An Giang: Đẩy mạnh bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp

TMO - Hiện nay tỉnh An Giang đang đẩy mạnh các giải pháp bảo vệ môi trường trong canh tác và phát triển chuỗi giá trị lúa gạo, hướng đến nền nông nghiệp bền vững, giảm phát thải, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu.

An Giang là một trong những địa phương đi đầu của cả nước trong việc chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững, thân thiện với môi trường. Trong chuỗi giá trị lúa gạo, tỉnh tập trung đẩy mạnh các giải pháp bảo vệ môi trường như áp dụng quy trình canh tác lúa tiên tiến, giảm sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời thúc đẩy sản xuất hữu cơ và tuần hoàn.

Các mô hình như “lúa - cá”, “lúa - vịt”, hay canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP đang được địa phương nhân rộng, góp phần giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước và khí nhà kính, bảo vệ hệ sinh thái đồng ruộng. Ngoài ra, An Giang cũng tăng cường ứng dụng công nghệ số trong giám sát, truy xuất nguồn gốc và kết nối tiêu thụ, đảm bảo minh bạch và nâng cao giá trị sản phẩm.

Việc lồng ghép yếu tố môi trường vào chiến lược phát triển ngành hàng lúa gạo không chỉ giúp địa phương đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường quốc tế, mà còn tạo động lực cải thiện thu nhập, nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người nông dân nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, thị trường nông sản đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn.

Để việc canh tác, và tiêu thụ lúa gạo của địa phương được thuận lợi, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh An Giang phối hợp Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới Quốc tế (CIAT) đã triển khai “Thảo luận các giải pháp thúc đẩy chuyển đổi nông nghiệp sinh thái trong chuỗi giá trị lúa gạo của các hợp tác xã khu vực ĐBSCL”.

Lãnh đạo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật An Giang nhấn mạnh, đây là cơ hội rất quý báu của các địa phương, cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp để chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận khó khăn, vướng mắc trong quá trình thúc đẩy chuyển đổi nông nghiệp sinh thái.  Lãnh đạo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đánh giá cao sáng kiến, nỗ lực của Trung tâm CIAT và Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật các địa phương trong thời gian qua.

An Giang đã nỗ lực xây dựng các mô hình lúa chất lượng cao giảm phát thải. (Ảnh: LHV). 

Đây là hướng đi tất yếu để bảo vệ sản xuất lúa gạo bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu và thị trường nhiều biến động. Quá trình này cần sự chung tay của các bên liên quan, đặc biệt là sự chủ động của hợp tác xã, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Bên cạnh đó, Lãnh đạo Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam cũng nhấn mạnh, sáng kiến này có vai trò nòng cốt của hợp tác xã trong Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Tới đây, hợp tác xã cần được chuyên nghiệp hóa, mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng quản trị, đồng thời tham gia vào xây dựng thương hiệu và chuỗi giá trị, không chỉ làm nhiệm vụ sản xuất. Xu hướng tiêu dùng trong nước và quốc tế ngày càng ưu tiên sản phẩm gạo an toàn, hữu cơ, mở ra triển vọng lớn để mở rộng vùng sản xuất nông nghiệp sinh thái.

Việc ứng dụng công nghệ số như Facefarm, Mekong App và bản tin “Thời tiết nông vụ” đang hỗ trợ HTX chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng cao năng lực truy xuất nguồn gốc và quản lý sản xuất hiệu quả hơn.  Các bộ, ban, ngành và địa phương cũng đang tích cực thúc đẩy chuyển đổi thông qua nhiều chương trình, như: Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, VnSAT, OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm)… góp phần nâng cao nhận thức, phổ biến kỹ thuật canh tác tiên tiến “1 phải 5 giảm”, tưới ướt khô xen kẽ, hỗ trợ cơ giới hóa sản xuất.

Một số hợp tác xã chủ động đầu tư chế biến sâu, đạt chứng nhận hữu cơ, đa dạng hóa sản phẩm (bột gạo, than sinh học, sản phẩm từ cá…). Qua đó, góp phần nâng cao giá trị gia tăng và mở rộng thị trường tiêu thụ. Mặc dù có nhiều thuận lợi nhưng tình hình sản xuất lúa gạo của An Giang vẫn gặp những thách thức nhất định.

Đơn cử như, giá cả thị trường bấp bênh, thanh toán chậm khiến nông dân dễ phá vỡ hợp đồng liên kết, trong khi các sản phẩm bền vững như “1 phải, 5 giảm” hay SRP (sản xuất lúa gạo bền vững) vẫn chưa được thị trường định giá cao, làm giảm động lực thay đổi tập quán sản xuất. Phần lớn hợp tác xã hiện nay có quy mô nhỏ, thiếu nguồn lực và kinh nghiệm quản lý.

Cơ giới hoá trong thu hoạch giúp người dân An Giang tiết kiệm sức lao động.

Ban quản trị nhiều nơi chưa được đào tạo bài bản, còn lúng túng trong thương thảo với doanh nghiệp, chưa tạo được niềm tin với xã viên. Nhiều hợp tác xã chưa có cơ sở chế biến hay thương hiệu riêng, gặp khó khăn trong đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng do chi phí đầu vào cao. Thủ tục hành chính phức tạp, yêu cầu vốn đối ứng hoặc tài sản thế chấp cũng làm cản trở khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ.

Ngoài ra, thiếu hụt lao động trẻ, tâm lý ngại thay đổi, hạ tầng nông nghiệp chưa đồng bộ... tiếp tục là những rào cản lớn trong tiến trình chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái quy mô lớn. Về cơ hội hợp tác tiềm năng, tạo nguồn động lực, đầu tư thúc đẩy hợp tác xã, nông dân thực hiện chuyển đổi mác mô hình canh tác nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, bền vững.

Các cam kết hỗ trợ không chỉ tập trung vào tài chính, kỹ thuật mà còn mở rộng sang lĩnh vực chế biến, đa dạng hóa sản phẩm và ứng dụng công nghệ số trong sản xuất. Để gỡ khó, một số doanh nghiệp đã đưa ra đề xuất sẽ hướng dẫn nông dân áp dụng bộ hướng dẫn kỹ thuật riêng và các chế phẩm sinh học giúp giảm 10% lượng phân bón hóa học, giảm 30 - 50% thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời tăng năng suất lúa từ 10 - 50%.

Trước đó, vào tháng 2/2025, An Giang cũng tổ chức sơ kết Dự án “Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững ở khu vực ĐBSCL” (Dự án TRVC) trong vụ hè thu 2024. Tỉnh An Giang có 5 doanh nghiệp đăng ký diện tích tham gia Dự án TRVC, tổng diện tích 539ha.

Thông qua việc triển khai quy trình sản xuất lúa theo dự  án, lợi nhuận trung bình nông dân đạt được tăng 56% so với phương pháp canh tác truyền thống. Về hiệu quả môi trường, tổng lượng giảm phát thải là 2.170 tấn CO2. Thành công của Dự án TRVC đóng góp vào nỗ lực chuyển đổi hệ thống sản xuất lúa gạo phát thải thấp và thực hiện Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” tại tỉnh.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển nông nghiệp bền vững, việc xây dựng chuỗi liên kết lúa gạo gắn với bảo vệ môi trường, giảm phát thải là bước đi quan trọng giúp thúc đẩy hiệu quả sản xuất và nâng cao giá trị nông sản của tỉnh An Giang.

Minh Châu