Chuyển đổi số trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá

TMO - Thời gian qua, các địa phương trên cả nước luôn quan tâm bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa, đặc biệt là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ 3D, chuyển đổi số. Qua đó, góp phần tích cực vào công tác giáo dục truyền thống văn hóa lịch sử, từng bước mang lại những trải nghiệm mới mẻ, sống động cho người dân và du khách tham quan.

Di sản văn hoá lịch sử là biểu tượng của sự trường tồn, cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Di sản còn là sản phẩm phát triển ngành du lịch, tạo ra sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế của địa phương. Cộng đồng dân cư tại nơi có di sản sẽ nhận thức rõ hơn về giá trị của di sản, từ nâng cao lòng tự hào về truyền thống, về ý thức trách nhiệm bảo vệ tài sản này. Nhận thức rõ tầm quan trọng, giá trị của di sản văn hóa, các địa phương trên cả nước luôn quan tâm công tác gìn giữ, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội.

Đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong bảo tồn di tích lịch sử văn hoá, coi đây là nhiệm vụ quan trọng tạo nên bản sắc, sức mạnh nội sinh trong phát triển kinh tế, xã hội địa phương. Đặc biệt, công tác số hóa tư liệu và tăng cường ứng dụng công nghệ 3D đã và đang cung cấp phương thức tiếp cận mới và những tiện ích đa dạng trong các hoạt động bảo tồn và nghiên cứu, phát huy các giá trị di sản văn hóa, góp phần hiện thực hóa những định hướng chỉ đạo của Đảng về phát triển văn hóa.

Trong lĩnh vực văn hóa, triển khai ứng dụng công nghệ số trong lưu trữ, quảng bá, phát huy các giá trị di sản văn hóa đáp ứng xu hướng tất yếu để văn hóa Việt Nam nói chung có thể hòa nhập và giao lưu với các nền văn hóa khác trên thế giới. Tích cực triển khai ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa đã tạo cơ sở số dữ liệu di sản (E-Heritage) hướng tới xây dựng cơ sở dữ liệu lớn (big data) cho di sản văn hóa Việt Nam. Đây là cơ sở để đáp ứng thực tiễn phát triển và nhu cầu lưu trữ, nghiên cứu và thưởng lãm giá trị lịch sử văn hóa.

Đặc biệt khi lưu trữ và giới thiệu, ứng dụng công nghệ hình ảnh 3D đặc biệt hữu dụng, làm tăng khả năng kết nối, tương tác trong việc sử dụng tư liệu, hiện vật đang lưu giữ, đồng thời đa dạng hóa các hoạt động trưng bày, tạo ra những trải nghiệm hấp dẫn và khác biệt. Trong bảo tồn, nghiên cứu, công nghệ hình ảnh 3D giúp lưu trữ, tái hiện hình ảnh, chế tác phiên bản với mức chính xác cao nhất.

Cụ thể, gần đây nhất, tại công trường khai quật di chỉ Vườn Chuối (huyện Hoài Đức, Hà Nội) đã ứng dụng công nghệ hình ảnh 3D để lưu trữ hình ảnh di vật trong không gian ba chiều của hố khai quật, thu thập tối đa những dữ liệu chân thực nhất phục vụ nghiên cứu. Công nghệ phát triển cho phép thực hiện công việc này tại hiện trường - điều trước đây chưa làm được.  Trong quá trình đẩy mạnh số hóa, ứng dụng công nghệ 3D còn nhiều dư địa phát triển để phục vụ công nghiệp văn hóa nhiều hơn.

Du khách trải nghiệm di sản thông qua công nghệ thực tế ảo. (Ảnh: KDPT). 

Ngoài ra, tại Hoàng Thành Thăng Long, việc ứng dụng công nghệ cao 3D mapping vào hệ thống di sản quý giá đã minh chứng cho thấy hướng đi này là đúng đắn. Những trưng bày của Hoàng Thành Thăng Long gần đây đã được ứng dụng công nghệ số hiện đại như 3D mapping, những phần mềm tương tác để giúp kết nối và tương tác với du khách tốt hơn. Điều đó giúp gia tăng trải nghiệm của du khách khi đến thăm di tích, di vật cũng như khu di sản Hoàng Thành Thăng Long.

Bên cạnh đó, tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia cũng đã có ứng dụng công nghệ số cho trưng bày “Di sản văn hóa Phật giáo Việt Nam” và “Đèn cổ Việt Nam”. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã cho ra mắt sản phẩm tour tham quan trực tuyến 3D. Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam triển khai tour 3D “Chiến thắng Hà Nội 12 ngày đêm”…

Chương trình số hóa di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu tất cả di tích quốc gia đặc biệt, bảo vật quốc gia; các di sản trong danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được số hóa và ứng dụng trên các nền tảng số. Bảo tàng Lịch sử quốc gia là đơn vị đầu tiên thử nghiệm số hóa 3D với nhiều hiện vật trên các loại hình, chất liệu khác nhau, ứng dụng công nghệ tương tác thực tại ảo 3D trong giới thiệu trưng bày để phục vụ khách tham quan và nghiên cứu. Sau đó, nhiều bảo tàng khác cũng đạt được những thành công đáng khích lệ.

Quá trình số hóa và 3D hóa tư liệu, hiện vật vẫn đang tiếp tục được thúc đẩy, mở rộng và nâng cao trong hệ thống các bảo tàng và di tích. Ứng dụng công nghệ hiệu quả không chỉ giúp bảo tồn di sản, mà còn có thể đem lại những giá trị kinh tế trong phát triển du lịch di sản, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam đến với bạn bè thế giới. Với khối lượng di sản khổng lồ, đây sẽ là nguồn lực lớn ngành du lịch Việt Nam bứt phá trong phát triển công nghiệp văn hóa. Bằng cách tăng cường khả năng tiếp cận cho các thế hệ tương lai qua các phương tiện kỹ thuật số, các di sản văn hóa sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và truyền cảm hứng, từ đó nâng cao ý thức bảo tồn các giá trị truyền thống trong bối cảnh hiện đại.

Đinh Thịnh