Hướng dẫn sử dụng bã thải thạch cao phospho làm vật liệu san lấp

TMO - Bộ Xây dựng vừa ban hành Quyết định số 1260/QĐ-BXD về chỉ dẫn kỹ thuật tạm thời sử dụng bã thải thạch cao phospho làm lớp móng đường giao thông và vật liệu san lấp cho công trình xây dựng.

Theo đó, chỉ dẫn kỹ thuật này đưa ra yêu cầu kỹ thuật cho việc sử dụng bã thải thạch cao phospho thay thế vật liệu truyền thống để làm lớp móng cho đường giao thông và làm vật liệu san lấp cho công trình xây dựng. Chỉ dẫn kỹ thuật này chỉ áp dụng cho thi công và nghiệm thu lớp móng đường giao thông, vật liệu san lấp cho công trình xây dựng sử dụng bã thải thạch cao phospho.

Trong đó, bã thải thạch cao phospho (phosphogypsum) là phụ phẩm của quá trình sản xuất axit phosphoric từ quặng apatit theo phương pháp ướt, có thành phần chính là CaSO4.2H2O. Hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính thu được bằng cách trộn đồng nhất bã thải thạch cao phospho với một tỷ lệ nhất định chất kết dinh (xi măng, vôi...) thỏa mãn được yêu cầu sử dụng làm lớp móng đường giao thông hoặc san lấp cho công trình xây dựng.

Bã thải thạch cao phospho trước khi sử dụng làm lớp móng đường và làm vật liệu san lấp cần phải đáp ứng 3 yêu cầu quan trọng. Thứ nhất là có kết quả chứng nhận bã thải thạch cao phospho không phải là chất thải nguy hại theo QCVN 07:2009/BTNMT; thứ hai là chỉ số pH≥5,5; thứ ba là đáp ứng yêu cầu về mức độ phóng xạ an toàn.

Để đảm bảo chất lượng vật liệu trong toàn bộ quá trình sử dụng, việc lấy mẫu bã thải thạch cao phospho để đánh giá các yêu cầu vật liệu phải được thực hiện theo khoản 6.1 củaa TCVN 9807:2013, nhưng có điều chỉnh lại khối lượng mỗi lô. Cụ thể, mẫu bã thải thạch cao phospho được lấy theo lô, mỗi lô khoảng 1.000 tấn. Mẫu được lấy không ít hơn 10 vị trí khác nhau sao cho đại diện cho cả lô, trộn đều mẫu, dùng phương pháp chia tư để lấy mẫu và phân tích.

Ảnh minh họa. 

Quy trình thiết kế khối san lấp sử dụng bã thải thạch cao phospho hoặc hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính tuân thủ các yêu cầu đối với thiết kế san lấp sử dụng vật liệu truyền thống.  Lựa chọn địa điểm san lấp cần xem xét về nguồn vật liệu, vị trí, địa hình, địa chất thủy văn, khí hậu, hệ sinh thái, hiện trạng công trường và mục đích san lấp. Khối san lấp phải được thiết kế không gây ảnh hưởng quá mức cho phép theo quy định đối với môi trường khí (phát sinh bụi) và môi trường nước (gây ô nhiễm nước ngầm) xung quanh. Nền tự nhiên của đáy của khối san lấp phải ổn định, đủ khả năng chịu tải theo yêu cầu, sức chịu tải nền đất đáy khối san lấp không nhỏ hơn 0,1 MPa. Nền tự nhiên của đáy khối san lấp được đầm nén với độ chặt tối thiểu bằng độ chặt thiết kế của khối san lấp.

Quy trình thi công và nghiệm thu khối san lấp sử dụng bã thải thạch cao phospho hoặc hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính tương tự quy trình thi công và nghiệm thu khối san lấp sử dụng vật liệu truyền thống. Các yêu cầu về kiểm tra, nghiệm thu lớp bã thải thạch cao phospho không cần gia cố làm vật liệu san lấp theo quy định TCVN 4447:2012. Đối với hỗn hợp bã thải thạch cao phospho có gia cố chất kết dính, cần bổ sung thêm các thử nghiệm sau: Kiểm tra trong quá trình thi công và  Kiểm tra để nghiệm thu.

Bề mặt hoàn thiện của khối san lấp phải có lớp phủ được sử dụng theo giải pháp cứng hóa, bán cứng hoặc mềm hóa như bê tông hóa bề mặt, gạch lát, lớp đất phủ có thảm thực vật hoặc vật liệu HDPE phụ thuộc vào mục đích sử dụng bề mặt cuối cùng. Việc lựa chọn vị trí thực hiện các dự án sử dụng bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính làm đường, làm vật liệu san lấp phải đảm bảo các yêu cầu sau: Cách nguồn nước ngầm đang phục vụ cho mục đích sinh hoạt tối thiểu 90m, cách nguồn nước ngầm hoặc dòng chảy liên tục lâu năm tối thiểu 30m; Cách nguồn nước mặt được sử dụng để cung cấp nước sinh hoạt tối thiểu 90m.

Ưu tiên sử dụng hệ thống băng tải, đường ống dạng kín, xe bồn kín chuyên dụng hoặc xe tải có bạt phủ, tàu/xà lan có khoang kín để vận chuyển bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính đến đơn vị sử dụng nếu phù hợp về mặt vị trí, địa hình Bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính trước khi được vận chuyển và trong suốt quá trình vận chuyển nên được điều chỉnh độ ẩm tối thiểu 15% để giảm phát tán vào không khí. Đường vận chuyển nội bộ bên trong nhà máy nên được quét đường thường xuyên, phun nước để ngăn chặn bụi.

Không xếp bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho cao quá thành chứa của phương tiện vận chuyển để đảm bảo không bị rơi vãi trong khi vận chuyển. Rửa xe, bánh xe trước và sau khi ra, vào bãi chứa bã thải thạch cao phospho. Nếu có bất kỳ sự cố trong quá trình vận chuyển dẫn tới rơi vãi bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính thì phải được thu gom ngay. Lựa chọn, quy hoạch tuyến đường vận chuyển phù hợp, hạn chế tối đa việc vận chuyển bã thải thạch cao phospho qua khu vực đông dân cư.

Trong quá trình thi công hạn chế về thời tiết: nên tạm ngừng thi công trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt có khả năng ảnh hưởng tới vật liệu và công trình. Việc thực hiện san lấp, làm đường phải được tiến hành trong điều kiện độ ẩm tối ưu của bã thải thạch cao phospho. Do vậy nếu điều kiện thời tiết ảnh hưởng tới điều này (mưa, ngập, bão...) nên ngừng thi công để đảm bảo chất lượng công trình. Kiểm soát bụi: Phải được thực hiện các biện pháp kiểm soát bụi phát sinh trong quá trình thi công để tránh việc bã thải thạch cao phospho bị cuốn vào không khí do máy móc hoạt động. Các giải pháp có thể áp dụng như: phun nước (lưu ý không làm thay đổi độ ẩm tối ưu của bã thải thạch cao phospho), lập rào chắn, xử lý hóa học bề mặt, trải nhựa, che phủ bề mặt,...

Kiểm soát xói mòn: Hạn chế các tác động xói mòn bằng giải pháp thông dụng như phủ đất lên trên bề mặt và đầm nén phù hợp. Phương tiện vận chuyển phải được che chắn, vệ sinh để hạn chế bụi phát tán vào không khí. Khi thi công lớp bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính trong điều kiện trời nắng, khô, phải tưới nước thường xuyên để đảm bảo hàm lượng bụi trong không khí không vượt quá trị số cho phép theo quy định hiện hành và tuân thủ quy định của Luật bảo vệ môi trường...Xây dựng phương án và hệ thống thoát nước công trình trong suốt quá trình thi công đảm bảo thoát nước tốt. Chú ý kiểm soát việc bã thải thạch cao phospho, hỗn hợp bã thải thạch cao phospho gia cố chất kết dính kéo theo nước mưa có thể dẫn tới sa lắng các lưu vực xung quanh. Các dự án sử dụng bã thải thạch cao phospho làm vật liệu san lấp, làm đường cần thực hiện đánh giá tác động môi trường trước khi triển khai. 

Mạnh Dũng