp, không dàn trải, ưu tiên cây đặc sản. Ngoài ra, Sở kiến nghị Bộ NN&PTNT quy hoạch vùng bảo tồn những loài cây dược liệu quý hiếm trong tự nhiên, ưu tiên tại các khu rừng đặc dụng, bởi đây là nơi bảo tồn nguồn gen và cung cấp giống cho sản xuất. Từ đó, xây dựng các dự án vùng nguyên liệu gắn với sơ chế, chế biến sâu; xây dựng mã số các vùng trồng để quản lý nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm dược liệu trên thị trường.

Tại kế hoạch phát triển cây dược liệu trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2024-2025, thành phố hướng tới mục tiêu phát triển, nuôi trồng các giống dược liệu có giá trị y tế, giá trị kinh tế cao theo hướng sản xuất tập trung trên địa bàn thành phố. Từng bước mở rộng diện tích gieo trồng dược liệu theo định hướng sản xuất chuyên canh tập trung. Đẩy mạnh sản xuất dược liệu chuyên canh tập trung gắn với chuỗi liên kết, xây dựng, duy trì, phát triển nhãn hiệu, thương hiệu. Phát triển nuôi trồng dược liệu ứng dụng công nghệ cao, dược liệu hữu cơ, hỗ trợ ứng dụng chuyển đổi số...

Theo đó, thành phố ưu tiên phát triển 16 loại cây dược liệu gồm: Trà hoa vàng; kim ngân hoa; đinh lăng; cà gai leo; xạ đen; râu mèo; sâm bố chính; hương nhu; cỏ ngọt; thanh hao; húng quế; bạc hà; cúc chi; nghệ vàng; gừng; đông trùng hạ thảo. Ngoài ra, tùy theo lợi thế, điều kiện thực tế, các địa phương có thể lựa chọn, phát triển các loài dược liệu khác có thế mạnh, giá trị kinh tế, có đầu ra cho sản phẩm, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại các tiểu vùng sinh thái của địa phương, như: Thìa canh; khôi tía; cây tràm; nhân trần; chè vằng; đu đủ đực; mùi già; diếp cá; rau má; sâm; sương sáo...

Trong khuôn khổ kế hoạch, trung bình mỗi năm, thành phố tổ chức 3 lớp, thời gian 3 ngày/lớp với 30 người/lớp tập huấn về phương pháp quản lý, tổ chức cho cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật về sản xuất, tiêu thụ sản phẩm dược liệu. Trung bình mỗi năm tổ chức 3 lớp, 30 người/lớp tập huấn về thực hành tốt trồng trọt, thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới để tạo ra nguồn nguyên liệu bảo đảm chất lượng để làm thuốc. Trung bình mỗi năm tổ chức 20 lớp, thời gian 3 ngày/lớp với 50 người/lớp tập huấn về: Kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái cây dược liệu; một số bệnh thường gặp và cách phòng trừ; kiến thức về liên kết sản xuất dược liệu theo chuỗi giá trị; các tiêu chuẩn cơ bản của GACP, Organic và quản lý sản xuất hộ gia đình.

Đáng chú ý, thành phố chỉ đạo thực hiện rà soát, xác định, xây dựng chi tiết vùng sản xuất chuyên canh tập trung cho từng loài dược liệu ở từng địa bàn xã, gắn với xây dựng hệ thống thu mua, bảo quản, sơ chế, chế biến và tiêu thụ sản phẩm dược liệu trên cơ sở khai thác lợi thế về vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên. Đồng thời chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả ở những nơi có điều kiện phù hợp sang trồng dược liệu theo chuỗi giá trị; chế biến sâu, tạo ra những thương phẩm dược liệu có giá trị gia tăng lớn gắn với phát triển du lịch và xây dựng nông thôn mới tại địa phương...

Hiện nay, thành phố Hà Nội đang chỉ đạo thực hiện rà soát, xác định, xây dựng chi tiết vùng sản xuất chuyên canh tập trung cho từng loài dược liệu ở từng địa bàn xã, gắn với xây dựng hệ thống thu mua, bảo quản, sơ chế, chế biến và tiêu thụ sản phẩm dược liệu trên cơ sở khai thác lợi thế về vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên. Đồng thời chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả ở những nơi có điều kiện phù hợp sang trồng dược liệu theo chuỗi giá trị, chế biến sâu, tạo ra những thương phẩm dược liệu có giá trị gia tăng lớn gắn với phát triển du lịch và xây dựng nông thôn mới tại địa phương.../.

Ngọc Thoa