Khắc phục những hạn chế trong quản lý an toàn đập, hồ chứa nước

TMO - Quản lý an toàn đập, hồ chứa nước được tỉnh Quảng Trị xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nước về sản xuất, sinh hoạt cũng như phát huy vai trò trong công tác phòng chống thiên tai. Mặc dù đã đạt được những kết quả song công tác quản lý an toàn hồ, đập chứa nước trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số hạn chế.

Trên địa bàn tỉnh hiện có 123 hồ chứa và 2 đập dâng thực hiện theo quy định tại Nghị định 114/2018/NĐ-CP ngày 4/9/2018 (Nghị định 114) về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước trong đó có 13 hồ chứa lớn, 1 đập lớn, 22 hồ chứa vừa, 88 hồ chứa nhỏ và 1 đập nhỏ. Có 11 hồ chứa thủy điện đã đi vào vận hành, trong đó có 9 đập, hồ chứa nước lớn, 1 đập, hồ chứa nước vừa và 1 đập, hồ chứa nước nhỏ.

Quản lý an toàn đập, hồ chứa nước góp phần đáp ứng đa mục tiêu trong sản xuất, sinh hoạt và phòng chống thiên tai tại tỉnh Quảng Trị. 

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị cho biết, thời gian qua việc cấp giấy phép cho các hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi nói chung và đập, hồ chứa thủy lợi nói riêng chỉ được phân cấp đến UBND cấp tỉnh. Việc tập trung cấp phép tại một đầu mối cấp tỉnh là quá lớn, sẽ ảnh hưởng đến thời gian giải quyết các thủ tục hành chính theo quy định.

Bên cạnh đó, các công trình do địa phương quản lý đa số đã được xây dựng từ lâu, hồ sơ lưu trữ gần như không còn. Mặt khác, nguồn kinh phí phân bổ hàng năm quá hạn hẹp (phần lớn không có nguồn thu), nên các địa phương không đủ kinh phí để thực hiện các công tác như lập quy trình vận hành, cắm mốc chỉ giới, kiểm định an toàn hồ chứa nước... dẫn đến việc chưa đáp ứng được các yêu cầu theo quy định. Theo thống kê, có 26/125 công trình (24 hồ chứa, 2 đập dâng) đã lập quy trình vận hành hồ chứa được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định, các hồ chứa còn lại (chủ yếu là các hồ chứa nhỏ do địa phương quản lý) chưa được lập quy trình vận hành hoặc quy trình vận hành  tạm thời.

Đối với quy trình vận hành cửa van, có 13 công trình có tràn vận hành, điều tiết bằng cửa van phải lập quy trình vận hành  cửa van theo quy định. Tuy nhiên, hiện nay các công trình này chưa được lập quy trình vận hành cửa van, việc vận hành cửa van chủ yếu lồng ghép vào quy trình vận hành hồ chứa. Ngoài ra, còn nhiều vấn đề bất cập như mới chỉ có 9/125 công trình lập phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp và được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định, 32/125 công trình có quy trình bảo trì được phê duyệt theo quy định hiện hành...

Công tác lắp đặt các thiết bị quan trắc chuyên dùng đối với các hồ chứa nước được thực hiện chủ yếu là lắp các thiết bị đo mưa thủ công để đo lượng mưa trên công trình đầu mối hồ chứa nước.Còn lại phần lớn các đập, hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh chưa được lắp đặt thiết bị quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng đồng bộ, chưa được lắp đặt hệ thống giám sát vận hành, thiết bị thông tin cảnh báo an toàn cho đập và vùng hạ du...

Ngoài ra, việc xây dựng quy trình vận hành, lập phương án bảo vệ, phương án ứng phó thiên tai, quy trình bảo trì đã có hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, các địa phương chưa triển khai thực hiện đến các tổ chức thủy lợi cơ sở do lực lượng quản lý ở các tổ chức thủy lợi cơ sở còn thiếu và yếu về chuyên môn, công tác quản lý Nhà nước về an toàn đập, hồ chứa nước chưa được quan tâm đúng mức.

Những hạn chế trong công tác quản lý cần được khắc phục nhằm phát huy tối đa vai trò của đập, hồ chứa nước trên địa bàn. 

Trước mùa bão lũ năm nay, qua đánh giá kiểm tra trên địa bàn tỉnh có hàng chục công trình hồ, đập bị thấm và biến dạng; nhiều hồ bị xuống cấp và hư hỏng, trong đó đáng lưu ý có 4 công trình có nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ, đó là công trình hồ Nghĩa Hy, hồ Phú Dụng, hồ Khe Mương và hồ Tân Xuyên. Kèm theo đó là hàng chục tràn xả lũ chưa được gia cố hoặc bị nứt; thân tràn, đuôi tràn, tiêu năng bị xói lở.

Trong đó, đáng chú ý là đập tràn công trình đại nông Nam Thạch Hãn bị hư hỏng nặng, cụ thể là phao cao su bờ Bắc bị rách, hỏng; thân tràn và tiêu năng bị xói lở... Để ứng phó với mùa mưa, lũ, đảm bảo an toàn và giảm thiểu thiệt hại thấp nhất do thiên tai gây ra, hiện tại ngành Nông nghiệp tỉnh Quảng Trị cũng như các địa phương đã xây dựng và triển khai phương án bảo vệ công trình thủy lợi. Cụ thể, đối với 17/125 công trình do Công ty TNHH MTV quản lý, khai thác công trình thủy lợi quản lý hiện tại đã có phương án bảo vệ công trình được UBND tỉnh Quảng Trị phê duyệt; các đập, hồ chứa còn lại do địa phương quản lý được lồng ghép vào phương án phòng chống thiên tai của các xã hàng năm…

Để công tác đảm bảo an toàn đập, hồ chức thủy lợi  mùa mưa lũ và về lâu dài, tỉnh Quảng Trị cần giải quyết, xử lý một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định 114/2018/NĐ-CP ngày 4/9/2018 của Chính phủ về quản lý an toàn đập, hồ chứa, đó là: Để thực hiện các nội dung này đòi hỏi phải có nguồn kinh phí thực hiện, trong khi nguồn phân bổ hàng năm không có, các chủ công trình hoạt động chủ yếu từ nguồn hỗ trợ giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi. Nguồn hỗ trợ này chỉ đủ chi phí quản lý, vận hành, không đủ chi phí để sửa chữa thường xuyên hàng năm, nên rất khó khăn trong việc vận dụng để thực hiện các nội dung về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước.  

Bên cạnh đó, cần có chính sách an toàn về hồ chứa để đầu tư nâng cấp và sửa chữa các công trình đầu mối các hồ chứa lớn và kiên cố các hồ chứa nhỏ, nhất là 34 hồ chứa được xây đắp bằng thủ công, nay đã xuống cấp nghiêm trọng. Đề nghị Cục Thủy lợi kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho sửa chữa và nâng cấp kịp thời để đảm bảo an toàn công trình trước mùa mưa lũ năm 2023 và các năm tiếp theo...

Minh Tiến