TMO - Nhằm thúc đẩy cây dược liệu trở thành ngành hàng tiềm năng, tỉnh Điện Biên tập trung giải quyết các điểm nghẽn từ khâu sản xuất đến thị trường. Sự vào cuộc mạnh mẽ của các cấp, ngành đang giúp địa phương xây dựng chuỗi giá trị dược liệu bền vững, mở ra cơ hội bứt phá cho cả vùng.

Thời gian qua tỉnh Điện Biên đã và đang nỗ lực tháo gỡ các điểm nghẽn để phát triển cây dược liệu theo hướng hàng hóa, bền vững và gắn với thị trường. Tuy nhiên, hiện nhiều vùng trồng vẫn gặp khó do thiếu nguồn giống chất lượng, quy mô sản xuất nhỏ lẻ và liên kết với doanh nghiệp chưa chặt chẽ.

Trước thực tế đó, tỉnh đã tập trung rà soát quy hoạch, xác định rõ những khu vực có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, đồng thời hỗ trợ người dân cải thiện kỹ thuật canh tác, nhân giống và kiểm soát chất lượng. Bên cạnh đó, chương trình thu hút doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu, bao tiêu sản phẩm đang được thúc đẩy nhằm tạo đầu ra ổn định, nâng giá trị dược liệu bản địa. Chính quyền địa phương cũng chú trọng xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc để tăng sức cạnh tranh cho các sản phẩm chủ lực.

Theo kết quả điều tra, hệ thực vật rừng của Điện Biên có khoảng 940 loài, trong đó nhiều loài được sử dụng làm dược liệu như: Đẳng sâm, tam thất, giảo cổ lam, bảy lá một hoa, tam thất hoang, lan kim tuyến, thổ phục linh, kim cang lá mác, bách bộ, bách hợp, cốt toái bổ, hà thủ ô đỏ, râu hùm, hoàng tinh hoa trắng, sâm vũ diệp, sâm Lai Châu... Để làm cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn định hướng phát triển lâu dài, bền vững các loài cây dược liệu, tỉnh Điện Biên đã tổ chức điều tra, đánh giá, xác định được một số loài cây lâm sản ngoài gỗ có giá trị tại các khu rừng phòng hộ, đặc dụng trên địa bàn.

Trong đó, tại các xã: Quài Tở, Na Sang đã trồng thử nghiệm cây sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu (khoảng 60.550 cây từ 1 - 5 năm tuổi, với tổng diện tích trên 2ha; Hợp tác xã 7/5 đã trồng thử nghiệm trên 2ha). Qua theo dõi, cây sinh trưởng, phát triển tốt đã khẳng định sự phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình các khu vực thử nghiệm.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, tỉnh Điện Biên đã quan tâm, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia phát triển cây dược liệu; lồng ghép, bố trí nguồn vốn hỗ trợ từ các chương trình, dự án đầu tư, hỗ trợ phát triển nông lâm nghiệp, các đề tài nghiên cứu khoa học để hỗ trợ phát triển cây dược liệu.

Đến nay, toàn tỉnh có khoảng 2.000ha các loài cây dược liệu được trồng theo các chương trình, dự án, đề tài nghiên cứu khoa học và người dân tự trồng. Trong đó, một số diện tích đã cho thu hoạch trong nhiều năm qua đem lại hiệu quả kinh tế, giúp người dân có nguồn thu nhập ổn định. Tuy nhiên, việc phát triển cây dược liệu gặp khó khăn do người dân không có nguồn lực, kinh nghiệm để đầu tư phát triển mở rộng hoặc đầu tư gây trồng các loại dược liệu quý, trong khi nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách có hạn.

Diện tích cây dược liệu còn manh mún, nhỏ lẻ chưa tạo các vùng trồng tập trung, gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm; sản phẩm dược liệu chủ yếu được xuất thô, tiêu thụ chủ yếu là bán cho các thương lái xuất sang Trung Quốc và một số tỉnh nên không ổn định. Theo chia sẻ của người dân bản Ten Hon, xã Quài Tở cho biết, nhiều năm trước, gia đình đã trồng sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu, song hiện nay diện tích còn phân tán.

Toàn tỉnh Điện Biên hiện có khoảng 2.000ha các loài cây dược liệu được trồng theo các chương trình, dự án, và người dân tự trộng. (Ảnh: HH).

Thời gian qua, một số doanh nghiệp đã quan tâm khảo sát lập các dự án đầu tư phát triển dược liệu. Đồng thời, tỉnh đã phê duyệt 1 dự án trồng dược liệu và cây công nghiệp với quy mô trồng khoảng 470ha cây dược liệu với các loài như: Ý dĩ, đan sâm, địa liền, đương quy, ngưu tất.

Tuy nhiên, do chưa có hành lang pháp lý rõ ràng nên việc khảo sát, lập và triển khai dự án của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Mới đây, Chính phủ ban hành Nghị định 183/2025/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định 156/2018/NĐ-CP, bổ sung quy định riêng về hoạt động nuôi, trồng, thu hoạch cây dược liệu.

Trường hợp các doanh nghiệp, nhà đầu tư khi đầu tư nuôi, trồng, phát triển cây dược liệu có thể trực tiếp ký hợp đồng hợp tác, liên kết với các chủ rừng (Ban quản lý rừng phòng hộ, đặc dụng; hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư) hoặc thuê môi trường rừng của các Ban quản lý rừng phòng hộ, đặc dụng để thực hiện. Nhằm tiếp tục tháo gỡ khó khăn, tạo hành lang pháp lý phát triển cây dược liệu, thời gian tới tỉnh Điện Biên cần lập quy hoạch, phân vùng cụ thể cho nhóm loài cây dược liệu phù hợp.

Đây là cơ sở để định hướng phát triển phù hợp với loài cây dược liệu theo vùng chuyên canh tạo thành thương hiệu cho từng vùng. Trên cơ sở các quy định về loài cây dược liệu quý hiếm đã được Bộ Y tế ban hành, tỉnh cần ban hành danh mục các loại cây dược liệu đặc thù của tỉnh; hướng dẫn, chỉ đạo các tổ chức, cá nhân lập phương án tự trồng hoặc hợp tác trồng cây dược liệu trên diện tích rừng được giao; xây dựng chính sách, bố trí nguồn vốn hợp lý để hỗ trợ các tổ chức, cá nhân đầu tư trồng dược liệu…Việc tập trung xử lý những vướng mắc cản trở quá trình phát triển đang mở ra cơ hội mới cho ngành dược liệu Điện Biên bứt phá trong thời gian tới.

Khi các yếu tố về giống, kỹ thuật, quy hoạch và thị trường được hoàn thiện, cây dược liệu sẽ trở thành ngành hàng có giá trị cao, tạo nền tảng để địa phương thu hút thêm doanh nghiệp và nguồn lực đầu tư. Hiệu quả không chỉ thể hiện ở sản lượng và giá trị kinh tế, mà còn ở khả năng bảo tồn nguồn gen bản địa, nâng cao thu nhập cho đồng bào miền núi và thúc đẩy phát triển nông nghiệp theo hướng xanh, bền vững.

Tuy nhiên, để những định hướng này đi vào thực tế, Điện Biên cần tiếp tục mở rộng diện tích trồng các loại dược liệu có kinh tế cao, tạo nên mô hình liên kết bền vững. Khi những nỗ lực này được thực hiện nhất quán, ngành dược liệu của tỉnh Điện Biên sẽ có đủ điều kiện để khẳng định vị thế trên thị trường, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế – xã hội của địa phương.

Trọng Hưng