Chuyển đổi số bảo tàng: Hướng đi mới phát huy giá trị di sản, văn hoá

TMO - Với sự phát triển của công nghệ, hình thức hướng dẫn tham quan, giới thiệu các sưu tập hiện vật trực tuyến hay trưng bày ảo... ngày càng phong phú, đa dạng. Nắm bắt được nhu cầu đó, tỉnh Quảng Ninh đã tích cực đẩy mạnh chuyển đổi số trong quá trình quản lý, vận hành bảo tàng, mở ra hướng đi mới nhằm phát huy các giá trị di sản, văn hoá bản địa.

Việc sử dụng công nghệ để phát triển du lịch, bảo tàng thông minh cũng đang được triển khai ngày càng nhiều tại các bảo tàng, khu di tích ở Việt Nam. Trong đó, bảo tàng tỉnh Quảng Ninh  là một trong những đơn vị tiên phong. Bên cạnh sự thuận tiện, nâng cao trải nghiệm cho du khách, các dịch vụ, tiện ích sử dụng công nghệ còn mang đến hình ảnh hiện đại, thông minh tại Quảng Ninh. Hiện nay, bảo tàng Quảng Ninh đã và đang phát triển nhiều mô hình trên nền tảng số như: Bảo tàng ảo, vé điện tử, thuyết minh tự động.

Đặc biệt, việc triển khai công nghệ thực tế ảo VR 360 đang mang lại những trải nghiệm sống động và chân thực cho du khách. Được biết đến như một điểm tham quan hấp dẫn, bảo tàng thu hút hàng trăm nghìn lượt khách du lịch mỗi năm. Đây là một trong ba bảo tàng ở Việt Nam tự chủ hoàn toàn nguồn tài chính chi thường xuyên. Theo báo cáo từ Bảo tàng Quảng Ninh, công tác chuyển đổi số tại đây đã được triển khai mạnh mẽ từ năm 2013.

Điển hình là mô hình "bảo tàng ảo" ra mắt tháng 12/2014, ứng dụng công nghệ hình ảnh 3D tái hiện không gian thực tế đưa lên website baotangao.baotangquangninh.vn. Du khách có thể tham quan trực tuyến, khám phá tổng quan bảo tàng cũng như các không gian trưng bày với nội dung chi tiết, dễ hiểu. Đến tháng 6/2023, Bảo tàng Quảng Ninh tiếp tục triển khai số hóa, khai thác hệ thống vé điện tử, cho phép du khách mua vé trực tuyến và sử dụng mã QR để vào tham quan, giúp bảo tàng hạn chế giao dịch tiền mặt, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý. Để nâng cao trải nghiệm tham quan, từ tháng 9/2024, Bảo tàng Quảng Ninh đã đưa vào sử dụng hệ thống thuyết minh tự động (Audio Guide).

Thiết bị này, kết nối với tai nghe, giúp du khách nghe thuyết minh chi tiết về lịch sử, văn hóa các hiện vật trưng bày. Khi du khách đến gần các hiện vật hoặc không gian trưng bày, thiết bị sẽ tự động phát thuyết minh, mang lại trải nghiệm thuận tiện và chủ động. Hiện tại, hệ thống hỗ trợ 3 ngôn ngữ (tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Trung), dự kiến sẽ bổ sung thêm các ngôn ngữ khác trong tương lai. Bảo tàng Quảng Ninh hiện đang sở hữu khoảng 60.000 hiện vật, trong đó có 5 bộ sưu tập đặc trưng của tỉnh đã được lập hồ sơ khoa học và 12 hiện vật được công nhận là Bảo vật quốc gia.

Đến nay, bảo tàng đã số hóa khoảng 20.000 hiện vật. Để mở rộng không gian trưng bày, bảo tàng đã kết nối 4 camera tại Yên Tử từ năm 2015, dự kiến sẽ tiếp tục kết nối 2 camera tại Di tích Quốc gia đặc biệt Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đảo Cô Tô và Đình Trà Cổ ở TP Móng Cái. Bên cạnh đó, bảo tàng Quảng Ninh còn phối hợp với đơn vị truyền thông trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh triển khai dự án áp dụng công nghệ VR 360 cho không gian Yên Tử và mỏ than.

Du khách trải nghiệm hình ảnh truyền trực tiếp về Yên Tử trong không gian của Bảo tàng Quảng Ninh. (Ảnh: QN). 

Thông qua kính thực tế ảo, du khách có thể tham quan Yên Tử hoặc trải nghiệm hành trình xuống hầm lò của ngành than. Ứng dụng công nghệ VR 360 cho phép người dùng trải nghiệm một không gian hoàn toàn ảo, nơi họ có thể quan sát mọi hướng xung quanh mình như thể đang ở trong không gian đó.

VR 360 sẽ cung cấp hình ảnh toàn cảnh, cho phép người dùng nhìn thấy mọi góc độ từ mọi hướng, tạo cảm giác như đang sống trong môi trường đó. Khi người dùng đeo kính thực tế ảo có thể tương tác với không gian ảo giúp du khách trải nghiệm tham quan Yên Tử, mỏ than lộ thiên, hầm lò mà không cần phải đến tận nơi. Đại diện phòng kỹ thuật thiết bị Bảo tàng Quảng Ninh cho biết, chuyển đổi số không chỉ giúp truyền thông quảng bá hiệu quả hơn về bảo tàng mà còn mang lại nhiều tiện ích cho du khách.

Công nghệ VR 360 sẽ giúp du khách tham quan các không gian của Yên Tử hoặc mỏ than, thậm chí tiến sát lại các hiện vật, tương tác với không gian ảo đó sẽ tạo nên những trải nghiệm thú vị, nhờ chuyển đổi số, lượng khách du lịch đến Bảo tàng Quảng Ninh đã gia tăng đáng kể qua các năm.

Với hệ thống hiện vật đặc sắc, bảo tàng Quảng Ninh đã trở thành điểm đến thu hút du khách. Du lịch văn hoá gắn với bào tàng đã tạo thêm những điểm nhấn góp phần gia tăng lượng khách, tăng thêm thời gian lưu trú và lượng chi tiêu của khách du lịch.

Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu trong phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn hiện nay. Ở lĩnh vực bảo tàng cũng như văn hóa, chuyển đổi số được xem là một nội dung quan trọng để vừa bảo tồn, gìn giữ vừa mở rộng, giao lưu, phát huy các giá trị văn hóa, quảng bá hình ảnh con người Quảng Ninh nói riêng và cả nước nói chung ra bạn bè quốc tế.

Nguyễn Sen