Bảo tồn đa dạng sinh học tại rừng quốc gia Yên Tử

TMO - Rừng quốc gia Yên Tử (TP. Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh) được ví như một bảo tàng lưu giữ, bảo tồn nhiều nguồn gen quý hiếm và một hệ sinh thái đa dạng trong hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam. 

Khu rừng quốc gia Yên Tử có tổng diện tích tự nhiên khoảng 2.783ha. Hệ thực vật ở đây được đánh giá là đa dạng, trong đó, ưu thế là nhóm cây có chồi trên đất, chiếm 84,29% tổng số loài. Trong nhóm cây có chồi trên đất thì chủ yếu là cây gỗ lớn và vừa. Thực vật ở Yên Tử có 547 loài cây có ích có thể sử dụng vào 13 nhóm công dụng khác nhau.

Riêng nhóm cây thuốc có khoảng 300 loài, với nhiều loại cây có giá trị cao như: Ngũ gia bì gai, kim tuyến, cát sâm, bách xanh, đại kế, hoằng tinh hoa trắng, hà thủ ô đỏ, bổ béo đen, giảo cổ lam, rau sắng, lan một lá, bảy lá một hoa, sâm cuốn chiếu, ba gạc Ấn Độ, trầu một lá... Đặc biệt, rừng Yên Tử có 20 loài thực vật quý hiếm được ghi trong sách Đỏ Việt Nam, 6 loài cần được ưu tiên bảo tồn và phát triển. Các loài thực vật điển hình gồm: Lim xanh, gụ lau, sến mật, táu mật, hoàng đàn giả (hồng tùng), trầu tiên, sú rừng.  

Cây xích tùng được trồng thành hàng, tạo thành tuyến đường xích tùng tại Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử. 

Trước đó, tháng 8/2016, 144 cây thuộc Khu di tích và rừng quốc gia Yên Tử được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây Di sản Việt Nam, trong đó gồm 1 cây đa tía, 1 cây thị, 102 cây hồng tùng (xích tùng), 10 cây thông nhựa, 21 cây mai vàng đặc hữu Yên Tử và 9 cây đại. Các Cây Di sản này không đơn thuần là cây cổ thụ, mà là những cây được coi là nhân chứng lịch sử, nhân chứng văn hóa, được cộng đồng công nhận và tôn vinh. Đồng thời là những điểm nhấn thu hút khách du lịch trong và ngoài nước tới tham quan, tìm hiểu, học tập, nghiên cứu về lịch sử, du lịch...

Tuy nhiên, theo Ban Quản lý di tích và rừng quốc gia Yên Tử, bão số 3 (bão Yagi) gây thiệt hại lớn đối với rừng khu vực này, nhiều cây có tuổi đời hàng trăm tuổi bị gẫy, đổ trong đó có 4 Cây Di sản xích tùng hơn 700 tuổi bị bão quật gẫy, đổ và không thể cứu chữa. Ngoài ra, nhiều cây tùng có thân, gốc bị mục rỗng một phần, cụt ngọn, thân nghiêng, sâu bệnh hại nặng...

Từ năm 2016, Ban Quản lý di tích và rừng quốc gia Yên Tử đã phối hợp với các cơ quan liên quan, các nhà khoa học…đẩy mạnh công tác chăm sóc, bảo vệ các cây xích tùng. Theo đó, với những cây thân bị rỗng, sẽ nạo lấy các phần gỗ đã mục và xông hơi thuốc vào để tiêu diệt côn trùng gây hại và các mầm mống nấm hoại sinh; dùng các loại hóa để hạn chế sự xâm nhập của nước mưa vào trong thân cây. Đối với những cây có hiện tượng mục gốc, mục dọc thân đã và đang bị mối tấn công, sẽ dùng thuốc diệt mối hoặc dùng máy diệt côn trùng hoặc đặt các bẫy bả diệt mối quanh gốc được để trừ diệt mối.

Rà soát và cắt bỏ tất cả các cành bị bệnh, để vừa đảm bảo an toàn cho du khách, vừa không tạo môi trường cho các loại sâu bệnh phát triển. Đối với những cây bị bọ cánh cứng gây hại, sẽ dùng các chế phẩm hoá học bảo vệ thực vật, như thuốc trừ, thuốc bảo vệ và thuốc điều trị…để phòng trừ.

Công tác bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học tại rừng quốc gia Yên Tử được đẩy mạnh triển khai. 

Xác định công tác bảo vệ rừng giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học, những năm qua Ban quản lý di tích và rừng quốc gia Yên Tử đã thường xuyên tổ chức các đợt tuần tra, kiểm tra rừng, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý những trường hợp săn bắt, khai thác lâm sản trái phép; củng cố các trạm bảo vệ rừng, đầu tư trang thiết bị phục vụ phòng cháy, chữa cháy rừng như máy thổi gió, bình bọt chữa cháy; 

Bên cạnh đó, phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân, khách du lịch về vai trò của rừng đối với tự nhiên, con người và hệ sinh thái thông qua các buổi họp dân, hệ thống loa truyền thanh xã, phường, hệ thống pano, áp phích. Hỗ trợ nhân dân địa phương xây dựng quy ước bảo vệ rừng và môi trường tài nguyên thiên nhiên tại các thôn; phát triển du lịch sinh thái; các mô hình trồng cây ăn quả, nông lâm kết hợp, chuyển giao công nghệ phát triển giống mai vàng Yên Tử thành hàng hóa... nhằm khắc phục triệt để tình trạng người dân xâm hại đất rừng tự nhiên để canh tác nương rẫy.

Rừng đặc dụng không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học, mà còn có vai trò bảo vệ môi trường sinh thái, nghiên cứu khoa học và phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm mang tính thân thiện với thiên nhiên. Quảng Ninh hiện có 7 khu rừng đặc dụng với tổng diện tích 30.034ha, gồm: Rừng quốc gia Yên Tử, Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng, Vườn quốc gia Bái Tử Long, Rừng thông Yên Lập, Khu rừng đặc dụng bảo vệ cảnh quan Vịnh Hạ Long, Khu bảo tồn đất ngập nước Đồng Rui (huyện Tiên Yên) và Khu bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học Quảng Nam Châu (huyện Hải Hà).

Những năm qua, tỉnh Quảng Ninh đã cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp để tăng cường công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, Quy hoạch tỉnh Quảng Ninh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Kế hoạch 5 năm phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Tỉnh đã chỉ đạo, điều hành, xây dựng quy chế phối hợp giữa các lực lượng liên ngành ở địa phương trong công tác bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, sử dụng rừng, trong thanh tra, kiểm tra, giám sát chính quyền các cấp, các ngành đối với công tác quản lý và sử dụng rừng, đất rừng, tài nguyên than, khoáng sản, các khu kinh tế, khu công nghiệp, đất lấn biển, đất có nguồn gốc lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản và mặt nước ven biển, chuyển mục đích sử dụng rừng.

Triển khai quy hoạch và quản lý quy hoạch 3 loại rừng, quy hoạch phát triển lâm nghiệp gắn với quy hoạch và định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, các địa phương đều nỗ lực thực hiện. Cùng với đó, đẩy mạnh triển khai xây dựng và thực hiện phương án quản lý rừng bền vững, cấp chứng chỉ quản lý rừng.../.

Đức Bình