Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng Đề án thí điểm phục hồi sông

TMO - Để triển khai thành công đề án cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và địa phương với các nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng như: Kiểm soát nguồn thải và giám sát chất lượng nước, rà soát, điều chỉnh cơ chế chính sách và thúc đẩy đầu tư xã hội hóa hệ thống xử lý nước thải…

Dưới áp lực của quá trình phát triển kinh tế-xã hội, nhiều dòng sông đang bị ô nhiễm ở các mức độ khác nhau, đặc biệt là tại khu vực trung và hạ lưu - nơi có mật độ dân cư đông và nhiều hoạt động sản xuất, đô thị. Trước thực trạng này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng Đề án thí điểm phục hồi sông nhằm triển khai Kế hoạch 746 và Chỉ thị của Thủ tướng về các giải pháp cấp bách kiểm soát, xử lý ô nhiễm môi trường nước tại các lưu vực sông.

Theo Cục Quản lý tài nguyên nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đề án được định hướng như một chương trình tổng thể và bền vững. Mục tiêu chính là phục hồi chất lượng nguồn nước thông qua đánh giá lại thực trạng sử dụng, kiểm soát chặt chẽ hoạt động xả thải, thu gom và xử lý nước thải triệt để, đồng thời đề xuất giải pháp công trình và phi công trình phù hợp với từng địa phương.

(Ảnh minh họa. Nguồn: HQ)

Nội dung quan trọng của đề án bao gồm rà soát, công bố và kiểm tra nghiêm ngặt hoạt động xả thải của tổ chức, cá nhân; nâng cấp hệ thống quan trắc chất lượng nước trên các lưu vực sông để giám sát liên tục và kịp thời phát hiện vi phạm. Song song đó, đề án cũng đặt ra yêu cầu kiểm soát vận hành công trình thủy lợi (vốn trước đây thiết kế theo mục tiêu đơn lẻ), nay cần điều chỉnh để đáp ứng nhiều mục tiêu, trong đó có duy trì dòng chảy tối thiểu, bảo vệ chất lượng nguồn nước.

Đáng chú ý là xây dựng và ban hành mô hình quản lý lưu vực sông với cách tiếp cận tổng hợp, liên ngành, áp dụng thí điểm tại các địa phương để từ đó mở rộng phạm vi. Đồng thời, đề án khuyến khích đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống thu gom, xử lý rác thải và nước thải, xây dựng các công trình điều tiết nhằm đảm bảo duy trì lưu lượng nước cho các con sông, nhất là tại khu vực đô thị đang bị suy giảm dòng chảy nghiêm trọng.

Tuy nhiên, theo Cục Quản lý tài nguyên nước, để triển khai thành công đề án cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và địa phương. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ đóng vai trò kiểm soát nguồn thải và giám sát chất lượng nước; Bộ Xây dựng có nhiệm vụ rà soát, điều chỉnh cơ chế chính sách và thúc đẩy đầu tư xã hội hóa hệ thống xử lý nước thải; Bộ Công Thương quản lý hoạt động sản xuất công nghiệp và yêu cầu đầu tư hạ tầng bảo vệ môi trường trong các khu công nghiệp; Bộ Tài chính chịu trách nhiệm huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ các địa phương; Bộ Công an đảm nhiệm việc điều tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về xả thải, gây ô nhiễm môi trường nước.

Bên cạnh vai trò điều phối của Nhà nước cũng cần có vai trò của cộng đồng doanh nghiệp trong việc thực hiện đề án. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động đầu tư công nghệ tiết kiệm nước, thiết bị xử lý nước thải thân thiện với môi trường, đồng thời tham gia các hoạt động nạo vét, cải tạo dòng chảy cũng như những đóng góp thiết thực để bảo vệ tài nguyên nước. Đề án cũng khuyến khích mạnh mẽ sự tham gia của khối doanh nghiệp như một đối tác đồng hành cùng Nhà nước trong quá trình phục hồi và bảo vệ các dòng sông. 

Trước đó, ngày 24/1/2025, Chính phủ ban hành Chỉ thị 02 về các giải pháp cấp bách tăng cường công tác kiểm soát và xử lý ô nhiễm môi trường nước một số lưu vực sông. Chỉ thị nêu rõ nhóm nhiệm vụ và giải pháp chung. Trong đó, UBND các địa phương (cấp tỉnh) trên địa bàn các lưu vực sông khẩn trương thống kê và phân loại các nguồn thải trên địa bàn có tác động đến chất lượng nước các lưu vực sông, lập danh mục (theo loại hình và quy mô xả thải) để kiểm soát chặt chẽ, gửi danh mục nguồn thải về Bộ Nông nghiệp và Môi trường để tổng hợp trước ngày 31/12/2025; Tổ chức thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý kịp thời, nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, gửi báo cáo kết quả thực hiện năm 2024 cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường;

Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch cấp tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đầu tư đồng bộ công trình hạ tầng về bảo vệ môi trường cho các khu đô thị, khu dân cư tập trung, làng nghề, cụm công nghiệp; bố trí quỹ đất và triển khai các thủ tục đầu tư, nâng cấp hạ tầng bảo vệ môi trường theo quy hoạch được phê duyệt; ban hành đơn giá dịch vụ xử lý nước thải; đầu tư kinh phí, hoàn thành đúng tiến độ các dự án, nhiệm vụ bảo vệ môi trường lưu vực sông đã được phê duyệt.

Mục tiêu đến hết năm 2025, 92% các khu công nghiệp, 60% cụm công nghiệp trên địa bàn có hạ tầng thu gom và xử lý nước thải tập trung vận hành đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; 100% các làng nghề có phát sinh nước thải sản xuất có phương án thu gom và xử lý nước thải tập trung, 50% nước thải từ các làng nghề được thu gom và xử lý; 30% NTSH đô thị được thu gom và xử lý; 40% NTSH nông thôn được xử lý bằng các biện pháp tập trung hoặc phân tán phù hợp.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương liên quan tổng hợp danh mục các nguồn thải có lưu lượng xả nước thải từ 200 m3/ngày đêm trở lên vào các lưu vực sông cần được kiểm soát chặt chẽ, báo cáo Thủ tướng Chính phủ; hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc các địa phương thực hiện các biện pháp kiểm soát các nguồn thải lớn gây ô nhiễm các lưu vực sông. Tổ chức thanh tra, kiểm tra chuyên đề về chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường đối với các cơ sở do Bộ cấp phép môi trường và xử lý vi phạm theo quy định; tổng hợp kết quả công tác thanh tra, kiểm tra trên các lưu vực sông, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Rà soát mạng lưới các điểm quan trắc, bổ sung các điểm, trạm quan trắc (bao gồm cả tự động, liên tục) tại vị trí đặc biệt ô nhiễm; trường hợp mực nước thấp, dòng chảy lưu thông kém, thông báo kịp thời cho cơ quan, đơn vị liên quan để điều tiết hoạt động bổ cập nước, tạo nguồn nhằm tăng khả năng tự làm sạch của sông. Trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các kế hoạch quản lý chất lượng nước đối với các lưu vực sông nêu trên, hoàn thiện trước ngày 30/9/2025 để phê duyệt và tổ chức thực hiện; tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ thành lập tổ chức lưu vực sông thực hiện nhiệm vụ điều phối, giám sát hoạt động quản lý, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường nước theo quy định pháp luật; xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án thí điểm cải thiện, phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm tại sông Nhuệ - Đáy, sông Cầu, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải vào năm 2026.

Chỉ đạo đánh giá mức độ tác động từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp đến môi trường nước tại các lưu vực sông và cập nhật thông tin hàng năm; đề xuất giải pháp tuần hoàn, sử dụng hợp lý tài nguyên nước (bao gồm cả các loại nước thải) trong hoạt động sản xuất nông nghiệp. Chỉ đạo hoàn thiện và thực hiện quy chế tiếp nhận thông tin để vận hành quy trình điều tiết, bổ cập nước (thông qua hệ thống các trạm bơm, trạm bơm dã chiến) cho các dòng chảy (đặc biệt vào mùa khô) thuộc các lưu vực sông; chỉ đạo xây dựng, điều chỉnh quy trình vận hành hệ thống công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải, trong đó, bổ sung yêu cầu đối với việc duy trì dòng chảy tối thiểu liên tục trong hệ thống.

Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính và các địa phương trên các lưu vực sông rà soát hạ tầng thu gom và xử lý nước thải tại toàn bộ các đô thị từ loại V trở lên, đề xuất phương án, giải pháp thúc đẩy các dự án đầu tư xây dựng nhà máy thu gom, xử lý NTSH tập trung, rà soát đơn giá, định mức, đề xuất cơ chế tài chính đối với dịch vụ thu gom, xử lý nước thải nhằm thu hút doanh nghiệp vào đầu tư, vận hành hệ thống xử lý nước thải…/.

HẢI YẾN