Đẩy mạnh chế biến sâu gia tăng giá trị xuất khẩu nông sản

TMO - Là một trong những vựa nông sản lớn nhất cả nước, thời gian qua tỉnh Sơn La đã đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao giá trị nông sản.

Thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Sơn La cho biết, toàn tỉnh có hơn 84.000 ha cây ăn quả cho sản lượng mỗi năm bình quân 450.000 tấn, Sơn La được biết đến là vựa quả lớn nhất miền Bắc và đứng thứ 2 cả nước. Những năm qua, sản phẩm quả của Sơn La được tiêu thụ cả ở thị trường trong nước và xuất khẩu; trong đó, khối lượng xuất khẩu bình quân hàng năm khoảng 23.000 tấn, chiếm 5-7% sản lượng quả của tỉnh trong năm.

UBND tỉnh Sơn La cho biết, chủ trương của tỉnh trong thời gian tới sẽ không mở rộng diện tích cây ăn quả, tập trung thâm canh để tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, từ đó góp phần tăng giá trị trên 1 diện tích canh tác, tránh tình trạng phát triển nhanh, “nóng” dẫn đến bà con được mùa nhưng không tiêu thụ được sản phẩm. Bên cạnh đó, đẩy mạnh thu hút đầu tư vào chế biến sâu nông sản. Hiện nay, Sơn La đã mời gọi, tạo cơ chế chính sách cũng như tạo điều kiện tốt nhất để thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp. Từ đó, góp phần cải thiện kết cấu hạ tầng, đẩy mạnh công nghiệp chế biến sâu trong lĩnh vực nông nghiệp, hướng tới xây dựng tỉnh Sơn La thành trung tâm chế biến nông sản vùng Tây Bắc.

Sơn La đã trở thành một trong những trung tâm phát triển nông nghiệp mạnh của cả nước với đa dạng các mặt hàng nông sản. Ảnh: VL. 

Bên cạnh rau quả, Sơn La cũng được biết đến với thế mạnh lớn ở cây cà phê. Đến nay, toàn tỉnh Sơn La có hơn 20.000 ha cây cà phê Arabica (chiếm 41,2% diện tích cà phê Arabica của cả nước). Trong đó, gần 18.000 ha được cấp chứng nhận bền vững và tương đương như RA, 4C, VietGAP, sản lượng trên 200.000 tấn quả tươi.

Sơn La được công nhận 2 vùng ứng dụng công nghệ cao cho cà phê với diện tích 1.039,5 ha và 1.560 hộ gia đình tham gia; xây dựng duy trì, phát triển chuỗi cung ứng cà phê an toàn. Toàn tỉnh Sơn La đặt mục tiêu đến năm 2030 phát triển 25.000 ha, sản lượng cà phê nhân 40.000 tấn; thực hiện tái canh 9.800 ha; phát triển cà phê đặc sản 5.950 ha; phát triển vùng nguyên liệu cà phê đạt các tiêu chuẩn bền vững 18.000 ha. Đặc biệt, hình thành và phát triển 5 vùng cà phê ứng dụng công nghệ cao. Phấn đấu xuất khẩu 30.000 tấn cà phê nhân sang thị trường: Đức, Mỹ, Brazil, Hà Lan, các nước Nam Mỹ…

Trong năm 2023, tỉnh Sơn La đã tập trung thực hiện sản xuất và chế biến các sản phẩm nông sản như cây ăn quả, cà phê, sắn… theo đúng thời vụ, đảm bảo nâng cao sản lượng và chất lượng. Đồng thời ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp hiện đại, chuyển đổi cơ cấu sản xuất; thu hút các nhà máy chế biến nông sản đầu tư trên địa bàn góp phần nâng cao giá trị các sản phẩm nông sản của tỉnh.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh đã thu hút được 4 nhà máy chế biến rau, quả quy mô công nghiệp gồm: Trung tâm chế biến rau, quả xuất khẩu DOVECO tại huyện Mai Sơn, với quy mô công suất 100.000 tấn sản phẩm các loại/năm. Đến hết tháng 11/2023 tổng sản lượng các loại nông sản Công ty Cổ phần thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao đã thu mua phục vụ cho Nhà máy chế biến đạt 8.649,6 tấn trong đó: Dứa 397,7 tấn, Chanh leo 59 tấn, Ngô ngọt 2.294,4 tấn, Đậu tương rau 1.420 tấn, Rau chân vịt 128,5 tấn, Xoài 4.353 tấn quả.

Công ty TNHH IC FOOD Sơn La đến nay nhà máy đã hoàn thành xây dựng nhà xưởng quy mô công suất 1.700 tấn sản phẩm sấy khô/năm. Trong năm 2023, công ty đang tiếp tục ký hợp đồng liên kết, sản xuất thu mua 4.350 tấn nguyên liệu như: Hành lá 1.500 tấn; Bắp cải 650 tấn; Cải bẹ 700 tấn; Cà rốt 350 tấn; Cải ngọt 1.000, Cải thảo 150 tấn để chế biến 200 tấn thành phẩm. Nhà máy chế biến hoa quả tươi và thảo dược Vân Hồ thuộc Tập đoàn TH tại xã Lóng Luông, huyện Vân Hồ, với dây truyền công nghệ chế biến hiện đại, tự động hóa 100%: Niên vụ nhãn 2023 tính đến thời điểm hiện tại nhà máy đã thu mua 500 tấn nhãn trên địa bàn tỉnh để chế biến.

Công ty cổ phần Nafoods Tây Bắc tại khu công nghiệp Bó Bun huyện Mộc Châu, công suất chế biến từ 10.000 tấn rau, quả/năm: Tổng diện tích vùng nguyên liệu chanh leo phục vụ chế biến cho công ty đến thời điểm hiện tại là 750 ha (năm 2022 trồng được 400 ha, năm 2023 trồng được 350 ha). Sản lượng thu mua hiện tại Công ty đang thu mua giao động từ 15-20 tấn quả/ ngày, thời vụ cho thu hoạch bắt đầu từ tháng 6 tính đến thời điểm hiện tại công ty thu mua được trên 1.000 tấn quả tươi để phục vụ chế biến. Toàn tỉnh có 543 cơ sở sơ chế và chế biến tiểu thủ công nghiệp các sản phẩm cây ăn quả. Các sản phẩm sau chế biến chủ yếu là: Xoài sấy dẻo; Hồng sấy dẻo; Chuối sấy dẻo; Rượu chuối; Mận, mơ sấy dẻo; Rượu mận, mơ; Thanh long sấy dẻo; nước cốt Chanh leo; Long nhãn; Dứa sấy dẻo; Rượu vang Sơn Tra; Rượu Táo Mèo; nước ép từ quả Sơn Tra; Sơn Tra sấy khô… Sản phẩm sau chế biến ước khoảng 20.022 tấn/năm (tương đương 81.187 tấn quả tươi). 

Dây chuyền chế biến hoa quả tươi tại doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Sơn La. Ảnh: ĐT. 

Trên địa bàn tỉnh có 08 cơ sở chế biến quy mô công nghiệp, trong đó: Thành phố Sơn La 02 cơ sở (Công ty TNHH xuất nhập khẩu cà phê Minh Tiến - Chi nhánh Sơn La; HTX cà phê Bích Thao Sơn La), sản lượng thu mua dự kiến 7.150 tấn quả; huyện Thuận Châu có 02 cơ sở (Công ty TNHH sản xuất và thương mại Cát Quế; Hợp tác xã chè, cà phê AVINA), sản lượng thu mua dự kiến 9.600 tấn quả; huyện Mai Sơn có 04 cơ sở (Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La; Hợp tác xã xây dựng và phát triển nông thôn Mường Chanh; Hợp tác xã cà phê Đào Chiềng Ban; Hợp tác xã Aratay - Coffee), sản lượng thu mua dự kiến 51.963 tấn quả; các cơ sở, nhà máy đều có hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn môi trường.

Đối với chế biến Sắn, trên địa bàn tỉnh có Nhà máy Tinh bột sắn Sơn La trực thuộc Chi nhánh Công ty cổ phần tinh bột sắn Phú Yên, có đăng ký quy mô, công suất hoạt động chế biến đạt 150.000 tấn/năm. Niên vụ 2023 - 2024 nhà máy dự kiến chế biến được 31.500 tấn sắn củ tươi. Nhà máy chế biến nông sản BHL trực thuộc Công ty cổ phần chế biến nông sản BHL Sơn La có trụ sở Khu công nghiệp Mai Sơn, xã Mường Bằng, huyện Mai Sơn có đăng ký quy mô, công suất hoạt động chế biến đạt 150.000 tấn/năm. Niên vụ 2023 - 2024 nhà máy dự kiến chế biến được 31.500 tấn sắn củ tươi, tương ứng 12.400 tấn tinh bột. Ngoài ra toàn tỉnh còn có 16 cơ sở, công ty, hợp tác xã chế biến sắn lát khô. 

Trong thời gian tới, tỉnh Sơn La tiếp tục tập trung thâm canh để tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, xây dựng và phát triển hiệu quả các vùng nguyên liệu tập trung, cơ giới hóa đồng bộ, nâng cao năng lực chế biến và bảo quản nông sản theo các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với tiêu chuẩn chất lượng và mã vùng nguyên liệu từ đó góp phần tăng giá trị sản phẩm nông sản của tỉnh. Mời gọi, tạo cơ chế chính sách cũng như tạo điều kiện tốt nhất để thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp. Từ đó, góp phần cải thiện kết cấu hạ tầng, đẩy mạnh công nghiệp chế biến sâu trong lĩnh vực nông nghiệp, hướng tới xây dựng tỉnh Sơn La thành trung tâm chế biến nông sản vùng Tây Bắc.

Theo khuyến nghị của các chuyên gia nông nghiệp và giới nghiên cứu, để xuất khẩu nông sản trong năm 2024 đạt giá trị cao hơn và thiết lập nhiều kỷ lục mới về kim ngạch xuất khẩu ở một số mặt hàng chủ lực, ngành hàng nông sản Việt cần tập trung đầu tư nhiều hơn về chế biến sâu nhằm nâng cao sức cạnh tranh, xây dựng được chuỗi ngành hàng chuyên nghiệp và tạo ra những sản phẩm nổi trội, đem lại giá trị cao hơn.

Riêng đối với ngành hàng trái cây, rau quả, Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, để đạt trình độ trở thành cường quốc xuất khẩu rau quả ở khu vực Đông Nam Á và của thế giới thì Việt Nam cần cải tiến nhiều vấn đề; trong đó có khâu chế biến sâu. Bởi vì năng lực chế biến rau quả hiện nay của Việt Nam mới chỉ đạt 25% trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả. Trong khi đó, ở nhiều quốc gia khác có thế mạnh về xuất khẩu rau quả thì tỷ lệ chế biến sâu đang chiếm đến 50%.

Thêm vào đó, số lượng đơn vị tham gia chế biến tại Việt Nam có thể lên đến hàng nghìn doanh nghiệp, nhưng vẫn chỉ ở quy mô nhỏ lẻ. Tính số lượng doanh nghiệp có đầu tư lớn cho khâu chế biến rau quả một cách bài bản thì hiện chỉ có khoảng 150 doanh nghiệp và đang nằm ở mức trung bình khá trên thế giới. Do đó, nếu muốn tiến xa hơn, nâng kim ngạch xuất khẩu đạt giá trị cao hơn, đương nhiên tập trung đầu tư và có cơ chế ưu tiên, khích lệ lĩnh vực chế biến sâu là điều cần thiết.

Hồng Thắm