Hà Giang bảo tồn, phát triển các nguồn gen dược liệu quý

TMO - Nhằm bảo tồn nguồn gen và phát triển các loài cây dược liệu quý, hướng tới là vùng sản xuất chủ đạo các loài cây dược liệu, tỉnh Hà Giang đang triển khai đồng bộ các giải pháp, qua đó cũng góp phần ổn định sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số.  

Hà Giang là một tỉnh miền núi phía bắc có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu thuận lợi để phát triển các mô hình rừng nhiệt đới. Đặc biệt, dải núi Tây Côn Lĩnh và cao nguyên đá Đồng Văn đã tạo thành 3 tiểu vùng mang đặc điểm khác nhau và kiểu thời tiết á nhiệt đới và ôn đới phù hợp với phát triển cây dược liệu. Theo báo cáo của ngành chức năng, hiện diện tích cây dược liệu của Hà Giang gồm trên 1.560 loài, thuộc 824 chi, 202 họ, chiếm trên 39% số loài dược liệu của cả nước. Trong đó, Hà Giang có 51 loài cây dược liệu quý hiếm nằm trong Sách đỏ của Việt Nam, 97 loài nằm trong diện bảo tồn cấp Quốc gia.

Giai đoạn 2018 - 2020, tỉnh Hà Giang đã phê duyệt và triển khai một số đề tài khoa học, nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng một số cây dược liệu với tổng kinh phí đầu tư lên đến 13 tỷ đồng. Theo đó, đã thực hiện điều tra, chọn giống, nhân giống, hoàn thiện quy trình trồng trọt cho 20 loại dược liệu; xây dựng được 05 mô hình sản xuất dược liệu theo hướng thực hành tốt nuôi trồng và thu hái theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới (GACP - WHO) tại Hà Giang cho 05 loại dược liệu: Bạch chỉ, Huyền sâm, Củ nưa, Ngưu tất, Xuyên Khung; công bố lưu hành 02 giống dược liệu là Huyền sâm, Củ nưa.

Năm 2021, tỉnh Hà Giang ban hành Đề án 175 về phát triển cây dược liệu trên địa bàn tỉnh Hà Giang, giai đoạn 2021 - 2025 với mục tiêu là cải tạo chăm sóc 6.433,7 ha các diện tích cây dược liệu lâu năm hiện có; trồng mới 4.000 ha tạo thành vùng nguyên liệu tập trung thuận lợi cho việc thu hoạch và chế biến; tạo điều kiện để các doanh nghiệp trực tiếp tham gia phát triển cây dược liệu lâu dài bền vững gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm, đồng thời có cơ chế hỗ trợ đầu tư gây trồng, bảo tồn các loại dược liệu quý thông qua liên doanh liên kết với các doanh nghiệp. Theo đó, Hà Giang đã xác định được một số dược liệu có thế mạnh để đầu tư phát triển, hình thành được vùng trồng dược liệu tập trung, đáp ứng yêu cầu của thị trường.

Công tác nghiên cứu, bảo tồn nguồn dược liệu quý được các địa phương trên địa bàn tỉnh chú trọng triển khai. Ảnh: KT. 

Với lợi thế về thổ nhưỡng, khí hậu và chính sách đẩy mạnh phát triển vùng trồng dược liệu Hà Giang trở thành trung tâm dược liệu quốc gia, tỉnh Hà Giang đã thực hiện quản lý 8 đề tài, dự án về dược liệu cấp tỉnh và đặt hàng 04 dự án thuộc chương trình nông thôn miền núi về dược liệu. Bên cạnh đó, tỉnh còn phối hợp với các cơ sở nghiên cứu khoa học, các doanh nghiệp trên địa bàn tổ chức nghiên cứu trồng, chế biến một số cây thuốc quý nhằm tạo nguồn dược liệu có giá kinh tế và ứng dụng cao trong sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe con người.

Thông tin từ Chi cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật Hà Giang cho biết: Dự án Phát triển cây dược liệu của Hà Giang đã được Chính phủ phê duyệt và đã được các Bộ, ngành chức năng của Trung ương thẩm định với quy mô 12.581 ha, trong đó diện tích trồng mới là 5.180 ha. Tổng số vốn thực hiện Dự án là 2.932 triệu đồng, trong đó vốn Nhà nước 1.409 triệu đồng (chiếm 48,05 %); vốn các doanh nghiệp là 708 triệu đồng (24,14%); vốn của các tổ chức kinh tế là 576 triệu đồng (19,64%) và vốn của các hộ nông dân là 237 triệu đồng (8,08%).

Chương trình Phát triển cây dược liệu của Hà Giang được triển khai từ năm 2012, sau gần 12 năm triển khai, Dự án Phát triển cây dược liệu của Hà Giang đã mang lại những kết quả bước đầu, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xóa đói giảm nghèo và phù hợp với tiềm năng thế mạnh của địa phương. Tính đến tháng 9/2023, tổng diện tích các loài cây dược liệu đã trồng của Hà Giang đạt khoảng trên 9.850ha, chủ yếu là các loại dược liệu như: actiso, đương qui, bạch chỉ, ý dĩ, thảo quả, ấu tẩu, đỗ trọng, giảo cổ lam...

Mục tiêu của Hà Giang là phấn đấu trở thành vùng trọng điểm trong phát triển các loài cây dược liệu của quốc gia. Để thực hiện mục tiêu trên, trong những năm qua, tỉnh Hà Giang đã đẩy mạnh phát triển các loài cây dược liệu theo hướng hàng hóa.Cụ thể, tỉnh Hà Giang triển khai xây dựng Trung tâm Bảo tồn và phát triển cây dược liệu của tỉnh tại huyện Quản Bạ; đẩy mạnh nghiên cứu nhằm sản xuất các loại thuốc từ nguồn dược liệu khai thác và nuôi trồng của tỉnh; ban hành danh mục các chủng, loài dược liệu quý hiếm trên địa bàn của tỉnh; bổ sung các chính sách đặc thù về giống, vốn và công nghệ trong quá trình phát triển cây dược liệu; xúc tiến quá trình giao đất cho các dự án phát triển trồng cây dược liệu tại các huyện nghèo...

Tỉnh Hà Giang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ sản xuất, chế biến dược liệu tại các địa phương. 

Thực hiện chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn của Chính phủ, tỉnh Hà Giang đã linh hoạt trong việc giao mặt bằng và đất sạch cho các doanh nghiệp. Đồng thời, tỉnh cũng đơn giản hóa các thủ tục hành chính không cần thiết. Theo đó, tỉnh hỗ trợ 100% lãi suất vay vốn cho các tổ chức, cá nhân để trồng mới cây dược liệu; 100% lãi suất vay vốn để xây dựng vườn ươm giống dược liệu với mức vay vốn được hỗ trợ lãi suất tối đa là 500 triệu đồng/vườn, thời gian hỗ trợ 36 tháng. Hỗ trợ 100% lãi suất đầu tư xây dựng cơ sở chế biến, bảo quản.

Đặc biệt, Hà Giang còn thực hiện chính sách hỗ trợ sản xuất, chế biến dược liệu như: hỗ trợ tối đa 15 tỷ đồng/nhà máy chế biến dược liệu; hỗ trợ 30% tiền thuê đất trồng nguyên liệu cho các nhà máy chế biến đặt tại tỉnh (theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế) với thời gian hỗ trợ 60 tháng... Nhờ có sự hỗ trợ về cơ chế chính sách, cùng với nhiều giải pháp linh hoạt, đến nay tỉnh Hà Giang đã thu hút được nhiều doanh nghiệp vào phát triển dược liệu. 

Viện Dược liệu - Bộ Y tế cho rằng, với lợi thế về điều kiện tự nhiên để tiếp tục bảo tồn và phát triển các nguồn gen dược liệu quý trên địa bàn, tỉnh Hà Giang cần quan tâm đến giải pháp về chính sách, đầu tư và tài chính, khoa học công nghệ, nguồn lực, thị trường tiêu thụ và phát triển chuỗi giá trị. Trong đó, cần xây dựng cơ chế đặc thù đối với công tác phát triển dược liệu và cây gia vị ở địa phương để phục hồi, phát triển các vùng trồng dược liệu truyền thống; đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp triển khai nuôi trồng, khai thác, phát triển dược liệu và cây gia vị, hỗ trợ chuyển giao xây dựng mô hình sản xuất và mô hình liên kết chuỗi giá trị dược liệu; thúc đẩy phát triển thị trường khoa học và công nghệ để tạo động lực cho người dân tiếp nhận, chuyển giao công nghệ.

Đầu tư cơ sở hạ tầng cho các đơn vị triển khai nghiên cứu, sản xuất dược liệu và cây gia vị. Ưu tiên xây dựng cơ sở hạ tầng sản xuất theo hướng hàng hóa hiện đại, phù hợp với cuộc cách mạng 4.0. Đẩy mạnh nghiên cứu chọn tạo giống, công nghệ sản xuất giống cây dược liệu và cây gia vị có năng suất, chất lượng. Tập trung đầu tư vào nhóm cây dược liệu có lợi thế của địa phương, các cây dược liệu thị trường có nhu cầu cao. Đầu tư đào tạo nguồn nhân lực thực hiện công tác phát triển dược liệu  và cây gia vị, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt là công tác đào tạo và tập huấn về tiêu chuẩn GACP - WHO, tiêu chuẩn hữu cơ.

Tăng cường hợp tác, tạo liên kết 5 nhà, bao gồm: Nhà nông, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà quản lý và ngân hàng thương mại để thúc đẩy ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ vào phát triển dược liệu và cây gia vị. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có nhu cầu tham gia vào liên kết giữa sản xuất, tiêu thụ, công bố chất lượng sản phẩm và thúc đẩy các hoạt động xây dựng thương hiệu. Thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động xúc tiến thương mại…

Phương Hà