Chủ động phòng, chống bệnh dại bảo vệ sức khoẻ cộng đồng

TMO - Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), bệnh dại có tỷ lệ tử vong cao nhất trong các bệnh truyền nhiễm. Do đó, người dân tuyệt đối không được chủ quan khi bị chó mèo cào cắn. Bên cạnh đó, chính quyền và người dân cần chủ động, tăng cường công tác phòng chống bệnh dại động vật lây nhiễm sang người.

Khi mắc bệnh dại gần như 100% bệnh nhân tử vong khi lên cơn dại. Bệnh lây truyền chủ yếu do bị chó, mèo mang vi rút dại cắn, cào, liếm trên da bị tổn thương.

Hiện bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, để phòng ngừa người dân cần chủ động tiêm vaccine phòng dại cho tất cả chó, mèo theo khuyến cáo của ngành Thú y. Hiện nay, tình trạng bệnh dại vẫn diễn biến phức tạp, đơn cử tại Hà Nội, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội cho biết, trong tháng 2/2025 thành phố vừa ghi nhận 1 ổ dịch bệnh dại trên chó tại xã Minh Trí (huyện Sóc Sơn). Cộng dồn từ đầu năm 2025 đến nay, Hà Nội ghi nhận 3 ổ dịch dại trên chó tại phường Ngô Quyền, thị xã Sơn Tây; xã Tân Dân và xã Minh Trí, huyện Sóc Sơn.

Ngoài ra, tại tỉnh Bình Định, theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, trong năm 2024, trên địa bàn tỉnh có 02 trường hợp tử vong ở người nghi do bệnh dại tại huyện Phù Mỹ và đã ghi nhận 23.347 lượt người tiêm phòng vaccine, huyết thanh kháng dại, tăng 24,02% so với cùng kỳ.

Còn tại tỉnh Bắc Kạn, theo báo cáo tổng hợp của Chi cục chăn nuôi và Thú y tỉnh Bắc Kạn, năm 2024, toàn tỉnh ghi nhận 05 ổ dịch dại chó. Trong năm 2024, trên toàn tỉnh tại các phòng tiêm vaccine dịch vụ y tế các tuyến huyện, tuyến tỉnh đã tiếp nhận 3.265 người đến tiêm vắc xin và huyết thanh phòng dại.

Tại Việt Nam, nguồn chính gây bệnh dại là chó, mèo. Trong giai đoạn 2017 - 2021, trung bình hàng năm ghi nhận khoảng hơn 70 trường hợp tử vong. Đây là bệnh truyền nhiễm có số người tử vong cao nhất và hầu hết các địa phương trên cả nước đều ghi nhận các ca tử vong do bệnh dại ở người.

Trong năm 2024, cả nước ghi nhận hơn 80 trường hợp tử vong tại 33 tỉnh, thành phố, trong đó một số địa phương ghi số tử vong ở người do bệnh dại cao là Bình Thuận (10 trường hợp), Đăk Lăk (7 trường hợp), Nghệ An (7 trường hợp), Gia Lai (6 trường hợp).

Về nguyên nhân tử vong bệnh dại ở người, bao gồm các nguyên nhân như người được tiêm hoặc động vật tiêm phòng dại hoặc huyết thanh phòng dại không đủ chuẩn, không  đúng chỉ định, tự điều trị, dùng thuốc nam; công tác quản lý đàn chó, mèo còn thấp, tỷ lệ bao phủ vaccine phòng dại trên đàn chó mèo thấp (chỉ khoảng 50% tổng đàn chó, mèo). Nguy cơ truyền bệnh dại từ động vật sang người vẫn rất lớn, khả năng tiếp tục ghi nhận các trường hợp tử vong do bệnh dại ở người vẫn rất cao.

Hiện nay, tình hình thời tiết đang thay đổi từ Xuân sang Hè, là điều kiện thuận lợi cho vi rút gây bệnh dại phát triển. Tại một số địa phương, hình thức nuôi chó, mèo thả rông còn phổ biến; tỷ lệ tiêm phòng vaccine dại cho đàn chó nuôi còn thấp, dẫn đến nguy cơ bệnh dại động vật bùng phát, gây nguy hiểm đến sức khỏe người dân.

Đa số các ca tử vong do bệnh dại trên người do nhiễm dại từ chó, mèo. (Ảnh: LT). 

Bên cạnh đó, tâm lý một số người dân khi bị chó cắn vẫn còn e ngại khi tiêm phòng vaccine và huyết thanh phòng bệnh dại; vẫn còn một số người dân lơ là, không chủ động trong việc tiêm phòng vaccine dại cho vật nuôi của gia đình.

Để tăng cường phòng, chống bệnh dại, các cấp và ngành chức năng của các địa phương cần đẩy mạnh triển khai tiêm phòng vaccine dại cho toàn bộ đàn chó, mèo nuôi trên địa bàn, ưu tiên tiêm vào trước thời điểm mùa hè nắng nóng, trước mùa hè và tăng cường giám sát, điều tra, xử lý dịch bệnh dại trên động vật, bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật về thú y và y tế.

Để chủ động phòng chống bệnh dại, người dân cần thực hiện tốt các biện pháp như, đối với người dân nuôi chó, mèo cần tiêm vaccine phòng dại đầy đủ và tiêm nhắc lại hằng năm theo khuyến cáo của ngành thú y; nuôi chó phải xích, nhốt, khi ra đường phải mang rọ mõm.

Không thả rông chó, mèo; chó ra đường phải được đeo rọ mõm. Diệt ngay chó và động vật lên cơn dại hoặc nghi mắc bệnh dại trong khu vực ổ dịch. Không đùa nghịch, trêu chọc chó, mèo. Người bị chó, mèo cắn phải đi tiêm vắc xin phòng sớm và đầy đủ các mũi tiêm theo chỉ dẫn của bác sĩ. 

Khi bị chó, mèo cắn, cào, liếm cần rửa ngay vết thương với xà phòng và nước sạch dưới vòi chảy liên tục trong thời gian khoảng 10-15 phút, sau đó sát khuẩn bằng cồn 70 độ hoặc cồn Iod hoặc các chất sát khuẩn khác để làm giảm thiểu lượng virus dại tại vết cắn. Không chà sát, không nặn máu để tránh tổn thương rộng hơn. Đây là phương pháp sơ cứu hiệu quả nhất để chống lại bệnh dại.

Sau đó cần đưa ngay người bị thương đến cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn và điều trị càng sớm càng tốt. Khi xử lý vết thương do bị động vật cắn người dân cần chú ý: Không băng kín, không làm dập nát thêm vết thương hoặc làm tổn thương rộng hơn, tránh khâu kín ngay vết thương; Không chữa bệnh dại bằng Đông y hay thuốc Nam. Đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời.

Việc khám và điều trị dự phòng dại bằng tiêm vaccine và huyết thanh kháng dại phải được thực hiện càng sớm càng tốt trong vòng 72 giờ sau khi bị cắn. Tuyệt đối không dùng thuốc nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại. Chỉ có tiêm phòng mới ngăn ngừa không bị bệnh dại.

Theo khuyến cáo của ngành Y tế, trong vòng 6 tháng sau tiêm vaccine, người dân không sử dụng bất kỳ các loại đồ uống có cồn như rượu, bia … đặc biệt có một số thuốc gây ảnh hưởng đến quá trình hình thành kháng thể kháng vi rút dại của cơ thể, do đó trong thời gian này khi đi khám chữa bệnh cần báo cho bác sỹ biết việc mình đang tiêm phòng dại.

Tiêm vaccine phòng dại cho chó mèo là cách để tránh lây nhiễm bệnh dại cho người hiệu quả. (Ảnh: TĐ). 

Hiện nay, bệnh dại trên động vật chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, tuy nhiên hoàn toàn có thể phòng tránh được, bằng cách tiêm vaccine phòng dại đầy đủ và tiêm nhắc lại hằng năm theo khuyến cáo của ngành thú y cho vật nuôi. Qua đó góp phần nâng cao ý thức phòng tránh cũng như ý thức nuôi nhốt chó, mèo cho người dân. 

Trước tình hình số người tử vong do bệnh Dại và số người phải điều trị dự phòng bệnh Dại tăng, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đã ký Công điện số 22/CĐ-TTg ngày 14/3/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc tập trung thực hiện nghiêm công tác phòng, chống bệnh Dại.

Công điện gửi Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; các Bộ: Nông nghiệp và Môi trường, Y tế, Công an, Giáo dục và Đào tạo, Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học, Công nghệ và Truyền thông).

Theo đó, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan có liên quan tiếp tục tập trung chỉ đạo, tổ chức triển khai quyết liệt, có hiệu quả công tác phòng, chống bệnh Dại theo đúng quy định của pháp luật về thú y, pháp luật về phòng, chống bệnh truyền nhiễm và Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 21 tháng 4 năm 2023 Thủ tướng Chính phủ, trong đó chú trọng một số nhiệm vụ chủ yếu như, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân và hướng dẫn người dân chấp hành nghiêm quy định của pháp luật trong việc nuôi, quản lý chó, mèo và các loại động vật khác có nguy cơ gây bệnh, nhất là việc tiêm vaccine và phòng, chống bệnh Dại cho chó, mèo; thực hiện đầy đủ việc tiêm và điều trị dự phòng bệnh Dại khi bị động vật, đặc biệt chó, mèo cắn.

Bên cạnh đó, rà soát, điều chỉnh kế hoạch phòng, chống bệnh Dại của địa phương trong năm 2024 và các năm tiếp theo, chủ động bố trí đủ nguồn lực để thực hiện có hiệu quả các biện pháp phòng, chống bệnh Dại và hoàn thành các mục tiêu của "Chương trình quốc gia phòng, chống bệnh Dại, giai đoạn 2022 - 2030"…/.

Phương Thanh