Đề xuất chính sách phát triển ĐBSCL trong giai đoạn mới

TMO - Mô hình phát triển hiện nay của ĐBSCL đang bộc lộ nhiều giới hạn, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh giữa các vùng ngày càng gay gắt và tác động của biến đổi khí hậu ngày càng sâu rộng. Nếu không có những điều chỉnh mang tính chiến lược, nguy cơ tụt hậu và gia tăng tính dễ tổn thương của người dân trong vùng sẽ ngày càng lớn.

Theo Báo cáo của Ngân hàng Thế giới, khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang chịu tác động ngày càng nặng nề của hạn hán, xâm nhập mặn, lũ lụt và nắng nóng cực đoan. Những cú sốc môi trường liên tiếp trong thập kỷ qua đã làm suy giảm thu nhập từ nông nghiệp - trụ cột sinh kế của hàng triệu hộ dân trong vùng.

Không chỉ đối mặt với áp lực sinh kế, vị thế kinh tế của ĐBSCL trong nền kinh tế cũng đang có dấu hiệu suy giảm. Báo cáo chỉ ra, tỉ trọng đóng góp của vùng vào GDP cả nước đã giảm từ gần 20% trước năm 2000 xuống còn 12,4% vào năm 2024. Trong khi đó, khả năng thu hút đầu tư nước ngoài còn hạn chế, khi năm 2023, khu vực này chỉ thu hút được 3% tổng vốn FDI của Việt Nam.

(Ảnh minh họa)

Những con số trên cho thấy mô hình phát triển hiện nay của ĐBSCL đang bộc lộ nhiều giới hạn, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh giữa các vùng ngày càng gay gắt và tác động của biến đổi khí hậu ngày càng sâu rộng. Theo Ngân hàng Thế giới, nếu không có những điều chỉnh mang tính chiến lược, nguy cơ tụt hậu và gia tăng tính dễ tổn thương của người dân trong vùng sẽ ngày càng lớn.

Báo cáo khẳng định tương lai của ĐBSCL không thể chỉ xoay quanh không gian phát triển hiện có, mà cần được xây dựng dựa trên một chiến lược phát triển mới, đặt con người vào vị trí trung tâm. Đây là cách tiếp cận nhằm bảo đảm rằng mọi người dân, dù lựa chọn ở lại hay di cư - đều có cơ hội cải thiện sinh kế và chất lượng cuộc sống. Từ các phân tích về sinh kế, di cư và rủi ro môi trường, tổ chức này đã xác định 5 lĩnh vực chính sách ưu tiên để ĐBSCL có thể thích ứng, phục hồi và phát triển trong bối cảnh tương lai nhiều bất định.

Cụ thể: 1 - Đầu tư vào giáo dục và phát triển kỹ năng để mở rộng cơ hội thành công cho tất cả mọi người, đặc biệt là thanh niên. 2 - Hiện đại hóa và chuyển đổi nền nông nghiệp theo hướng giảm sử dụng lao động, tăng khả năng thích ứng và tạo ra lợi nhuận lớn hơn. 3- Đầu tư vào cơ sở hạ tầng địa phương để thu hút doanh nghiệp, tăng cường tính kết nối và giảm chi phí giao dịch cho người nông dân. 4 - Thúc đẩy di cư an toàn, tự nguyện, coi đó là một chiến lược thích ứng cho những người mong muốn tìm kiếm cơ hội ngoài vùng ĐBSCL. 5 - Xây dựng hệ thống an sinh xã hội thích ứng, có thể hỗ trợ đối tượng bị ảnh hưởng bởi các cú sốc, nhất là người không thể hoặc không muốn di cư.

Từ góc độ hoạch định chính sách, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, vấn đề cốt lõi của ĐBSCL không phải là việc người dân ở lại hay di cư, mà là làm sao để người dân có thể sống tốt hơn, dù lựa chọn ở đâu. Theo ông, giai đoạn tới, vùng cần đặc biệt chú trọng 3 định hướng lớn.

Một là, tiếp tục hoàn thiện thể chế điều phối phát triển vùng, tương xứng với quy mô hành chính và kinh tế mới, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Trung ương và các địa phương. Hai là, tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi mô hình tăng trưởng của ĐBSCL theo hướng xanh, giá trị cao và bền vững. Trong đó, nông nghiệp tiếp tục giữ vai trò nền tảng nhưng không còn được nhìn nhận thuần túy là hoạt động sản xuất, mà là một bộ phận của hệ sinh thái kinh tế - xã hội rộng lớn, gắn với chế biến, logistics, thị trường, khoa học công nghệ và bảo vệ môi trường.

Ba là, đặt đầu tư cho con người vào vị trí trung tâm của chiến lược thích ứng và phát triển vùng, phù hợp với tinh thần dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng, trong đó xác định phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và nâng cao năng suất lao động là động lực then chốt của tăng trưởng nhanh và bền vững.

Những vấn đề được nêu trong Báo cáo của Ngân hàng Thế giới, từ sinh kế, giảm nghèo, di cư đến các rủi ro khí hậu và môi trường... cần được nhìn nhận trong một bức tranh tổng thể và dài hạn. Đây không phải là những vấn đề riêng lẻ, mà phản ánh những thách thức mang tính cấu trúc trong quá trình phát triển của vùng qua nhiều giai đoạn. Tinh thần này cũng phù hợp với Nghị quyết của Trung ương về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó yêu cầu chuyển từ cách tiếp cận theo từng ngành, từng địa phương sang cách tiếp cận tích hợp, liên vùng; từ “ứng phó” sang chủ động thích ứng, nhất quán coi con người là trung tâm của phát triển.

Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh yêu cầu tạo ra một môi trường phát triển đủ hấp dẫn, an toàn và bao trùm, để người dân ĐBSCL có thể yên tâm gắn bó với vùng hoặc chủ động tìm kiếm những cơ hội phát triển mới, mà không rơi vào tình thế dễ bị tổn thương. Trong bối cảnh ĐBSCL đang bước vào giai đoạn chuyển đổi sâu sắc, điều then chốt là có đủ tầm nhìn, thể chế và sự phối hợp hiệu quả để dẫn dắt và quản trị tốt quá trình chuyển đổi này theo hướng bền vững và bao trùm.

KIM MỸ