Khai thác hiệu quả giá trị đa dụng hệ sinh thái rừng

TMO - Với diện tích rừng tự nhiên lớn, độ che phủ rừng cao, tỉnh Hòa Bình có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển kinh tế rừng. Thời gian qua, địa phương này đang triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng trên địa bàn tỉnh.

Toàn tỉnh Hòa Bình hiện có trên 467 nghìn ha rừng tự nhiên, trong đó, phần lớn diện tích rừng và đất rừng là các khu bảo tồn thiên nhiên và rừng phòng hộ, có vị trí quan trọng giữ gìn môi trường và là nguồn sinh thủy cho Thủy điện Hòa Bình. Hàng năm, tỉnh đưa vào kế hoạch bảo vệ 75.000 ha rừng tự nhiên và rừng trồng, khoanh nuôi tái sinh khoảng 2.500 ha, chăm sóc rừng trồng gần 13.000 ha, trồng mới từ 7.000 - 8.000 ha rừng kinh tế.

Tỉnh đã phát triển các hình thức tổ chức sản xuất nông, lâm kết hợp hiệu quả, bền vững trên cơ sở khai thác tiềm năng, lợi thế của từng vùng, từng địa phương gắn với phát huy có hiệu quả tri thức bản địa nhằm nâng cao giá trị gia tăng từ rừng, tạo ra nhiều sản phẩm và dịch vụ, góp phần tăng giá trị kinh tế trên một đơn vị diện tích canh tác.

Trong những năm qua, bảo vệ và phát triển rừng bền vững được các cấp ủy đảng, chính quyền trong tỉnh xác định là một trong những nhiệm vụ chiến lược. Để bảo vệ và phát triển rừng, Hòa Bình đã tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả các chính sách hỗ trợ của Trung ương. Trong đó, đối với các xã thuộc vùng đặc biệt khó khăn, tỉnh đã triển khai thực hiện Quyết định số 523/QĐ-TTg, ngày 1/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Nghị quyết số 84/NQ-CP, ngày 5/8/2021 của Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021 - 2025; Quyết định số 809/QĐ-TTg, ngày 12/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021 - 2025... 

Trong những năm qua, địa phương này đẩy mạnh công tác quản lý, bảo vệ rừng nhằm khai thác, phát triển kinh tế rừng hiệu quả. 

Tỉnh cũng thực hiện tốt chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế-xã hội. Nhờ có tiền DVMTR, người nhận khoán bảo vệ, phát triển rừng có thêm nguồn thu cải thiện cuộc sống; đơn vị chủ rừng và quản lý rừng có nguồn tái đầu tư cho phát triển rừng, phát triển hạ tầng. Hiện nay tổng diện tích rừng được chi trả DVMTR toàn tỉnh là 116.037 ha; năm 2023 chi trả 21,514 tỷ đồng. Đặc biệt, để góp phần nâng cao năng suất, chất lượng rừng sản xuất, hiện tỉnh tổ chức triển khai thực hiện Dự án bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Hòa Bình với tổng mức đầu tư 127,6 tỷ đồng, gồm các hạng mục hỗ trợ như: trồng rừng sản xuất, cây giống chất lượng cao, phát triển lâm sản và trồng cây phân tán. 

Với việc triển khai có hiệu quả các cơ chế, chính sách hỗ trợ, tỉnh cơ bản bảo vệ và giữ vững diện tích rừng tự nhiên, gia tăng diện tích rừng trồng. Diện tích quy hoạch cho lâm nghiệp hiện là 294.183,58 ha, trong đó, diện tích có rừng 236.919,25 ha (rừng tự nhiên 141.614,03, rừng trồng 95.305,22). Tỷ lệ che phủ rừng năm 2023 đạt 51,61%. Diện tích rừng phân bố trên 149 xã, phường, thị trấn thuộc 10 huyện, thành phố của tỉnh. Diện tích rừng được bảo vệ và giữ vững đã tạo đà phát triển kinh tế rừng hiệu quả. 

Để cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp trong Đề án phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 208/QĐ-TTg, ngày 29/2/2024, tỉnh Hòa Bình tập trung bảo vệ và phát triển bền vững diện tích rừng hiện có và diện tích rừng được trồng mới trong giai đoạn 2021 - 2030, đáp ứng yêu cầu phòng hộ và bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học giảm thiểu tác động tiêu cực do thiên tai gây ra, tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. 

Để tăng giá trị đa dạng hệ sinh thái rừng, tỉnh đã tập trung thực hiện quản lý rừng bền vững; khai thác, sử dụng rừng gắn với bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, nâng cao giá trị kinh tế, giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng; đảm bảo quá trình xây dựng phương án quản lý, tổ chức các hoạt động quản lý, bảo vệ và phát triển rừng có sự tham gia rộng rãi của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư. Rà soát, điều chỉnh phân loại rừng, lập hồ sơ quản lý rừng theo chức năng, mục đích sử dụng nhằm tối ưu hóa hiệu quả tổng hợp về kinh tế-xã hội và môi trường, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Phát triển vùng nguyên liệu tập trung cho công nghiệp chế biến lâm sản và phát triển hệ thống rừng trồng gỗ lớn, lâm sản ngoài gỗ, dược liệu có năng suất, chất lượng cao, với sự tham gia của các thành phần kinh tế; nâng cao hiệu quả kinh tế tổng hợp trên cùng diện tích canh tác; chú trọng phát triển lâm nghiệp đa mục đích (gỗ, lâm sản ngoài gỗ, dịch vụ); nông, lâm kết hợp. Đa dạng hóa các hình thức tổ chức sản xuất như: tổ hợp tác, hợp tác xã, liên doanh, liên kết giữa các doanh nghiệp với chủ rừng trong việc trồng, khai thác, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm gỗ, lâm sản ngoài gỗ và dược liệu.

Tỉnh đã tập trung thực hiện quản lý rừng bền vững; khai thác, sử dụng rừng gắn với bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, nâng cao giá trị kinh tế. 

Bên cạnh đó, bảo tồn, phát triển, khai thác, chế biến, thương mại bền vững lâm sản ngoài gỗ, dược liệu gắn với văn hóa truyền thống của cộng đồng, người dân địa phương sống gần rừng. Phát triển các mô hình tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị trong lâm nghiệp, mô hình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp kết hợp bền vững, hiệu quả. Phát triển thương hiệu sản phẩm; giới thiệu thông tin về chính sách, khoa học, kỹ thuật, thị trường trong nước và quốc tế của các sản phẩm gỗ, lâm sản ngoài gỗ, dược liệu, du lịch và các dịch vụ môi trường rừng.

Triển khai các hoạt động về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng; giảm phát thải khí nhà kính từ hạn chế mất rừng và suy thoái rừng, quản lý rừng bền vững, tăng trưởng xanh; dịch vụ bảo vệ, duy trì cảnh quan tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học các hệ sinh thái rừng cho kinh doanh dịch vụ du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí theo quy định. Thu hút nguồn lực đầu tư của các thành phần kinh tế tham gia các dự án phát triển bền vững các hệ sinh thái rừng. 

Phát huy hiệu quả kinh tế rừng bền vững trong thời gian tới, ngành kiểm lâm đã tham mưu UBND tỉnh tiếp tục rà soát, kiến nghị bổ sung các quy định, hướng dẫn về quản lý, bảo tồn, khai thác, sử dụng và phát triển các loài lâm sản ngoài gỗ, cây dược liệu trong tự nhiên theo hướng bền vững; các quy định về nuôi trồng, phát triển các loài cây trồng, vật nuôi trong môi trường rừng theo mô hình nông, lâm kết hợp; chính sách về đồng quản lý, chia sẻ lợi ích với người dân địa phương về sử dụng tri thức bản địa để phát triển các loài lâm sản ngoài gỗ, cây dược liệu và chia sẻ lợi ích từ khai thác tài nguyên thiên nhiên, môi trường rừng; hoạt động du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong các loại rừng; chính sách về chi trả DVMTR, bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi các hệ sinh thái rừng; tập trung vào dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các bon của rừng; giảm phát thải khí nhà kính từ hạn chế mất rừng và suy thoái rừng, quản lý rừng bền vững, tăng trưởng xanh.

Đề xuất chính sách về hỗ trợ phát triển rừng trồng gỗ lớn, hỗ trợ trồng rừng sản xuất; hỗ trợ kinh phí xây dựng các mô hình trồng rừng xen canh cây ngắn ngày tạo sinh kế bền vững, giúp người dân có thu nhập ổn định trong thời gian trồng rừng gỗ lớn. Hỗ trợ kinh phí cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững đối với rừng trồng gỗ lớn, để nâng cao giá trị gia tăng và tiếp cận được với thị trường thế giới.

Xây dựng chuỗi giá trị rừng từ trồng, khai thác, chế biến và xuất khẩu. Xúc tiến nhà đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu cho các nhà máy trên cơ sở các diện tích đã được đưa vào dự án để thực hiện việc liên doanh, liên kết trong trồng rừng, thu mua lâm sản. Đẩy mạnh việc thành lập các hợp tác xã lâm nghiệp để thực hiện việc liên doanh, liên kết các hộ gia đình, cá nhân phát triển vùng nguyên liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho thực hiện quản lý rừng bền vững.

Tiếp tục cải tạo nâng cao chất lượng, hiệu quả giống cây trồng lâm nghiệp; tăng cường ứng dụng giống mới có năng suất, chất lượng cao vào sản xuất để rút ngắn chu kỳ kinh doanh, nâng cao hiệu quả công tác trồng rừng. Đồng thời tăng cường công tác quản lý nhà nước về giống cây trồng, hạn chế chủ rừng mua phải giống không rõ nguồn gốc, chất lượng giống kém.

Nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ nhằm phát huy tối đa các giá trị của hệ sinh thái rừng, trong đó, tập trung ưu tiên các hoạt động nghiên cứu hoàn thiện các biện pháp kỹ thuật lâm sinh nhằm tăng năng suất, chất lượng rừng trồng, nâng cao chất lượng rừng tự nhiên, chuyển hóa sang rừng trồng gỗ lớn; nghiên cứu phát triển các loài cây lâm sản ngoài gỗ, cây dược liệu có giá trị kinh tế cao, gắn với tri thức bản địa của cộng đồng địa phương; nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong quản lý cơ sở dữ liệu, cấp mã số vùng trồng, truy xuất, xác định nguồn gốc, chế biến và bảo quản lâm sản hợp pháp nhằm đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong nước và quốc tế.../.   

Kiều Hiếu