Bảo tồn đa dạng sinh học Vườn quốc gia Côn Đảo

TMO - Với sự tồn tại của nhiều sinh cảnh như rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn, bãi triều cát, rạn đá vùng triều và dưới triều, đáy mềm dưới triều, công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) được đẩy mạnh triển khai. 

Vườn quốc gia Côn Đảo có diện tích là 19.990,7ha, bao gồm: 5.990,7ha hợp phần bảo tồn rừng, 14.000 ha hợp phần bảo tồn biển và 20.500 ha vùng đệm biển; đồng thời, là một trong 6 vườn quốc gia của Việt Nam vừa thực hiện bảo tồn rừng, vừa thực hiện bảo tồn biển.

Ngoài các tài nguyên thực vật rừng bậc cao, có mạch (như: dầu Côn Sơn, bui Côn Sơn, đọt dành Côn Sơn…), hệ động vật rừng có 160 loài và 3 loài động vật đặc hữu (sóc đen Côn Đảo, thạch sùng Côn Đảo, khỉ đuôi dài Côn Đảo); tài nguyên đa dạng sinh học biển rất phong phú, đa dạng, với 1.725 loài sinh vật biển. Năm 2013, Ban Thư ký Công ước Ramsar công nhận Vườn quốc gia Côn Đảo là vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế thứ 2.203 của thế giới và Khu Ramsar thứ 6 của Việt Nam.

Trong năm 2024, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã trao bằng công nhận 24 Cây Di sản cho Ban quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo. Trong đó có 1 cây Bàng tại Hòn Bảy Cạnh (237 tuổi, chu vi 7m, cao 17m); 1 cây Bàng tại Bãi Ông Đụng (155 tuổi, chu vi 4,6m, cao 14m); 1 cây Sao đen tại Bãi Dài (237 tuổi, chu vi 7,9m, cao 25m) và quần thể 21 cây Phong ba tại Hòn Cau (119 tuổi, chu vi lớn nhất 274m). Như vậy, tính đến nay, toàn huyện Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) có 105 Cây di sản, bao gồm: Bàng, Bằng lăng, Thị, Nhội, Cóc đỏ…

Ngoài ra khu vực Hòn Trứng tại Vườn quốc gia được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam cũng trao Bằng xác lập kỷ lục là sân chim biển có mật độ sinh sản nhiều nhất Việt Nam. Hòn Trứng là một đảo nhỏ quan trọng của Vườn quốc gia Côn Đảo, diện tích gần 2 ha, hoang vắng, chỉ có cỏ bụi và đá. Tuy nhiên, nơi đây trở thành địa bàn cư trú, sinh sản của nhiều loài chim quý hiếm như: Nhàn lưng đen, Nhàn mào lớn, Điên bụng trắng, Yến hông trắng, Nhàn đầu xám… Mật độ trứng khảo sát được trung bình 4,88 trứng/m2.

Bảo tồn đa dạng sinh học tại VQG Côn Đảo được tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu chú trọng triển khai. 

Cùng với việc bảo tồn các hệ sinh thái rừng tự nhiên trên đảo, công tác nghiên cứu khoa học và bảo tồn một số loài thực vật cũng được quan tâm, chú trọng xuyên suốt mấy chục năm qua, các đề tài nghiên cứu, ứng dụng như: trồng rừng ngập mặn trên nền cát, san hô chết tại một số đảo; trồng rừng phục hồi sau cơn bão Linda 1997; nghiên cứu đặc tính sinh thái và nhân giống Cây cóc đỏ (loài thực vật nguy cấp, quý hiếm) lần đầu tìm thấy ở Vườn quốc gia Côn Đảo… và nhiều công trình bảo tồn, nghiên cứu khác. 

Ban Quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo phối hợp với các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức bảo tồn quốc tế, như: Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF); Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF); Chương trình phát triển Liên hiệp quốc (UNDP); Cơ quan phát triển quốc tế Đan Mạch (DANIDA), Trung tâm nhiệt đới Việt – Nga để thực hiện một số chương trình, dự án bảo tồn, nghiên cứu tiêu biểu và đã triển khai thành công. Có thể kể đến thành công trong công tác bảo tồn rùa biển. 

Năm 2024, có hơn 140 tình nguyên viên trúng tuyển chương trình bảo tồn rùa biển tại Vườn quốc gia Côn Đảo. Các tình nguyện viên chia làm 7 đợt, bắt đầu đến Côn Đảo làm tình nguyện từ ngày 13/6 và kết thúc vào ngày 21/8 với 1.232 ngày công. Tình nguyện viên đã hỗ trợ kiểm lâm Vườn quốc gia Côn Đảo thực hiện công việc bảo tồn rùa biển như: theo dõi, di dời an toàn 424 tổ trứng với 44.006 trứng, thả về biển thành công 12.238 cá thể rùa con, san lấp bãi rùa đẻ trứng, vệ sinh hồ ấp trứng rùa...

Bên cạnh đó, lực lượng tình nguyện viên còn tham gia hướng dẫn, giới thiệu về công tác cứu hộ rùa biển, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho khách du lịch; thu gom, xử lý rác tại các đảo nhỏ; tăng gia sản xuất; thu nhặt, tái chế rác thải thành dụng cụ tuyên truyền về bảo vệ môi trường, bảo tồn rùa biển...

Địa phương này phát triển du lịch sinh thái gắn với công tác bảo tồn đa dạng sinh học. 

Nhằm khai thác hiệu quả gắn với bảo tồn đa dạng sinh học, du lịch sinh thái được đẩy mạnh phát triển tại khu vực này. Du lịch sinh thái tại Côn Đảo sẽ có 4 tuyến chính gồm: du lịch sinh thái biển; du lịch sinh thái rùa biển; du lịch sinh thái rừng; du lịch sinh thái kết hợp, với nhiều tuyến điểm, hoạt động và sản phẩm du lịch khác nhau. Từ đầu năm đến nay, Vườn quốc gia Côn Đảo đã đón và phục vụ khoảng 3.540 lượt khách với 50% là khách quốc tế; nhưng đã có hơn 2.000 lượt đến trải nghiệm các dịch vụ du lịch sinh thái. 

Từ đầu năm, Ban Quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo cho biết, vừa tổ chức làm việc, trao đổi, chia sẻ, hợp tác với các cơ quan quản lý, doanh nghiệp lữ hành, cơ sở kinh doanh lưu trú, dịch vụ, vận tải du lịch... trên địa bàn nhằm phát triển các tuyến du lịch sinh thái Vườn quốc gia Côn Đảo năm 2025.

Ban quản lý đã giới thiệu về các tuyến du lịch trọng điểm được chú trọng trong năm 2025; kế hoạch phát triển các tuyến du lịch sinh thái trên biển và trong rừng, tập trung vào các hoạt động trải nghiệm như lặn ngắm san hô, khám phá hệ sinh thái rừng nhiệt đới, tham quan các khu bảo tồn thiên nhiên và tìm hiểu về lịch sử, văn hóa địa phương.

Thông qua hoạt động du lịch sinh thái, Ban Quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo đã chia sẻ lợi ích cho cộng đồng dân cư, người dân đã có nghề nghiệp và thu nhập ổn định từ vận chuyển khách tham quan, hướng dẫn viên, kinh doanh du lịch lữ hành, kinh doanh nhà hàng, khách sạn. Các cơ sở vật chất phục vụ bảo vệ rừng, biển, đảo kết hợp du lịch sinh thái được đầu tư ngày càng đầy đủ, hoàn thiện, như xây dựng hơn 23 km đường tuần tra kết hợp du lịch; xây dựng vườn thực vật tại Ông Đụng; các Trạm kiểm lâm; hệ thống pin năng lượng mặt trời, bễ chứa nước mưa được nâng cấp để phục vụ công tác vừa kết hợp phục vụ du lịch; xây dựng các nhà hàng tại các điểm du lịch ở hòn để phục vụ du khách…

Ngoài ra, công tác giáo dục môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng cũng được quan tâm thường xuyên. Ban Quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo đã tổ chức chương trình giáo dục môi trường cho học sinh các cấp ở địa phương, các đơn vị bộ đội, Nhân dân ở các khu dân cư, du khách, ngư dân các tỉnh… với nội dung, hình thức tuyên truyền vận động phong phú đa dạng. Công tác giáo dục môi trường đã làm cho cộng đồng nhận thức đầy đủ, tôn trọng thiên nhiên và có hành động thiết thực góp phần bảo vệ môi trường. 

Trong việc xây dựng Đề án “Phát triển Côn Đảo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu luôn xác định rõ việc bảo đảm các mục tiêu đề ra, nhất là đối với việc khai thác, hợp tác công tư hiệu quả tiềm năng du lịch nhưng phải làm tốt công tác bảo tồn di tích lịch sử cách mạng, bảo vệ thiên nhiên làm động lực để Côn Đảo phát triển bền vững.../.

Mai Anh