Đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong bảo tàng

TMO - Chuyển đổi số trở thành xu thế trong nhiều lĩnh vực trong đó bao gồm cả hoạt động quản lý, vận hành của bảo tàng. Không nằm ngoài xu hướng trên, bảo tàng tỉnh Yên Bái đã nỗ lực ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động lưu trữ, bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, mang lại những trải nghiệm mới cho người dân và du khách khi tới tham quan.

Bảo tàng Yên Bái có diện tích 2.700 m2, hoàn thành xây dựng vào năm 2020 với tổng mức đầu tư gần trăm tỉ đồng. Kiến trúc bên ngoài Bảo tàng được lấy cảm hứng từ căn nhà sàn truyền thống của đồng bảo dân tộc Thái vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ. Mới đây, Bảo tàng tỉnh Yên Bái tiếp nhận 200 hiện vật do người dân hiến tặng và bổ sung 65 hiện vật sau đợt nghiên cứu, thám sát khảo cổ nâng tổng số lên 24.946 hiện vật.

Bên cạnh đó, bảo tàng Yên Bái hiện đang trưng bày trên 300 mẫu vật địa chất, khoáng sản. Trong đó, có những mẫu quặng sắt, grafit, chì, kẽm, thạch anh... và các loại đá quý và bán quý được phát hiện trên địa bàn các huyện thuộc tỉnh Yên Bái. Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi muốn tìm hiểu thông tin, truyền thống văn hoá của địa phương, từ lâu Yên Bái đã triển khai xây dựng Bảo tàng thực tế ảo với kỹ thuật 3D hiện đại trên nền web baotangyenbai.vn.

Khi truy cập vào địa chỉ web này, người dùng không chỉ tự do khám phá bảo tàng như đến trực tiếp mà còn có thể tương tác với mô hình hiện vật ở nhiều góc độ khác nhau một cách nhanh chóng, thuận lợi, không bị hạn chế bởi không gian, thời gian, khoảng cách địa lý với bảo tàng ảo này.  Bên cạnh đó, thông tin về các hiện vật cũng được hiển thị khá đầy đủ bao gồm: văn bản, hình ảnh, băng âm thanh, phim tư liệu, giúp chủ động và linh hoạt hơn trong công tác trưng bày nhất là trưng bày lưu động và trưng bày chuyên đề.

Ngoài ra, ứng dụng chuyển đổi số, bảo tàng tỉnh Yên Bái còn phối hợp với các trường học trên địa bàn tổ chức tham quan trực tuyến thông qua ứng dụng Zoom. Đây là hoạt động thiết thực giúp học sinh tiếp cận lịch sử, văn hóa địa phương một cách sinh động, trực quan và hấp dẫn. Bảo tàng tỉnh Yên Bái đã chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ thuyết minh, kỹ thuật viên cũng như thử nghiệm đường truyền để đảm bảo buổi tham quan diễn ra thuận lợi.

Trong thời gian tham quan qua ứng dụng, thuyết minh viên đã đưa các em học sinh đến với không gian trưng bày của Bảo tàng thông qua màn hình trực tuyến. Qua việc giới thiệu  những tư liệu, hiện vật quý giá đã giúp học sinh hiểu hơn về quá trình hình thành và phát triển của tỉnh Yên Bái qua từng giai đoạn lịch sử.

Hướng dẫn viên hướng dẫn khách tham quan tải và sử dụng ứng dụng thuyết minh tự động tại bảo tàng Yên Bái. (Ảnh: BYB). 

Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức, buổi tham quan thực tuyến còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, nâng cao ý thức giữ gìn và bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương. Hoạt động này nằm trong chương trình giáo dục trải nghiệm của Bảo tàng tỉnh Yên Bái, hướng đến mục tiêu giúp học sinh mở rộng hiểu biết thông qua hình thức học tập hiện đại, linh hoạt.

Thành công của buổi tham quan trực tuyến hứa hẹn mở ra nhiều chương trình bổ ích khác trong tương lai, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi số đang ngày càng phát triển mạnh mẽ. Những năm qua, Bảo tàng tỉnh Yên Bái đã có nhiều bước tiến trong ứng dụng công nghệ vào hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Bảo tàng đã triển khai hệ thống trưng bày điện tử trực quan, ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR), số hóa hiện vật 3D và đẩy mạnh tuyên truyền trên các nền tảng số như website, fanpage. Việc thực hiện chuyển đổi số không chỉ nâng cao hiệu quả trưng bày mà còn giúp kết nối bảo tàng với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong năm 2025, Bảo tàng tỉnh Yên Bái tiếp tục ưu tiên các hoạt động ứng dụng công nghệ vào công tác thuyết minh trực tuyến, nhằm tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của học sinh về lịch sử và di sản văn hóa.

Việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động bảo tàng giúp tăng đáng kể số khách tham quan là học sinh, sinh viên. Nhiều trường học xem hoạt động trải nghiệm tại bảo tàng như một nội dung học tập về lịch sử, văn hóa, bởi vì các không gian trải nghiệm nhờ công nghệ có thể giúp học sinh hiểu nhanh và sâu các kiến thức cần thiết. Chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng là cầu nối để đưa các di sản đến gần hơn với công chúng, đóng góp tích cực vào trong quá trình bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, đưa di sản văn hóa trở thành sản phẩm của du lịch, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Yên Bái.

Linh Nga