Huế đẩy mạnh số hóa, bảo tồn giá trị tư liệu Hán Nôm

TMO - TP. Huế là một trong những địa phương còn lưu giữ nhiều tư liệu Hán Nôm quý, độc bản có ngự bút của vua các triều đại. Thời gian tới, địa phương này triển khai đồng bộ các giải pháp đặc biệt là số hóa để bảo tồn và phát huy giá trị tư liệu này.

Theo các nhà nghiên cứu, di sản Hán Nôm được hình thành và lưu giữ trên vùng đất Huế. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau những loại tài liệu quý giá này đang đối diện nguy cơ hư hỏng, mất mát. Nhiều năm qua, Sở Văn hóa và Thể thao TP. Huế đã chỉ đạo Thư viện Tổng hợp thành phố phối hợp với các đơn vị, các nhà nghiên cứu, và cộng đồng dân cư tiến hành thực hiện việc sưu tầm, số hóa và phát huy giá trị tài liệu Hán Nôm.

Đến nay, gần 500.000 văn bản Hán - Nôm đã được sưu tầm, phân loại và số hóa, hình thành một nguồn tư liệu đồ sộ và có giá trị khoa học đặc biệt. Từ thành quả đó, nhiều công trình nghiên cứu, biên soạn và xuất bản đã được triển khai, góp phần khẳng định vai trò quan trọng của di sản Hán Nôm trong đời sống học thuật và văn hóa của Huế.

Nhằm tiếp tục sưu tầm và bổ sung nguồn tư liệu Hán Nôm quý hiếm trên địa bàn và phát huy hiệu quả các tài liệu Hán Nôm đã được sưu tầm lưu giữ, UBND TP. Huế đã ban hành kế hoạch về sưu tầm, số hóa, bảo quản, phục hồi và phát huy giá trị tư liệu này trên địa bàn thành phố giai đoạn 2026 - 2030.

Trong giai đoạn này, thành phố sẽ triển khai sưu tầm, số hóa, phiên âm, dịch nghĩa và phục hồi các loại tư liệu quý hiếm, nhằm bảo tồn lâu dài và phục vụ nhu cầu tra cứu, nghiên cứu của giới học giả, sinh viên, và những người quan tâm đến lịch sử - văn hóa Huế. Các tư liệu được phân loại, biên mục, bảo quản theo nguyên tắc thư viện học hiện đại.

Cán bộ Thư viện Tổng hợp thành phố triển khai công tác số hóa tư liệu Hán Nôm. 

TP. Huế chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng cơ sở dữ liệu số Hán Nôm. Đây là bước tiến cần thiết để đưa di sản Hán Nôm vào môi trường số, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tra cứu, truy cập và khai thác. Bên cạnh đó, thành phố cũng sẽ tổ chức tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ bảo quản, phục hồi tư liệu cho cán bộ thư viện và các chủ sở hữu tư liệu ở cơ sở, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và ý thức bảo vệ di sản trong cộng đồng. 

Địa phương này cũng hướng tới việc thúc đẩy nghiên cứu chuyên sâu và hợp tác học thuật trong và ngoài nước; khuyến khích các công trình khai thác chiều sâu học thuật từ tư liệu Hán Nôm để phục vụ nghiên cứu lịch sử, văn hóa, luật tục, phong tục làng xã và các lĩnh vực khoa học xã hội khác.

Những năm qua, TP. Huế đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, số hóa trong bảo tồn, phát huy di sản. TP. Huế hiện đang sở hữu 8 Di sản văn hóa Thế giới được UNESCO ghi danh, trong đó có 6 di sản riêng của địa phương, gồm: Quần thể Di tích Cố đô Huế, Nhã nhạc cung đình Huế, Mộc bản triều Nguyễn, Châu bản triều Nguyễn, Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế và Những bản đúc trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế. Ngoài ra, Huế còn đồng sở hữu 2 di sản chung với các địa phương khác là Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ.

Bắt kịp xu hướng chuyển đổi số, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã triển khai nhiều ứng dụng công nghệ tiên tiến gồm số hóa dữ liệu di sản, thuyết minh tự động đa ngôn ngữ, thực tế ảo, triển lãm số trên nền tảng metaverse, định danh cổ vật bằng công nghệ RFID/NFC (truyền dữ liệu từ xa) kết hợp blockchain; đồng thời hướng đến mở rộng phát triển các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT) sẽ được đưa vào sử dụng để tối ưu hóa quy trình quản lý và cung cấp thông tin cho du khách tại các di sản ở Huế.../.

Bích Hà