[Bảo vệ môi trường các khu công nghiệp] Khu công nghiệp đóng vai trò thế nào trong phát triển kinh tế? (Bài 1)

TMO – Khu công nghiệp góp phần giải quyết việc làm, ổn định và nâng cao thu nhập cho người lao động, đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Phát triển các khu công nghiệp và thu hút các doanh nghiệp vào tập trung sản xuất trong mô hình này đã tạo ra một khối lượng việc làm lớn.

Theo các chuyên gia, khu công nghiệp (KCN) có vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Vai trò của hệ thống KCN được đánh giá ở những khía cạnh như sau: Thứ nhất, KCN là một kênh quan trọng để thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, tập trung các doanh nghiệp (DN) công nghiệp vào một khu vực xác định. Xuất phát từ đặc điểm các KCN có ưu thế về vị trí địa lý, hạ tầng giao thông và dịch vụ, điều kiện kinh tế - xã hội thuận lợi cùng với đó là cơ chế quản lý và hệ thống các chính sách của các KCN được ưu đãi do đó, việc phát triển các KCN là cách thức chủ yếu để thu hút đầu tư của các DN, tập đoàn kinh tế trong định hướng phát triển nhằm vào thị trường rộng lớn ở các nước đang phát triển.

Thứ hai, KCN góp phần hiện đại hóa hệ thống kết cấu hạ tầng, thực hiện đô thị hóa, hình thành các trung tâm, thành phố công nghiệp. Với các biện pháp mời gọi đầu tư hấp dẫn, giải quyết các thủ tục hành chính nhanh gọn, tạo ra những ưu đãi cho các DN, nhiều địa phương đã thu hút các dòng vốn để đầu tư xây dựng hoàn thiện và đồng bộ các kết cấu hạ tầng trong KCN diễn ra khá thuận lợi. Sự đa dạng về các loại hình DN tham gia đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng KCN đã góp phần hiện đại hóa hạ tầng KCN, lan tỏa đến việc hình thành các trung tâm, đô thị công nghiệp.

(Ảnh minh họa) 

Theo các chuyên gia, thời gian qua, phát triển, hoàn thiện đồng bộ hạ tầng kỹ thuật trong KCN, một mặt thu hút đã những dự án đầu tư mới mặt khác tạo điều kiện cho các DN mở rộng quy mô để tăng năng lực sản xuất và cạnh tranh. Đồng thời, kết cấu hạ tầng trong và ngoài KCN đã góp phần tạo nên mạng lưới liên kết, liên thông giữa các địa phương cũng như quy hoạch và triển khai thực hiện quy hoạch khu dân cư mới, các khu đô thị vệ tinh… các công trình hạ tầng xã hội phục vụ đời sống công nhân và cư dân trong khu vực lân cận KCN như: nhà ở, trường học, bệnh viện, khu giải trí…

Thứ ba, KCN góp phần giải quyết việc làm, ổn định và nâng cao thu nhập cho người lao động, đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Phát triển các KCN và thu hút các DN vào tập trung sản xuất trong mô hình này đã tạo ra một khối lượng việc làm lớn. Người dân có việc làm, đồng nghĩa với có thu nhập, thị trường được mở rộng, thu hút đầu tư tăng, kích thích sản xuất kinh doanh và lại tạo ra nhiều nhu cầu về lao động mới của các DN.

Thứ tư, KCN góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương theo hướng hiện đại, hợp lý và hiệu quả. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một trong hai nội dung cơ bản của quá trình CNH, HĐH. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại phải chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông, lâm, thủy sản, tăng tỷ trọng công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Để thực hiện mục tiêu này, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách phát triển các KCN thu hút dòng vốn đầu tư trong, ngoài nước. Xét về mặt lượng, các KCN góp phần nâng cao tỷ trọng ngành công nghiệp trong cơ cấu kinh tế ngành của nền kinh tế. Về chất, KCN cũng là khu vực được chú trọng thu hút được các dự án có hàm lượng vốn lớn, trình độ công nghệ cao, sạch và thân thiện với môi trường. Sự phát triển các KCN còn góp phần tích cực nâng cao tỷ trọng các ngành dịch vụ công nghiệp như: bảo hiểm, tư vấn, xây dựng, thiết kế, vận tải… Những ngành dịch vụ này không ngừng nâng cao chất lượng, đáp ứng nhu cầu của các DN trong và ngoài KCN, phù hợp với xu hướng hội nhập quốc tế.

Thứ năm, KCN góp phần chuyển giao công nghệ, kinh nghiệm quản lý, xây dựng và phát triển văn hóa, tác phong công nghiệp cho một bộ phận nguồn nhân lực trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. KCN được xem như là yếu tố thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ từ các nước đầu tư sang các nước nhận đầu tư. Ở Việt Nam, chủ trương mời gọi đầu tư nước ngoài đã tác động đến quá trình tiếp thu công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm quản lý của các tập đoàn công nghiệp khi họ đầu tư vào các KCN. Mặc dù, ở các KCN, các DN nước ngoài chủ yếu thực hiện các hoạt động sản xuất, tiêu dùng, dệt may, gia công giày da, lắp ráp điện tử... sau đó là sản xuất cơ khí, linh kiện điện tử... song, quá trình chuyển giao công nghệ vẫn diễn ra thông qua nhiều hình thức như: đào tạo công nhân để sử dụng máy móc, thiết bị, công nghệ sản xuất, đưa máy móc hiện đại sang để tiến hành sản xuất nhằm mục đích tạo năng suất lao động cao... DN trong KCN có thể chuyển giao, sang nhượng máy móc, dây chuyền công nghệ tiên tiến hoặc hướng dẫn kỹ thuật cho các nhà cung cấp địa phương hoặc các công ty sản xuất các chi tiết sản phẩm của KCN.

Cùng với quá trình thu hút lao động làm việc tại các KCN là quá trình mà công nhân được huấn luyện, đào tạo để nâng cao tay nghề, tác phong công nghiệp và được bồi dưỡng về kiến thức, kỹ năng để làm việc hiệu quả trong môi trường công nghiệp. Sức lan tỏa của bộ phận này về lâu dài tạo ra sự chuyển biến tích cực trong văn hóa lao động của người dân khu vực lân cận KCN, dần dần sẽ thay đổi được tác phong, nề nếp theo hướng công nghiệp…

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến 12/2022, Việt Nam có hơn 400 khu công nghiệp, trong đó có 4 khu chế xuất. Tổng diện tích tự nhiên là gần 130.000 ha, trong đó, tổng diện tích đất công nghiệp là hơn 86.000 ha, chiếm khoảng 67%. Trong số hơn 400 khu công nghiệp này có hơn 290 khu công nghiệp đi vào hoạt động với gần 93.000 ha đất tự nhiên, có 115 khu công nghiệp đang giai đoạn đền bù giải phóng mặt bằng và xây dựng cơ bản. Có 26 khu kinh tế cửa khẩu được thành lập tại 21 tỉnh, thành với tổng diện tích là 766.000 ha. Có 18 khu kinh tế ven biển được thành lập tại 17 tỉnh, thành trong cả nước.

Các khu công nghiệp, khu kinh tế đã thu hút được dự án đầu tư từ 65 quốc gia và vùng lãnh thổ, nổi bất nhất là các nhà đầu tư từ Hàn Quốc (gần 2.500 dự án), Nhật Bản (hơn 1.500 dự án), Singapore (gần 450 dự án). Sau hơn 30 năm xây dựng và phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế đã giúp Việt Nam thu hút được vốn đầu tư lớn, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chuyển đổi không gian phát triển…/.

Bài tiếp: [Bảo vệ môi trường các khu công nghiệp] Chiến lược phát triển khu công nghiệp (Bài 2)

VŨ MINH