Hiện đại hóa hệ thống vận hành hồ Dầu Tiếng

TMO - Từ những hạn chế trong phương thức vận hành thủ công, đồng thời trước tác động bối cảnh biến đổi khí hậu, việc ứng dụng công nghệ, hiện đại hóa hệ thống vận hành hồ Dầu Tiếng là nhiệm vụ quan trọng để khai thác hiệu quả công trình thủy lợi này. 

Hồ Dầu Tiếng được đưa vào sử dụng từ năm 1985, với dung tích chứa lên đến 1,58 tỷ mét khối nước, hồ không chỉ bảo đảm nguồn nước tưới tiêu cho hàng trăm nghìn hecta đất nông nghiệp thuộc các địa phương Tây Ninh, Bình Dương, Long An, TP.HCM mà còn đóng vai trò điều tiết lũ, bảo đảm an toàn đập và vùng hạ du, cải thiện môi trường sinh thái, cung cấp nước sinh hoạt cho hàng triệu người dân trong khu vực. 

Ngoài phục vụ cấp nước cho sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt và công nghiệp, với không gian mặt nước 27.000 ha rộng lớn, tiềm năng và lợi thế vùng đất bán ngập thuận lợi cho phát triển nuôi trồng thuỷ sản, trang trại điện mặt trời, du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng, giao thông thuỷ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội các địa phương vùng Đông Nam Bộ... 

Theo Công ty TNHH Một thành viên Khai thác Thủy lợi miền Nam, những năm qua phương thức vận hành của hồ Dầu Tiếng vẫn mang tính truyền thống, chủ yếu dựa vào nhân lực. Mực nước trong hồ được theo dõi thủ công bằng thước đo. Hoạt động điều tiết, xả lũ thực hiện trực tiếp tại hiện trường, phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của cán bộ quản lý. Mỗi lần cần theo dõi mực nước hoặc vận hành cống xả nước, nhân lực phải trực tiếp xuống hiện trường.

Bên cạnh đó, thông tin cập nhật thủ công, việc truyền đạt giữa các bộ phận còn chậm do hệ thống công trình trải rộng trên địa bàn nhiều tỉnh, thành phố. Nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, tốc độ đô thị hóa, phát triển kinh tế - xã hội tăng nhanh, nên công tác quản lý, vận hành, khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi ngày càng gặp nhiều khó khăn. 

Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ góp phần nâng cao hiệu quả vận hành hồ Dầu Tiếng (Ảnh minh họa). 

Trước thực tế trên, Công ty TNHH Một thành viên Khai thác Thủy lợi miền Nam đã đẩy mạnh chuyển đổi số, hiện đại hóa hệ thống vận hành hồ Dầu Tiếng. Cụ thể, đơn vị đã ứng dụng hệ thống SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition), một nền tảng giám sát, thu thập và điều khiển dữ liệu hiện đại, đang được triển khai tại các công trình thủy lợi lớn trên thế giới.

Theo đó, tại phòng điều khiển trung tâm của Chi nhánh Dầu Tiếng - Phước Hòa, các kỹ sư có thể theo dõi theo thời gian thực mọi thông số vận hành của hồ: từ mực nước, lưu lượng nước về và xả, tình hình lượng mưa, tốc độ gió... Các dữ liệu này được thu thập liên tục qua hàng chục cảm biến hiện đại được bố trí trong lòng hồ, trên tuyến kênh chính, trạm bơm và tại cửa van xả lũ.

Hệ thống SCADA còn giúp vận hành toàn bộ quá trình điều tiết nước từ xa. Thông qua phần mềm điều khiển, cán bộ kỹ thuật có thể đóng mở van tràn, khởi động hay dừng trạm bơm, điều chỉnh lưu lượng dòng chảy theo các kịch bản được xây dựng sẵn, tất cả đều trong vài phút.

Những năm qua, cùng với việc nâng cấp hạ tầng, chi nhánh quản lý hồ cũng đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ theo đúng chủ trương quốc gia về hiện đại hóa ngành thủy lợi và nông nghiệp. Ngoài hệ thống SCADA, một loạt thiết bị cảm biến mực nước, lưu lượng siêu âm đã được lắp đặt thêm. Camera giám sát độ nét cao đặt tại các vị trí trọng yếu như cửa tràn, cống xả giúp trung tâm điều hành nắm bắt tình hình 24/7.

Đáng chú ý, dữ liệu thời tiết và thủy văn từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cũng được kết nối trực tiếp với hệ thống điều hành, giúp nâng cao độ chính xác trong việc dự báo mưa, lũ. Trên nền tảng này, đơn vị quản lý đã phát triển ứng dụng điều khiển trên điện thoại di động, cho phép lãnh đạo và kỹ sư kỹ thuật giám sát, vận hành, ra quyết định từ bất kỳ đâu, đảm bảo tính linh hoạt và nhanh nhạy trong các tình huống khẩn cấp. 

Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho biết cả nước hiện có hơn 7.300 đập, hồ chứa thủy lợi, với tổng dung tích khoảng 15,2 tỷ m3. Tuy nhiên, chỉ 28% số hồ được lập quy trình vận hành, và 17% số hồ được lắp thiết bị quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dụng.

Ngành thủy lợi đang triển khai chuyển đổi số toàn diện, từ khai thác dữ liệu đến xây dựng hệ sinh thái điều hành thông minh. Chuyển đổi số không chỉ là cài đặt phần mềm hay gắn thêm cảm biến. Đó là quá trình thiết kế lại toàn bộ hệ thống vận hành, từ hạ tầng dữ liệu đến con người vận hành. Dữ liệu từ hàng trăm hồ chứa, trạm đo mưa, SCADA, camera, và UAV được cập nhật thời gian thực, lưu trữ tập trung.../. 

Lê Ngà